Dünya’nın Yaşanabilirliğine Etki Eden Faktörler
Dünya, bilinen gezegenler arasında yaşam için en uygun olanıdır. Ancak bu durum, evrendeki diğer gezegenlerin yaşam için elverişli olamayacağı anlamına gelmez. Bir gezegenin yıldızı etrafındaki yörüngesinin dairesel olması, yıldızla gezegen arasındaki mesafenin sabit kalmasına neden olur. Ancak çoğu gezegen, yıldızları etrafındaki oval yörüngelerde döner. Bu durum, gezegenin yıldızına yaklaştıkça artan ısı ve dolayısıyla iklim değişikliklerine yol açar.
Riverside – California Üniversitesinde (UCR) çalışan araştırmacılar, Güneş sistemine dair mevcut verilere dayanarak alternatif bir güneş sistemi modeli geliştirmişlerdir. Bu kuramsal sistemde, dev gezegen Jüpiter’in yörüngesi daha dış merkezli bir hale getirilirse, Dünya’nın yörüngesindeki büyük değişimlerin yaşanabileceği keşfedilmiştir. UCR’de görevli ve makalenin baş yazarı olan Dünya ve gezegen bilimci Pam Vervoort, “Eğer Jüpiter’in konumu sabit kalsaydı ancak yörüngesinin şekli değişseydi, bu durum Dünya’nın yaşanabilirliğini artırabilirdi” şeklinde açıklamalarda bulunmuştur.
Dünya’nın Yüzey Sıcaklığındaki Değişimler
Populer Science’ta yer alan bilgilere göre, Dünya’nın yüzeyi, sıfır ile 100 derece Celsius arasında pek çok yaşam formu için uygun bir ortam sunmaktadır. Jüpiter’in yörüngesinin daha dış merkezli olması durumunda, Dünya’nın farklı bölgeleri Güneş’e daha yakın hale gelebilir ve bu durum, yüzeydeki sıcaklıkların artmasına neden olabilir. Bu değişim, günümüzde donma noktasının altında kalan bazı alanların ısınmasına ve böylece yaşanabilir sıcaklıkların artmasına yol açabilir.
Astronomical Journal bülteninde yayımlanan bu sonuç, Güneş sistemimiz hakkında uzun yıllardır süregelen iki bilimsel varsayımı sorgulatmaktadır. Vervoort, “Birçok insan, Dünya’nın yaşanabilir bir gezegenin en kesin örneği olduğunu ve Jüpiter’in yörüngesindeki herhangi bir değişimin sadece olumsuz sonuçlar doğuracağını düşünüyor” demektedir. “Biz ise her iki varsayımın da yanlış olduğunu kanıtlıyoruz.”
Ötegezegen Arayışında Yeni Perspektifler
Araştırmacılar, bu yeni bulguları ötegezegenler üzerinde uygulamak istemektedir. UCR’de çalışan astrofizikçi ve makale eş yazarı Stephen Kane, “Ötegezegen arayışında insanların ilk olarak baktığı şey, gezegenin yaşanabilir bölgesidir” diyor. “Yıldız ile gezegen arasındaki mesafeyi değerlendirerek, gezegen yüzeyinde sıvı suyun bulunup bulunmadığını anlamaya çalışıyorlar.”
Bir gezegen yörüngede dönerken, farklı bölgeleri değişen miktarda doğrudan ışık alır. Bu durum, gezegen üzerinde mevsimlerin oluşumuna neden olur. Farklı bölgeler bir mevsimde makul sıcaklıklara sahipken, başka bir mevsimde aşırı sıcak veya soğuk olabilir. Kane, “Yüzeyde su bulunması, yaşanabilirlik açısından basit bir ilk ölçüt” diyor. “Ancak, bir gezegenin yörünge şekli veya mevsimsel değişkenlikleri de dikkate alınmalıdır.”
Mevcut teleskoplar, bir gezegenin yörüngesini ölçme kapasitesine sahip olsa da, yaşanabilirliği etkileyen diğer unsurlar da bulunmaktadır. Örneğin, gezegenin yıldızına göre eğik duruşu gibi faktörler de önemli rol oynamaktadır. Eğik tarafa düşen bölgeler daha az enerji alır ve dolayısıyla soğuk olur.
Jüpiter’in Etkisi ve Gelecek Araştırmalar
Aynı çalışmada, Jüpiter’in Güneş’e daha yakın bir konumda bulunması durumunda, Dünya’nın olağanüstü derecede eğilmesine yol açabileceği ve bu durumun yüzeyin büyük kısımlarını donma noktasının altına çekebileceği de bulunmuştur. Ancak, eğiklik veya gezegenin kütlesini ölçmek daha karmaşık olduğundan, araştırmacılar bu unsurların tahmini için yeni yöntemler geliştirmek istemektedir.
Nihayetinde, dev bir gezegenin hareketinin diğer gezegenlerin yaşanabilirliği üzerindeki etkisini anlamak, Güneş sistemimizin dinamiklerini anlamak için kritik öneme sahiptir. Kane, “Jüpiter’in Dünya’nın iklimindeki etkilerini, geçmişteki yörüngemizdeki değişimleri ve gelecekteki olası senaryoları incelemek oldukça önemlidir” ifadesini kullanmıştır.
