Diyabetin Küresel Yayılımı ve Geleceği
Son araştırmalar, diyabet hastalarının sayısının hızla artış gösterdiğini ve bu durumun, obezite ile sağlıkta eşitsizliklerin yaygınlaşmasıyla doğrudan ilişkili olduğunu ortaya koymaktadır. Uzmanlar, dünya genelinde diyabet hastalarının sayısının 2050 yılına kadar iki katından fazla artarak 1,3 milyarı aşabileceğini öngörmektedir. 2021 yılı itibarıyla, dünyada yaklaşık 529 milyon diyabet hastası bulunmaktadır. Bu rakam, 2010 yılında 326 milyon iken, 2050 yılına gelindiğinde 1,3 milyarı aşması beklenmektedir. Önümüzdeki 30 yıl içerisinde, hiçbir ülkenin diyabet oranında bir azalma yaşaması beklenmiyor.
Washington Üniversitesi Sağlık Ölçüm ve Değerlendirme Enstitüsü tarafından yapılan bu kapsamlı araştırmanın bulguları, tıp dergisi Lancet‘te yayımlanmıştır. Uzmanlar, elde edilen verileri endişe verici bulmakta ve diyabetin, küresel ölçekte birçok hastalığı geride bıraktığını, dolayısıyla insanlar ve sağlık sistemleri için önemli bir tehdit oluşturduğunu vurgulamaktadır. Araştırmacılar, diyabet vakalarının çoğunun obezite ile bağlantılı olduğunu ve önlenebilir tip 2 diyabetin yaygınlık gösterdiğini belirtiyorlar.
Diyabetin Nedenleri ve Beklentiler
Diyabetin dünya genelinde artış göstermesinin başlıca sebebi, birçok faktörün bir araya gelerek obezite oranlarını artırmasıdır. Birleşmiş Milletler, 2050 yılına kadar dünya nüfusunun yaklaşık 9,8 milyara ulaşacağını tahmin etmektedir. Bu durum, o dönemde her 7-8 kişiden birinin diyabet ile yaşamak zorunda kalacağını göstermektedir. Ancak, diyabet vakalarındaki artıştan bazı ülkeler ve bölgeler daha fazla etkilenmektedir. Örneğin, diyabetin küresel nüfus içindeki yaygınlığı, bugün %6,1 iken, 2050 yılına kadar %9,8’e yükselebileceği öngörülmektedir. Kuzey Afrika ve Orta Doğu’da bu oranın %16,8’e, Latin Amerika ve Karayipler’de ise %11,3’e ulaşması bekleniyor.
Makalenin başyazarı Liane Ong, “Diyabetin hızla artması sadece endişe verici değil, aynı zamanda dünya genelindeki her sağlık sistemi için ciddi bir zorluk” ifadesini kullanarak, bu durumun kalp hastalığı ve felç gibi birçok başka sağlık sorunlarıyla bağlantılı olduğunu vurgulamıştır.
Irkçılık ve Eşitsizliklerin Rolü
Araştırmanın yazarları, azınlık etnik grupların maruz kaldığı yapısal ırkçılığın ve coğrafi eşitsizliğin, dünya genelinde diyabet, hastalık ve ölüm oranlarını artırdığını belirtmektedir. Dışlanmış toplulukların mensupları, insülin gibi temel ilaçlara erişim konusunda zorluk yaşarken, bu durum daha kötü kan şekeri kontrolüne, düşük yaşam kalitesine ve düşük yaşam beklentisine yol açmaktadır. Pandeminin, diyabet eşitsizliğini küresel ölçekte artırdığına dikkat çekilen araştırmada, kamu politikalarının ve sosyokültürel normların olumsuz etkilerinin marjinalleştirilmiş topluluklar tarafından hissedildiği ve bu durumun gelecek nesilleri de olumsuz etkileyeceği vurgulanmaktadır.
Guardian gazetesine konuşan İngiltere Diyabet Vakfı yöneticisi Chris Askew, “Bu önemli çalışma, hem İngiltere hem de dünya genelinde karşı karşıya olduğumuz diyabet krizinin boyutunu gözler önüne seriyor.” diyerek, etnik köken, yaşam alanı ve gelir durumunun tip 2 diyabete yakalanma olasılığını, alınan bakımı ve uzun vadeli sağlığı etkilediğini söylemiştir. Bu durumların birbirleriyle bağlantılı olduğunu belirten Askew, hastalıkların altında yatan koşulların ele alınması için hükümetler arası ortak eylem ihtiyacına dikkat çekmektedir.
Türkiye’de Diyabet Durumu
Türkiye’de, Sağlık Bakanlığı’nın Uluslararası Diyabet Federasyonu’ndan elde ettiği verilere göre, 20-79 yaş grubunda yaklaşık 7 milyon diyabet hastası bulunmaktadır. Bu rakam, toplam yetişkin nüfusun yaklaşık %15’ine denk gelmektedir. Bakanlık, diyabeti bir halk sağlığı sorunu olarak nitelendirirken, “Tip 2 Diyabet %80 oranında önlenebilir bir hastalıktır.” ifadesini kullanmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), diyabetle ilgili şu temel bilgileri sunmaktadır:
- Diyabetli insan sayısı 1980 yılında 108 milyon iken, 2014 yılında bu rakam 422 milyona yükselmiştir. Prevalans, düşük ve orta gelirli ülkelerde yüksek gelirli ülkelere kıyasla daha hızlı artmaktadır.
- Diyabet, körlük, böbrek yetmezliği, kalp krizi, felç ve ayak/bacak ampütasyonunun önemli bir nedenidir.
- 2000 ve 2019 yılları arasında yaşa göre diyabet ölüm oranlarında %3’lük bir artış yaşanmıştır.
- 2019 yılında diyabet ve diyabete bağlı böbrek hastalığı tahminen 2 milyon kişinin ölümüne neden olmuştur.
- Tip 2 diyabetin başlamasını önlemek veya geciktirmek için sağlıklı beslenme, düzenli fiziksel aktivite, normal vücut ağırlığının korunması ve sigara kullanımından kaçınılması gerekmektedir.
- Diyabet tedavi edilebilir ve sonuçları diyet, fiziksel aktivite, ilaç tedavisi ile düzenli tarama ve tedavi ile önlenebilir veya geciktirilebilir.
Tip 2 Diyabetin Belirtileri
- Ağız kuruluğu ve aşırı su içme ihtiyacı
- Sık idrara çıkma durumu
- İstemsiz kilo kaybı
- Bulanık görme
- Yorgunluk hissi
Diyabet belirtileri aniden ortaya çıkabilir. Tip 2 diyabette belirtiler genellikle hafif olup, fark edilmesi uzun yıllar alabilir. Zamanla diyabet, kalp, göz, böbrek ve sinirlerdeki kan damarlarına zarar verebilir. Diyabetli bireyler, kalp krizi, felç ve böbrek yetmezliği gibi sağlık sorunları açısından daha yüksek risk altındadır. Diyabet, gözlerdeki kan damarlarına zarar vererek kalıcı görme kaybına neden olabilir. Ayrıca, diyabetli birçok kişide sinir hasarı ve zayıf kan akışı nedeniyle ayaklarda sorunlar gelişmekte ve bu durum ayak ülserlerine yol açarak ampütasyon gerektirebilir.
