SEVGİ UÇAR
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa ve Medipol Üniversitesi akademisyenlerinin (Prof. Dr. Süphan Nâsır başkanlığında İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa’dan Öğretim Üyesi Dr. Yonca Nilay Baş ve Medipol Üniversitesi’nden Öğretim Üyesi Dr. Fatma Betül Ortaköy) gerçekleştirdiği bir araştırma, farklı tüketici kümelerinin ekonomik zorluklar karşısındaki yansılarını derinlemesine ele aldı.
”Beyaz Yakadan Emekliye 2024’e Genel Bir Bakış: Ekonomik Zorlukların Farklı Tüketici Kümelerine Etkisi” başlıklı araştırmaya yaklaşık iki bin kişi katıldı. Araştırma, beyaz yakalılar ve emekliler hakkında çarpıcı datalar ortaya koydu.
Ekonominin tesirlerini ve tüketici kümelerinde nasıl karşılık bulduğunu, İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof.Dr. Süphan Nasır ile 5 Soru ve 5 Cevap’ta konuştuk.
1)Bu araştırmayla farklı tüketici kümelerinin satın alma gücünü ve memnuniyetini ele aldınız. Raporlara baktığımızda, bilhassa iktisadın toplumsal hayatı ve gelecek planlarını ne tarafta etkilediği görülüyor?
Araştırmaya katılanların yüzde 33’ü özel bölüm çalışanı, yüzde 21’i kamu bölümü çalışanı, yüzde 21’i emekli, yüzde 13’ü ise patron ve esnaf oldu.
EVLİLİK VE ÇOCUK HAYALLERİ EKONOMİK PÜRÜZLERLE KARŞI KARŞIYA!
Tüketicilerin tüketim tercihleri, bütçe planlamaları ve harcama önceliklerinin enflasyonist ortamdan etkilendiği net bir formda görüldü.
Katılımcıların yaklaşık yüzde 76’sı, yeni ekonomik şartların evlilik yahut çocuk sahibi olma kararlarını etkilediğini belirtti.
Katılımcıların yaklaşık yüzde 85’i sinema, tiyatro, konser üzere biletli etkinliklere hiç katılamamakta ya da birkaç ayda bir katılabildiği görüldü.
TATİL VE YEMEK ARTIK LÜKS OLDU!
Dışarıda aile yahut arkadaşlarıyla toplumsallaşma hedefli yemek artık lüks olarak görülüyor.
Katılımcıların yüzde 25’i son üç sene içinde tatile gidemediklerini belirtirken, yüzde 58’i ise son üç yılda eskisi kadar sık tatile gidemediğini belirtti.
Kısaca söylemek gerekirse enflasyon bilhassa tüketicilere toplumsal hayatları ile ilgili harcamalarında kemer sıktırdı.
2)Enflasyon bizi en çok hangi başlıklarda zorladı? Geçen yıla nazaran hangi alanlarda tasarruf etmek zorunda kaldık?
Tüketiciler en çok; konut dışı yeme-içme, besin, ulaşım-akaryakıt, giysi, ayakkabı, aksesuar ve konut kirası ile ilgili harcamalarında zorlandı.
Dünya genelinde pandemiyle başlayan besin fiyatlarındaki yükseliş geriledi, lakin Türkiye’de son dört yıldır besin fiyatları yükselişini sürdürdü.
AKARYAKITTAN BESİNE, GİYİM’DEN TATİLE: ENFLASYON KEMER SIKTIRDI!
Gıda harcamaları, zarurî muhtaçlık olarak bilhassa düşük gelirli vatandaşların bütçesinde kıymetli bir yer kapladı. Böylelikle besin fiyatlarındaki artış, tüketicileri zorlayan bir harcama kalemi oldu.
Enflasyon tesirinin en çok hissedildiği kesimlerden biri de yeme içme bölümü oldu. Hatta bu yılın nisan ayında fahiş fiyat artışlarına karşı kafe ve restoranlara gitmeme daveti yapıldı. İştirakçilere geçmiş yıla kıyasla bu yıl hangi alanlarda daha çok kesinti yapmak zorunda kaldınız diye sorulduğunda, birinci sıralarda konut dışı yemek, giysi, tatil ve seyahat yer aldığı görüldü.
3)Kredi kartı kullanımı ve tüketim alışkanlıklarında nasıl değişimler oldu? Market alışverişlerinde indirim avcılığı arttı mı?
Araştırmaya katılanların yüzde 35’i nakit taşımamak, yüzde 30’u taksitli alışveriş yapmak, ve yüzde 21’i ise nakit meşakkati nedeniyle kredi kartı kullandıklarını belirtti.
Kredi kartı borçlarının tamamını ödeyemeyenlerin oranı ise yüzde 30’lara ulaştığı görüldü.
KREDİ KARTI GÜNÜ KURTARIYOR LAKİN BORÇLAR BİRİKİYOR
Nakit meşakkati yüzde 21 ile kredi kartı kullanımında kıymetli bir neden lakin bir yandan kredi kartları borçları da birikti, kredi kartları günü kurtarıyor lakin borçlar da birikiyor.
İKİ TÜKETİCİDEN BİRİ İNDİRİM AVCILIĞI YAPIYOR
Ekonomik zorluklar ve enflasyon, tüketicilerin market alışveriş alışkanlıklarını ve harcama eğilimlerini etkiledi. Tüketiciler market alışverişlerinde fiyat odaklı davranarak tasarruf etme eğiliminde oldu. Market alışverişlerinde ise her iki tüketiciden biri indirim avcılığı yapıyor. Tüketiciler, fiyat karşılaştırmaları yaparak indirim kovaladı ve marketlerde marka sadakatinin yerini fiyat aldı.
4)Beyaz yakalılar ve emekliler, eğitim ve sıhhat harcamalarıyla ilgili neler düşünüyor? Sonuçlar ne gösteriyor?
EĞİTİM BÜTÇELERİ ZORLUYOR
Eğitim harcamalarının tüketicilerin bütçelerini zorladığı görülüyor. Artan eğitim maliyetleri ailelerin tercihlerini değiştiriyor. Aileler tahlili devlet okullarında arıyor. İştirakçilerin yüzde 21’i mevcut okul artırımları nedeniyle çocuklarının kaydını devlet okuluna almayı düşündüklerini, yüzde 25’i ise ileride çocuklarının kaydını devlet okuluna almayı düşündüğünü belirtiyor.
SAĞLIKTA MEMNUNİYETSİZLİK YÜKSELİYOR
Sağlıkta tüketicilerin memnuniyetsizlikleri yükseliyor. 2020 yılında yaptığımız bir araştırmada “sağlık sisteminden hiç mutlu değilim” diyenlerin oranı yüzde 37 iken, dört yıl sonra “hiç mutlu değilim” diyenlerin oranı dramatik bir artışla yüzde 55’e ulaştı. Pandemi sonrasında daha âlâ çalışma şartları, yüksek maaşlar, daha az iş yükü ve daha fazla hürmet görmek hedefiyle hekimlerimizin yurtdışına göç etmesi, Türkiye’deki sıhhat sistemi ile ilgili memnuniyetsizlik artışına taban hazırladı.
5) Enflasyon emeklileri ne istikamette etkiledi? Emeklilerin öncelikleri neler oldu?
Emeklilerin iktisat ve sıhhat sistemi ile ilgili memnuniyetsizliklerinin toplumun geneline kıyasla daha yüksek olduğu görüldü. İştirakçilerin yüzde 98,5’i ülkenin içinde bulunduğu ekonomik şartlardan memnuniyetsiz.
Bu durum, emekliler ortasında iktisada yönelik genel bir hoşnutsuzluk ve güvensizliği açıkça ortaya koyuyor.
ENFLASYON EN ÇOK EMEKLİYİ VURDU
Bu sonuçlar, emeklilerin büyük çoğunluğunun ekonomik badireler yaşadığını ve mevcut ekonomik siyasetlerin gereksinimlerini karşılamadığını düşündüğünü gösteriyor.
Emeklilerin sıhhat sistemine yönelik memnuniyetsizlik oranları da toplumun geneline kıyasla daha yüksek. Bu durum; sıhhat hizmetlerine erişim zorlukları, uzun bekleme mühletleri yahut ekonomik pürüzler üzere çeşitli faktörlerden kaynaklanıyor olabilir.
Dikkat cazibeli bir öbür sonuç ise her şey düşünüldüğünde, “bugünlerde bir bütün olarak hayatınızdan ne kadar mutlusunuz?” sorusuna araştırmaya katılanların yüzde 52’si genel olarak hayatından şad olmadığı belirtiyor. Emeklilerin ise yaklaşık yüksek 70’inin genel olarak hayatından şad olmadığı görülüyor.
