Fonds de dotation Clinatec: Dış İskelet Teknolojisi ile Umut Işığı
Fransa’daki bir laboratuvarda gerçekleştirilen yenilikçi dış iskelet (eksoskeleton) teknolojisi denemesi kapsamında, 2 yıldır felçli olan bir hasta, kollarını ve bacaklarını hareket ettirmeyi başardı. 30 yaşındaki Thibault, soyadının açıklanmasını istemesine rağmen, bu deneyimle ilgili duygularını paylaştı. “İlk adımlarımı atmanın, adeta Ay’a yürüyen ilk insan gibi hissettirdiğini” belirten Thibault, “İki yıldır hiç yürümemiştim. Ayakta durmanın nasıl bir duygu olduğunu, bir topluluktaki en uzun boylu kişilerden biri olduğumu unutmuşum” dedi. Araştırmacılar, bu dış iskelet teknolojisinin engelli hastaların yaşam kalitesini köklü bir şekilde değiştirme potansiyeline sahip olduğunu vurguluyor.
Beyin ve Hareket İlişkisi Nasıl Kuruluyor?
Fonds de dotation Clinatec, Thibault’a yapılan bir cerrahi müdahale ile beyninin hareketi kontrol eden bölgesine iki parça yerleştirdi. Beyne takılan bu parçaların her birinde, beyindeki hareketliliği okuyabilen ve beyinden gelen komutları yakındaki bir bilgisayara iletebilen elektrodlar bulunuyor. Gelişmiş bilgisayar yazılımı, beyinden gelen dalgaları alarak bunları anlamlı komutlara dönüştürüyor ve böylece hasta üzerinde giydirilen dış iskeleti hareket ettirebiliyor. Thibault, “Yürüme” düşüncesini aklından geçirdiğinde, bu düşünce bacaklarını harekete geçiren bir dizi komuta dönüşüyor. Aynı şekilde, kollarını hareket ettirmeyi de aynı yöntemle gerçekleştiriyor.
Kullanımı Kolay mı?
Thibault, 4 yıl önce bir gece kulübünde yaşadığı talihsiz bir kaza sonucunda 15 metre yükseklikten düşerek omuriliğini zedelemiş ve felç olmuştu. İki yılını hastanede geçiren Thibault, 2017 yılında Fransa’nın Grenoble Üniversitesi’ndeki Clinatec laboratuvarında yürütülen dış iskelet deneylerine gönüllü oldu. Başlangıçta, beynine yerleştirilen “okuyucu” parçaları kullanarak bilgisayar üzerinden bir oyunda bir karakteri (avatar) kontrol etmeyi öğrenirken, zamanla bu sistemi kendisini yürütmek için de kullanmayı başardı. Kollarını kullanmayı öğrenmesi ise oldukça zorlu geçti. Thibault, “Çok zordu çünkü birçok kasın hareketini kontrol etmem gerekiyordu. Bu dış iskelet ile yaptığım en muhteşem işti” dedi.
Dış İskelet Ne Kadar Başarılı?
65 kilo ağırlığındaki bu gelişmiş robotik dış iskelet, hastaya tam anlamıyla tüm hareket kabiliyetini geri kazandırmıyor. Ancak, insanların düşünceleriyle bedenlerini hareket ettirme konusunda sağlanan en büyük ilerlemelerden biri olarak değerlendiriliyor. Thibault’un dış iskeletle düşme riskini en aza indirebilmek için tavana bağlı bir askıyla ayakta tutulması gerekiyor. Bu durum, dış iskeletin henüz laboratuvar dışındaki uygulamalara uygun bir seviyeye ulaşmadığını gösteriyor. Clinatec Laboratuvarı yetkilisi Profesör Alim-Louis Benabid, “Henüz kendi başına yürüme eylemine hayli uzağız” diyerek, “Thibault düşmemek için gerekli hızlı ve gelişkin reflekslere sahip değil. Dünyada kimse bunu yapamıyor” ifadesini kullandı. Thibault’un bu deneyi gerçekleştirmek için dış iskeleti kullanarak kolunun üst kısmını hareket ettirmek ve bileklerini döndürmekte belirli hedeflere ulaşması gerekiyordu. Profesör Benabid, Thibault’un bu konuda %71 oranında başarılı olduğunu belirtti. Ayrıca, derin beyin stimülasyonu tekniğinin geliştiricisi olarak, “Sorunu çözdük ve prensibin doğru olduğunu kanıtladık. Bu deney, dış iskelet kullanımıyla hastanın hareketliliğini artırabileceğimizi gösteriyor. Bu da yaşam kalitesini artırma açısından önemli bir adım” dedi.
Bundan Sonraki Hedef Ne?
Fransız uzmanlar, dış iskelet teknolojisini daha da geliştirme potansiyeline sahip olduklarını ifade ediyor. Şu anda, buluşlarının gelişkinlik düzeyi, beyne yerleştirilen plaketlerin okuyabildiği ve bilgisayara iletebildiği veriler ile sınırlı; bu veriler bilgisayar tarafından komutlara dönüştürülerek dış iskelete gerçek zamanlı olarak iletiliyor. Düşünceden harekete geçiş süresi ise 350 milisaniye civarında. Beyne yerleştirilen iki plaketin her birinde 64 elektrod bulunuyor. Araştırmacılar, şu anda her bir elektrod üzerinde 32 elektrod kullanıyor. Dolayısıyla, beynin mesajlarını daha detaylı okuyabilme ve bu mesajları daha güçlü bilgisayarlar ve yapay zeka ile daha iyi tercüme etme potansiyeli mevcut. Ayrıca, Thibault’un parmaklarını kullanarak nesneleri tutabilmesi ve hareket edebilmesine yönelik yeni planlar da geliştiriliyor. Şimdiden, zihniyle tekerlekli sandalyesini kontrol edebiliyor.
Uzmanlar Ne Düşünüyor?
Londra Hijyen ve Tropik Hastalıklar Fakültesi’nden Profesör Tom Shakespeare, “Bu çalışma oldukça heyecan verici ama bu kavramın tedavi amaçlı kullanımına henüz çok uzak olduğumuzu unutmamalıyız. Bu alanda birdenbire bir heyecan dalgası oluşması tehlikesi hep var” dedi. “Yüksek maliyetlerin getirdiği sınırlamalar, yüksek teknolojili çözümlerin dünyadaki omurilik sorunlu hastaların çoğu tarafından asla kullanılamayacağı anlamına geliyor” diyen Profesör Shakespeare, şu anda dünya genelinde hareket engelli bireylerin yalnızca %15’inin tekerlekli sandalye ya da diğer yardımcı araçlara erişim sağlayabildiğini hatırlattı. Dış iskelet deneyinin ayrıntıları ise The Lancet Neurology dergisinde yayımlandı.
