Dokuz Eylül Üniversitesi İlaç Geliştirme Çalışmaları
Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) bünyesinde yaklaşık 20 yıl önce kurulan ve TÜBİTAK gibi birçok kuruluştan destek alan İlaç Biyoteknoloji Grubu (İBG), 2018 yılında Türkiye’nin ilk dört tematik araştırma merkezinden biri olma unvanını kazandı. Bir yandan orijinal ilaç geliştirme süreçlerine odaklanan İBG, diğer yandan firmaların geliştirdiği ilaç adaylarının klinik öncesi testlerden geçmesi için gerekli olan GLP (İyi Laboratuvar Uygulamaları) sertifikasını alarak, bu alanda klinik öncesi test hizmetleri sunmaya başladı.
Türkiye’de ilk defa GLP regülasyonlarına uyumlu bir İlaç Analiz ve Kontrol Laboratuvarı kurarak önemli bir adım atan İBG, Türkiye Akreditasyon Kurumu’ndan geçen mart ayında GLP sertifikasını almaya hak kazandı. Merkezdeki ilaç geliştirme çalışmaları, Dr. Sibel Kalyoncu Uzunlar liderliğinde, Prof. Dr. Mehmet İnan, Dr. Soner Gündemir ve Dr. Gülçin Çakan Akdoğan gibi uzmanlardan oluşan bir araştırma grubuyla sürdürülüyor. Bu kapsamda, protein bazlı orijinal biyoteknolojik ilacın geliştirilmesi amacıyla yürütülen çalışmalar devam etmektedir.
İBG araştırmacıları ve VSY Biyoteknoloji Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Ercan Varlıbaş’ın inisiyatifi ile kurulan bilimsel ortaklık sayesinde, belirli bir göz hastalığının tedavisi için yeni bir ilaç geliştirilmesi hedefleniyor.
“Türkiye’nin İlk Protein Bazlı Orijinal İlaç Geliştirme Projesi”
Dr. Sibel Kalyoncu Uzunlar, Türkiye’de, yurt dışında geliştirilen orijinal ilaçların muadillerinin başarıyla üretildiğini belirtti. İBG’nin aldığı GLP sertifikası sayesinde, VSY Biyoteknoloji firmasıyla birlikte protein bazlı orijinal bir ilaç geliştirmeyi hedeflediklerini ifade eden Uzunlar, şu bilgileri paylaştı:
- “Üzerine çalıştığımız ilaç, Türkiye’nin ilk protein bazlı orijinal ilacı olacak.”
- “Orijinal ilaç geliştirmek, uzun soluklu bir süreçtir ve bu, araştırma aşamasından hastaya ulaşana kadar 10 ila 15 yıl arasında bir süreyi kapsayabilir.”
- “İlgili ilaç için gerekli tasarım çalışmalarını İBG’de gerçekleştireceğiz.”
- “Geliştirdiğimiz molekülün, hedeflediğimiz göz hastalığını tedavi ettiğini hayvan modellerinde belirledikten sonra, bunu endüstrideki ortağımız firmaya aktaracağız.”
Protein temelli ilaçların, eczanelerde satılan küçük molekül ilaçlar gibi olmadığını vurgulayan Uzunlar, bu ilaçların özellikle kanser ve bağışıklık sistemi hastalıklarının tedavisinde kullanılan karmaşık yapılı moleküller olduğunu açıkladı.
Çalışmalarının çok kapsamlı olduğunu belirten Uzunlar, şu ifadeleri kullandı:
- “Bakteri ve mayalarda bu proteini üretmeye çalışacağız, ardından saflaştırma ve karakterizasyon süreçlerini gerçekleştireceğiz.”
- “Sonrasında zebra balığı deneylerinde bu moleküllerin yararlı ve zararlı etkilerini inceleyeceğiz.”
- “Tasarladığımız bir molekülün gerçek bir biyolojik organizmada nasıl etki gösterdiğini zebra balığı testinde görebiliriz.”
- “İBG’nin sahip olduğu iyi laboratuvar uygulaması sertifikası sayesinde çalışmaların klinik aşamaya geçmesine köprü olacağız.”
Klinik çalışmalar, geliştirilen ilacın hastalar üzerinde denenmesini ifade etmektedir. Prof. Dr. Mehmet İnan da orijinal ilaç çalışmalarına katkıda bulunmak amacıyla 17 yıl sonra ABD’den Türkiye’ye döndüğünü belirtti. İBG’nin çok önemli bir projeye imza attığını vurgulayan İnan, “Türkiye’nin önemli bir hayali olan kendi ilacını yapma çalışmaları gerçeğe dönüşecek. Çalışmaların olumlu sonuçlanması durumunda, Türk bilim insanlarının geliştirdiği ilaç tüm dünyada kullanılmaya başlayacak” dedi.
Dr. Gülçin Çakan Akdoğan, geliştirilen ilaç moleküllerini iki günlük zebra balığı larvalarına mikro enjeksiyon yöntemiyle uyguladıklarını ve zebra balığı çalışmalarının çok kısa sürede sonuç verdiği için bu yöntemi tercih ettiklerini ifade etti.
İBG Merkez Müdürü Prof. Dr. Mehmet Öztürk ise, “Sağlıkta, ilaçta ve aşıda dışa bağımlıysanız, ulus olarak hayatınız güvende değildir. İBG’nin ulusal misyonu bu manada çok önemlidir. İlaç ve aşıda Türkiye’yi dışa bağımlılıktan kurtarmak. İBG olarak, VSY Biyoteknoloji firması için geliştirdiğimiz oftalmolojik bir orijinal biyoteknolojik ilaçla ilgili Ar-Ge çalışmalarımız hızla ilerlemektedir” şeklinde konuştu.
