Dünya’nın En Büyük Sosyal Ağı: Facebook
Aktif kullanıcı sayısı 2,7 milyara ulaşan ve bu alandaki en büyük sosyal ağ unvanını elinde bulunduran Facebook, 4 Şubat 2004 tarihinde Harvard Üniversitesi 2006 devresi öğrencisi Mark Zuckerberg tarafından kuruldu. Başlangıçta yalnızca Harvard öğrencileri için tasarlanan bu platform, kısa süre içinde Boston civarındaki okulları da kapsadı ve sadece iki ay içerisinde Ivy Ligi okullarının tamamına yayıldı. Facebook’un tüm e-posta adreslerine açılması ise 2006 yılında gerçekleşti. Peki, Harvard öğrencileri için kurulan bu sosyal ağ, nasıl bu kadar tartışmalı hale geldi? Hakkında ne tür suçlamalar bulunuyor? İşte Facebook’un tarihçesi ve detayları…
Facebook Nedir? Nasıl Kuruldu?
Facebook, insanların birbirleriyle iletişim kurmasını ve bilgi alışverişinde bulunmasını amaçlayan bir sosyal ağ olarak ortaya çıktı. 2004 Nisan ayında, Mark Zuckerberg, Dustin Moskovitz ve Eduardo Saverin, “TheFacebookLLC” adı altında şirketi kurarak Facebook’a kurumsal bir kimlik kazandırdılar. Haziran 2004’te Peter Thiel, Facebook’a 500 bin Amerikan doları yatırım yaptı. Ardından, Mayıs 2005’te Accel Partners, Facebook’a 13 milyon dolarlık bir yatırım gerçekleştirdi.
Mark Zuckerberg, 2003 yılının sonlarına doğru yazmaya başladığı Facebook’un ilk amacının, özellikle Columbia Üniversitesi başta olmak üzere çeşitli Amerikan üniversitelerindeki öğrenciler arasındaki bağlantıyı güçlendirmek olduğunu belirtti. Üniversitelere yayılmaya başladıktan sonra, finansman ve medya gibi alanlara odaklanarak Facebook’un büyütülmesi hedeflendi.
Kısa bir süre içinde Ivy Ligi okullarının tamamını kapsayan Facebook, ilk yılında Amerika Birleşik Devletleri’ndeki tüm okullara yayılmıştı. Üyelerinin yalnızca ait oldukları okulun e-posta adresiyle üye olabildiği bu ağ, daha sonra liseler ve bazı büyük şirketlerle genişletildi. 11 Eylül 2006’da ise Facebook, e-posta doğrulaması şartıyla 13 yaş üstü herkesi üye olarak kabul etmeye başladı. Bugün ise dünyanın en fazla ziyaret edilen siteleri arasında yer almaktadır.
Neden Mavi Renk?
Ücretsiz olarak sunulan ve gelirini afişlerden, logo reklamlarından ve sponsor gruplarından elde eden Facebook, ismini Amerikan üniversitelerinde öğrencilere dağıtılan “paper facebooks” adlı tanıtım formlarından alıyor. Kurucusu Mark Zuckerberg’in renk körü olması, Facebook’un ağırlıklı olarak mavi renkte olmasının arkasındaki önemli bir sebep.
Türkiye Facebook Kullanımında 12. Sırada
Dünya genelinde en fazla Facebook kullanıcısına sahip ülkeler sıralamasında Hindistan, ABD, Endonezya, Brezilya, Meksika, Filipinler, Vietnam, Tayland, Mısır ve Bangladeş öne çıkıyor. Türkiye ise bu sıralamada 12. sırada yer almakta.
Tekelleşme Tartışmaları: Instagram ve WhatsApp’ı Satın Aldı
Facebook, 2012 yılında Instagram’ı 1 milyar dolara satın aldı ve 2014 yılında 19 milyar dolara WhatsApp’ı bünyesine kattı. Bu satın almalar, teknoloji alanında tekelleşme tartışmalarını da beraberinde getirdi. Facebook, sahip olduğu uygulamaların kullanıcılar tarafından bilinmesi için, bu uygulamalarda “Facebook’tan” imzasına yer vermeye başladı. 2017 yılında ise gençler arasında popüler olan ve kullanıcı sayısı 5 milyonu geçen To be Honest (TBH) isimli uygulamayı satın aldı. Bugün, Facebook ve bünyesindeki şirketler, dünya genelinde en çok indirilen uygulamalar arasında yer alıyor.
Veri İhlalleri ve Cambridge Analytica Skandalı
Dünyanın en çok kullanıcı sayısına sahip sosyal ağı olan Facebook, kullanıcı verilerini izinsiz depoladığı ve kullandığı iddialarıyla sıkça gündeme gelmeye başladı. Bu veri ihlali tartışmalarının resmiyet kazanması, 2018’de ortaya çıkan Cambridge Analytica skandalı ile gerçekleşti. İngiliz The Observer gazetesi, 2014 yılında 50 milyon Facebook kullanıcısının profilinin İngiltere merkezli akademisyen Aleksandre Kogan ve şirketi Global Science Research tarafından toplandığını yazdı. Kogan, bu bilgileri tüketici ve seçmen davranışlarını değiştirmek isteyen iş dünyası ve siyasi partilere sunan veri analiz şirketi Cambridge Analytica ile paylaştı.
Amerikalıların kişilik testini yapmaları için ödendiği, bu kişilerin Facebook arkadaşlarının verilerinin de ele geçirildiği iddiaları gündeme geldi. Facebook, “İnsanlar bilerek bilgilerini paylaştılar, herhangi bir sisteme girilmedi, şifreler ve hassas bilgiler çalınmadı veya hacklenmedi” diyerek kendini savundu. Bu ihlal, Facebook’un hisse senetlerinin düşmesine neden oldu. Cambridge Analytica, Trump’ın başkanlık kampanyasında da yer aldı ve suçlamaların ardından kapatıldı.
Zuckerberg Özür Diledi
2018 yılında Cambridge Analytica skandalı sonrası kullanıcı bilgilerinin izinsiz paylaşılmasıyla ilgili ABD Kongresi’nde ifade veren Mark Zuckerberg, senatörlerin önünde herkesten özür diledi. Zuckerberg, sosyal medya platformunun sorumluluklarını yeterince yerine getiremediğini belirterek, “Bu çok büyük bir hataydı, benim hatamdı. Özür dilerim. Facebook’u ben başlattım, ben işlettim ve burada olanlardan ben sorumluyum” diye konuştu. Ayrıca, “Bize sildiklerini söylediler. Onlara inanmak açıkça bir hataydı, bunu takip etmeliydik ve denetlemeliydik. Bu hatayı bir daha yapmayacağız” ifadelerini kullandı.
Veri Skandalından 87 Milyon Kullanıcı Etkilendi
Facebook Üst Teknoloji Yöneticisi (CTO) Mike Schroepfer, 2018’deki Cambridge Analytica skandalının 87 milyon kullanıcıyı etkilediğini açıkladı. Schroepfer, “Çoğu ABD’de bulunan yaklaşık 87 milyon kullanıcıyla ilgili bilgilerin Cambridge Analytica’yla uygunsuz şekilde paylaşıldığına inanıyoruz” dedi.
5 Milyar Dolarlık Ceza Kesildi
Facebook’un 87 milyon kullanıcının bilgilerini izinsiz paylaşması sebebiyle tepkiler artarken, davalar ve cezalar da peş peşe geldi. ABD Federal Ticaret Komisyonu (FTC), Facebook’un kişisel bilgileri izinsiz kullanması sebebiyle 2018 yılında başlattığı soruşturmanın sonucunda sosyal paylaşım sitesine 5 milyar dolar ceza kesti. Bu ceza, 2012’de Google’a kesilen 22 milyon doları geride bırakmış oldu. Ayrıca, ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) da veri ihlali nedeniyle şirkete 100 milyon dolarlık ceza verdi. Avrupa Birliği, Facebook’un veri skandalından 2 milyon 700 bin Avrupalının etkilendiğini açıkladı. AB, ayrıca WhatsApp’ın satın alınması sürecinde yanlış bilgi verdiği için Facebook’a 110 milyon Euro para cezası uyguladı. İngiltere’de de veri ihlalleri nedeniyle Facebook’a 500 bin sterlin ceza verildi. Son olarak, Avustralya, Facebook’a veri hırsızlığı nedeniyle 529 milyar dolarlık bir dava açtı.
Türkiye’den de Ceza Geldi
Türkiye, veri ihlali sebebiyle Facebook’a ceza kesen ülkelerden biri oldu. Kişisel Verileri Koruma Kurulu, veri ihlalleri nedeniyle Facebook’a 1 milyon 650 bin liralık idari para cezası verdi. İnceleme sonucunda, veri ihlalinin Facebook sisteminin birbirinden farklı 3 özelliği olan “başkasının gözünden gör”, “doğum günü kutlayıcı” ve “video yükleyici”nin etkileşimi sonucunda oluşan bir hatadan kaynaklandığı belirlendi. Kurul, Türkçe olarak Facebook’u kullanan 280 bin 959 kullanıcının bu veri ihlalinden etkilendiğini açıkladı.
WhatsApp Gizlilik Sözleşmesi Krizi
Şirket, son olarak bünyesindeki WhatsApp’ın kullanıcılarına sunduğu yeni gizlilik sözleşmesi ile gündeme geldi. Yeni gizlilik sözleşmesiyle kullanıcılarının verilerini depolayacağı, kullanacağı ve Facebook’la paylaşacağı gerekçesiyle WhatsApp, tüm dünyada eleştirilerin odağı haline geldi. WhatsApp’ın Avrupa, Orta Doğu ve Afrika kamu politikası direktörü Niamh Sweeney, “Facebook ile veri paylaşımımızda dünyanın herhangi bir yerinde herhangi bir değişiklik yok” dese de, şirket 1 ay içinde milyonlarca kullanıcısını kaybetti. İnsanların WhatsApp yerine tercih ettiği Telegram 25 milyon, Signal ise 7,5 milyon kullanıcı kazandı. Tepkilerin dinmemesi üzerine WhatsApp geri adım attı ve kullanıcılarını Facebook ile veri paylaşımına zorlayan gizlilik sözleşmesindeki yeni düzenlemenin 15 Mayıs’a ertelendiğini açıkladı. WhatsApp, sözleşmeyi kabul etmeyenlerin hesabını bu tarihe kadar silmeyeceğini duyurdu.
