Doğum Sonrası Annelerin Korunma Zamanı
Doğumdan sonra annelerin korunmaya başlaması, emzirme sürecinin devam edip etmemesine bağlıdır. Emzirme esnasında, doğumdan sonra altı hafta içinde adet döngüsü başlayabilir. Ancak, regl dönemi başlamadan önceki 2 hafta içerisinde yumurtalar olgunlaşmaya başlar; bu da gebelik riskini doğurur. Bu nedenle, doğumdan 21 gün sonra uygun bir doğum kontrol yöntemi seçilmesi önerilmektedir.
Emzirmenin Koruyucu Etkisi
Emzirme süreci, prolaktin hormonunun artışına neden olur ve bu hormon, yumurtlama sürecini baskılayarak gebelikten koruyabilir. Anneler, bebeklerini tam ya da neredeyse tamamen emzirerek ve minimum miktarda ek gıda vererek bu koruyucu etkiden yararlanabilirler. Emzirmeyen annelerin 3 hafta içinde, emziren annelerin ise 3. ayın sonunda ek bir korunma yöntemi kullanmaya başlaması gerekmektedir.
Doğum Kontrol Yöntemleri
- Tüplerin Bağlanması: Sezaryen sırasında ya da normal doğum sonrası lohusalık döneminin bitiminde laparoskopik yöntemle uygulanabilir.
- Doğum Kontrol Hapı: Östrojen ve progesteron içeren bu hapların, süt miktarını ve kalitesini azalttığı bilinmektedir. Bu nedenle, sadece süt ile beslenen annelere önerilmez. Lohusalığın 6. ayında emziren annelere doğum kontrol hapı önerilmektedir; bu yöntem gebeliği önlemede %99 etkilidir. Emzirmeyen annelere ise doğumdan 3 hafta sonra önerilebilir.
- Progesteron İçeren Doğum Kontrol Hapları: Doğumdan 6 hafta sonra kullanılmaya başlanmalıdır ve emzirme döneminde güvenle tercih edilebilir.
- Progesteron İçeren İğne (3 Aylık İğne): Sütü artırdığı gözlemlenmiştir ve adet görmemeye yol açabilir; bu durum iğnenin kesilmesiyle düzelir.
- Aylık İğneler: Östrojen içerdiği için süt miktarını azaltabilir; doğumdan 6 hafta sonra başlanması önerilir.
- İmplant: Kolda cilt altına yerleştirilen yaklaşık 3 cm uzunluğunda bir çubuktur ve 3 yıl koruma sağlar. Adet görmemeye neden olabilir.
- Erkek veya Kadın Kondomu: Doğru kullanıldığında %98-%95 arasında etkilidir. Lohusalık süresi bittikten sonra kullanılmaya başlanabilir.
- Rahim İçi Araç (Spiral): %99’dan fazla etkili bir yöntemdir ve doğumdan 4-6 hafta içinde, hatta bazen doğumdan 48 saat sonra takılabilir. Emzirme sırasında güvenlidir ve sütün miktarını etkilemez.
Doğum Kontrol Yöntemi Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Doğum kontrol yöntemi seçerken, emzirme durumu ve mevcut sağlık sorunları göz önünde bulundurulmalıdır. Özellikle doğumdan sonraki ilk 6 hafta içinde, 35 yaş üstü ve sigara içen kadınlar, hipertansiyon, damar tıkanıklığı, iskemik kalp hastalığı, inme öyküsü, komplike kalp kapak hastalığı gibi sağlık sorunları bulunan kişiler, doğum kontrol hapları ve hormonal yöntemlerden kaçınmalıdır.
Ertesi Gün Hapı Kullanımı
Korunmasız cinsel ilişkiler sonrası gebelik riskini azaltmak için kullanılan ertesi gün hapı, yumurtanın döllenmesini engeller ve döllenen yumurtanın rahme tutunmasını önler. İlaç, korunmasız cinsel ilişkiden sonra ne kadar erken alınırsa o kadar etkilidir; genellikle 24 saat içinde alınması durumunda gebelik riski oldukça düşer.
Doğum Kontrol Yöntemlerinin Yan Etkileri
Doğum kontrol yöntemlerinin bazı yan etkileri olabilir. Örneğin, rahim içi araç kullanımı ara kanama ve enfeksiyon riskini artırabilir. Hormonal yöntemler ise bulantı, ara kanama, baş ağrısı, cinsel istekte azalma gibi yan etkilere yol açabilir. Kombine doğum kontrol haplarının en ciddi riski, pıhtı oluşma riskinde artıştır. Pıhtı oluşumu, derin ven trombozu, kalp krizi, inme ve akciğer embolisi gibi ciddi sonuçlar doğurabilir. Ancak bu risk oldukça düşüktür. Pıhtı oluşma riskini artıran faktörler arasında aşırı kilo, yüksek tansiyon, hareketsiz yaşam tarzı, sigara kullanımı ve ailede damar tıkanıklığı öyküsü bulunmaktadır.
Doğum Kontrolüne Rağmen Hamile Kalma Riski
Kullanılan doğum kontrol yöntemlerinin başarısızlık oranları, yöntemin türüne ve kullanımdaki başarıya bağlı olarak değişir. Kombine doğum kontrol hapları %0.1-3, yalnızca progesteron içeren haplar %0.5-3, spiral %0.1-2, cilt altı implantları %0.05, depo enjeksiyonlar %0.3 ve prezervatifler %3-14 arasında başarısızlık riski taşımaktadır. Dolayısıyla, her ne kadar risk düşük olsa da, gebe kalma olasılığı her zaman bulunmaktadır.
