Ülkeler Enfeksiyon Salgınlarına Nasıl Hazırlanmalıdır?
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de “yeni” veya “yeniden önem kazanan” enfeksiyonların (Emerging Infections) zaman zaman salgın şeklinde toplumu etkilemesi kaçınılmazdır. Küçülen dünya kavramı, bu tehdidin ciddiyetle ele alınmasını ve hazırlıkların stratejik bir perspektifle gerçekleştirilmesini gerektirmektedir. Bu tür salgınlar için erken uyarı sistemleri, hızlı tanı, etkili tedavi ve karantina önlemlerinin ivedilikle hayata geçirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bunun yanı sıra, güçlü bir teknolojik altyapıya sahip, kurumsal ve objektif karar alma mekanizmaları ile ülke genelinde yaygın araştırma merkezlerinin varlığı da elzemdir.
Ülkemizin coğrafi konumu, Doğu-Batı medeniyetleri arasında bir köprü olmasının yanı sıra artan göç, küreselleşme ve iklim değişikliği gibi faktörler, uluslararası ticaret ve turizmin hızlanması, enfeksiyon salgınlarına karşı hazırlığın önemini daha da arttırmaktadır.
Hayali Hedef İsrafı
Peki, sürece nasıl hazırlanmalıyız? Yatırım ve altyapı planlamasında stratejik hedeflerin daha rasyonel hale getirilmesi ve bu tür enfeksiyonlar için bir “uyarı sistemi” ile “tanıya yönelik test üretimlerini” hızla gerçekleştirebilecek bir organizasyonun öncelikli hedef olarak belirlenmesi gerekmektedir. Bilimsel ve teknolojik birikimimize uymayan hayali hedefler, yalnızca israfa yol açar.
Bunun kötü bir örneği, 10 yıl önce başlanan Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığına yönelik aşı ve serum çalışmalarının başarısızlığıdır. Bu çalışmalar, pratik kullanıma dönük bir ürün elde edilemeden hüsranla sonuçlanmış ve israf edilen büyük meblağlar, yalnızca uluslararası unsurların cebini doldurmaktan öteye geçmemiştir. Ülkemizin ulusal bir mücadelede, gayrimilli unsurların hevesleri için harcanabilecek dövizi ve sokağa atılacak tek bir kuruşu yoktur.
Enfeksiyon Salgınlarına Karşı Aşı Çalışmaları Nasıl İlerlemeli?
Stratejik ve milli öneme sahip insan aşılarının üretim ve geliştirme hedefi, daha basit teknolojilere sahip aşılarla (örneğin tetanos, difteri, boğmaca, Hepatit B gibi) başlanarak geliştirilmelidir. Daha yüksek teknoloji gerektiren veya tamamen yeni üretim gerektiren aşıların çalışmaları ise gelişmiş uluslararası merkezlerle iş birliği içinde yürütülmelidir. Bu bağlamda, insanlar için aşı üretiminin hayvanlar için aşı üretim metotlarından farklı olduğu unutulmamalıdır.
Batı ülkelerinde konuşlanmış aşı kartellerinin büyük bir pazarı olduğumuz için bu üretimin her aşamada engellenmek isteneceği de açıktır.
İşbirliği Doğru Strateji
Engellenmenin önüne nasıl geçebiliriz? Henüz kartelleşme aşamasına geçmemiş ve ülkemize tarihi bağlarla dostluk gösteren diğer ülkelerdeki üreticilerle iş birliği yapmak daha doğru bir strateji olabilir. İlaç geliştirme, keşif ve üretim hedefleri açısından az sayıda ayakta kalmayı başarmış Türk sermayedarların, modern tesislere sahip büyük ilaç firmalarına stratejik olarak sahip çıkılması önemlidir.
Ülkemizde yeniden önem kazanan bazı endemik hastalıklarla (örneğin Tularemi, Bruselloz, Hantaan virüs nefropatisi, Batı Nil ateşi gibi) ilgili yetersiz ve abartılı tanı alan hastalıkların (örneğin Lyme Hastalığı, amipli dizanteri) tespitinde, ileri tanı merkezlerinin kısıtlı olması, bu hastalıkların kesin ve güvenilir olarak belirlenmesine yönelik rutinde kullanılabilecek testlerin üretilmesi gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. Bu testlerin sadece akademik araştırmalar için değil, yaygın ve ticari olarak da değerlendirilebilmesi için seri üretim aşamalarının plana dahil edilmesi yararlı olacaktır. Bu üretimin CE sertifikası ile desteklenerek engellenmemesi, ulusal bir öneme ve önceliğe sahiptir.
