Diş Sağlığının Önemi
Martha Henriques BBC Future – Dişlerimizi ve diş etlerimizi korumak, yalnızca ağız sağlığımız için değil, aynı zamanda birçok kronik hastalıktan korunmak için de kritik bir öneme sahiptir. Ancak yapılan araştırmalar, pek çok kişinin dişlerini doğru bir şekilde fırçalamadığını ortaya koyuyor.
İngiltere’deki Birmingham Üniversitesi’nden Josefine Hirschfield, “Birçok insan, dişlerden temizlenmesi gerekenlerin yalnızca yemek kalıntıları olduğunu düşünüyor. Bu kısmen doğru; ancak asıl önemli olan dişlerdeki bakterileri temizlemektir” diyor. Ağızda yaşayan bu bakteriler, diş plağı olarak bilinen yapışkan bir tabaka oluşturur. Bu plak, 700’den fazla farklı bakterinin yanı sıra çeşitli mantar ve virüsleri de barındırır. Bu çeşitlilik açısından ağız, bağırsaklardan sonra ikinci sırada gelir. Diş plağının temizlenmesi için sadece ağız çalkalamak yeterli değildir; etkili bir fırçalama gereklidir.
Diş Etlerini En İyi Şekilde Temizlemek
Diş plağını temizlemenin en etkili yollarından biri, “modifiye Bass tekniği” olarak bilinen yöntemdir. Bu yöntemde diş fırçası, kılları dişin uzun eksenine 45 derecelik açı yapacak şekilde yerleştirilir. Fırçaya kısa aralıklarla titreşim hareketi yaptırılırken, kıllar diş eti oluğuna itilir ve fırça yukarı aşağı hareket ettirilir. Bu işlemi tüm dişleri kapsayacak biçimde iki dakika boyunca uygulamak önemlidir. Ancak bu sırada diş etine ne kadar basınç uygulandığı da dikkat edilmesi gereken bir noktadır. Aşırı basınç, özellikle sert uçlu fırçalarla diş etine ve diş minesine zarar verebilir.
Fones yöntemi ise diş fırçasının dişe 90 derecelik açıyla tutulup dairesel hareketlerle dişleri ve diş etlerini temizlenmesini önerir. Uzmanlar, günde iki kez ikişer dakika diş fırçalamayı önerirken, diş veya diş eti sorunu olanların bu işlemi daha uzun sürede tamamlaması gerektiğini vurguluyor. Ancak diş fırçalama sıklığının aşılması durumunda, diş eti ve diş minesinde aşınma gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Diş teli takanların her yemekten sonra dişlerini temizlemesi gerektiği unutulmamalıdır.
Kahvaltıdan Önce Mi Sonra Mı Fırçalamalı?
Diş macunu üreticileri ve diş kliniklerinin çoğu, kahvaltıdan önce diş fırçalamayı öneriyor; ancak bu konu da tartışmalı. Hirschfield, “Kesin bir öneri yok. Ancak birçok diş hekimi, kahvaltı sonrası fırçalamayı önerir çünkü bu, hem plağı hem de yemek kalıntılarını temizleyecektir” diyor. Amerikan Diş Hekimleri Derneği ise yemekten sonra diş fırçalamak için bir saat beklenmesi gerektiğini belirtmektedir. Çünkü yiyeceklerdeki asitler ve mikropların karbonhidrat sindirirken ürettikleri salgılar, dişleri hassas hale getirir. Asitler, diş minesini yumuşatır ve önemli bileşenlerden kalsiyum ile fosfatı zayıflatır. Ancak tükürükteki mineraller, bu durumu birkaç saat içinde yenileyebilir. Hirschfield, “Eğer bu kendi kendine onarım sürecini beklemezseniz, minenin aşınmış yüzeyi, fırçalama ile daha da zarar görecektir” diyor.
Yemekten önce mi sonra fırçalama konusu akşam yemeği için önemlidir. Tavsiye kesin: Yatmadan önce dişlerinizi fırçalayın. Tükürük, ağızdaki doğal koruyucudur ve uyku esnasında tükürük üretimi azalır; bu nedenle yatmadan önce ağızdaki tüm plağın temizlenmesi kritik önem taşır.
Dişleri Ne İle Temizlemeli?
Hirschfeld, piyasada bulunan bazı diş macunları ve sert diş fırçalarının dişleri aşındırdığını belirtiyor. Özellikle “beyazlatıcı” olarak adlandırılan diş macunları, zamanla diş minesini aşındırarak sıcak ve soğuk hassasiyetine yol açabilir ve çürük riskini artırabilir. Yetişkinler için orta sertlikteki diş fırçaları ve aşındırıcı parçacıklar içermeyen diş macunları en uygunudur. Küçük başlı fırçalar, ağzın her köşesine rahat erişim sağlar. Diş fırçası kılları yıpranmaya başladığında, fırça değiştirilmelidir. Ayrıca, Afrika, Orta Doğu ve Güney Asya’da yaygın olarak kullanılan misvak, diş plağını temizleme ve çürük oluşumunu önlemede etkilidir; ancak yanlış kullanıldığında diş etini aşındırabilir. Elektrikli diş fırçaları ile ilgili araştırmalar, bunların normal fırçalardan çok farklı olmadığını gösterirken, bazı çalışmalar diş plağını temizlemede biraz daha etkili olabileceğini ortaya koyuyor. Hirschfeld, normal diş fırçasının doğru kullanılması halinde aynı sonucun elde edilebileceğini belirtiyor.
Diş İpi Kullanmalı Mı?
Dişlerin yüzeyinde oluşan plaklar, dişler arasında da bulunur ve bu yüzeylerin de temizlenmesi gerekir. Bunu yapmak için diş ipinin yanı sıra diş arası fırçası da kullanılabilir. Diş arası temizliği, genel nüfus içinde yaygın değildir; ancak uzmanlar günde bir kez dişlerin bu şekilde temizlenmesinin faydalı olduğunu belirtmektedir. Araştırmalar, diş ipi kullanımının diş eti iltihabına karşı tek başına fırçalamadan daha etkili olduğunu göstermektedir. Diş eti iltihabı tedavi edilmediğinde, diş eti çekilmesine (periyodontit) yol açabilir. Ancak diş ipinin plağı azalttığına dair fazla veri mevcut değildir; uzmanlar bu konudaki araştırmaların zorluğuna dikkat çekmektedir.
Hangi Diş Macunu Seçilmeli?
Piyasada satılan diş macunları, çürük önleyiciden hassasiyet gidericiye ve beyazlatıcıya kadar pek çok özellik taşıyor. Hirschfeld, ucuz diş macunlarının içindekiler listesine baktığında onlarla ilgili kayda değer bir sorun görmediğini belirtmektedir. Ancak bu listede en dikkat çeken nokta florürdür. Florür, diş minesini korumak için yetişkinler için en az 1350 ppm, çocuklar için ise 1000 ppm düzeyinde olmalıdır. Diş minesi, insan vücudundaki en sert madde olup, doğada da en zor bulunan mineral türlerinden biridir. Hirschfeld, “Neredeyse elmas gibi” diyor. Ancak diş minesi, asitlere karşı oldukça hassastır ve kolayca çözünür. Diş plağındaki mikroplar, dişler arasındaki yemek kalıntılarından elde ettikleri şeker ve karbonhidratları sindirirken laktik asit üretir. Bu asit, diş minesini aşındırarak mikropların dişin iç yapısına nüfuz etmesine ve çürük oluşumuna yol açar. Tükürükteki bazı bileşimler, aşınan minerallerin kısmen yenilenmesini sağlar. Diş macunundaki florür, diş minesini koruyacağından, dişleri fırçaladıktan sonra macunu tükürmek ama ağzı su ile çalkalamamak daha fazla florür kalmasını ve uzun süreli koruma sağlar.
Son yıllarda diş macunlarına eklenen bazı malzemeler konusunda daha temkinli olmak gerekir. Örneğin, kömürün beyazlatıcı veya antibakteriyel etkisine dair kesin bir veri bulunmamaktadır. Ayrıca, diş aşınmasına ve diğer sorunlara yol açabilir. Kömür içeren diş macunlarında florür bulunmadığı için çürümeye karşı dişleri korumada daha az etkili olduğu söylenebilir. Karbonatlı diş macunları ise daha az tartışmalıdır. Bir araştırmada, bunların diş plağını daha iyi temizlediği ve diş eti iltihabından kaynaklanan kanamaları azalttığı sonucuna varılmıştır; ancak bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Gargara Yapmalı Mı?
Dişlerdeki plağın temizlenmesinde özel gargara sularıyla ağız çalkalamak, fırçalama kadar etkili değildir. Uzmanlar, diş fırçalamanın yerini almasa da, ona ek olarak gargara ile biraz daha fazla plak temizlemenin mümkün olduğunu belirtmektedir. Ayrıca, gargaranın diş eti iltihabına karşı etkili olduğu, ancak bunun için en az 100 ppm florür içermesi gerektiği vurgulanmaktadır. Diş fırçalama, diş ipi veya diş arası fırça ve gargara kullanmak, uzun ve zahmetli işlemler gibi görünse de diş sağlığını koruma açısından son derece önemlidir. Bu uygulamalar, yalnızca nefes kokusu, diş sararması ve çürükten kaçınmakla kalmayıp, tip iki diyabet, kalp ve damar hastalıkları ve bilişsel gerileme gibi pek çok sağlık sorunundan korunma açısından da büyük fayda sağlar.
