MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin İl Olma Açıklamaları
MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin “Yeni yüzyılda, 100 il, 1000 ilçeden müteşekkil idari yapısıyla gücüne güç katmış bir Türkiye’yi inşa ve ihya etmemiz mümkündür” şeklindeki açıklaması, il olmayı bekleyen ilçeleri gündeme taşıdı. Duvar’dan Serkan Alan’ın haberine göre, yeni il iddiaları, bazı nüfus ve coğrafi kriterlere dayanarak ortaya atıldı. Bu kriterler arasında nüfusun 100 bini geçmesi ve mevcut il merkezine en az 30 kilometre uzaklıkta olması gibi şartlar yer alıyor.
İl olma talebinde bulunan ilçeler arasında Midyat, Kahta, Polatlı, Kozan, Ünye, Ergani, Konya Ereğli, Elbistan, Balıkesir Edremit, Lüleburgaz, Nazilli, Cizre, Bandırma, Erciş, Zonguldak Ereğli, Fethiye, İskenderun, Manavgat, Siverek, Çorlu, İnegöl, Tarsus ve Alanya gibi yerler öne çıkıyor.
Uzman Görüşleri ve Tartışmalar
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Osman Balaban, ilçelerin il olma düşüncesinin ortaya çıkış biçiminin anlaşılır olmadığını belirtiyor. Seçim dönemlerinde bu konunun gündeme gelmemesinin ardından “şimdi neden tartışılıyor?” sorusunun yanıtının kolay olmadığını ifade ediyor.
Balaban, bu konuların kamuoyunda nesnel ve bilimsel gerekçelerle tartışılmadığı için gündelik politikanın bir manevrası gibi algılandığını belirtiyor. İlçelerin il olma meselesinin, ancak konunun uzmanları ve ilgilileri tarafından derinlemesine tartışılması gerektiğini vurguluyor. “Hangi yerler il olmalıdır-olmamalıdır meselesini ancak derin bir tartışmanın sonunda söyleyebiliriz,” diyor.
İl Olma Motivasyonları
İl sayısının artmasının temel motivasyonu üzerine yorum yapan Balaban, bu durumun farklı kriterlerle değerlendirilmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Nüfusun çok büyümesiyle yönetim kapasitesinin yetersiz kalması ve coğrafi erişim sorunları gibi etkenlerin, bu tartışmaları tetikleyebileceğini ifade ediyor.
Balaban ayrıca, çevresel risklerin yüksek olduğu bölgelerde güçlü yönetsel birimlere ihtiyaç duyulabileceğini belirtiyor. Örneğin, Bursa’da İnegöl gibi yerlerde bu risklerin yoğunlaşmasının, il olma tartışmalarına zemin hazırladığını dile getiriyor. Ancak tüm bu tartışmaların nesnel ve bilimsel bir temele oturtulması gerektiğine vurgu yapıyor.
İl Olmanın Bireylere Etkisi
İlçe yerine ilde yaşamanın bireyler üzerindeki etkisini değerlendiren Balaban, ilçelerin il olması durumunda ekonomik canlılık ve istihdam artışı gibi avantajlar sunacağını belirtiyor. Valilik ve il teşkilatlarının kurulmasıyla birlikte, bireylerin hizmet alma kolaylığının artacağına dikkat çekiyor. “Bu durum, bireylerin taleplerinin arkasında yatan maddi temeli oluşturabilir,” diyor.
Büyükşehir Belediyesi Dönüşümü
2012 yılında TBMM’de kabul edilen yasayla birlikte Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Maraş, Mardin, Muğla, Tekirdağ, Trabzon, Urfa ve Van büyükşehir belediyesi haline geldi. Bu dönüşüm, köylerin mahalleye dönüşmesi sürecinde, kentlerde yaşayan insanlar üzerinde farklı etkiler yarattı. Balaban, bu dönüşümle beraber, insanların hayatına ne gibi değişiklikler getirildiğinin yeterince araştırılmadığını ifade ediyor.
Rant Ekonomisi ve Yerel Talepler
Şehir Plancıları Odası Ankara Şube Başkanı Ceren İlter Soy, Türkiye’deki ekonomik yapının “rant ekonomisine” dayandığını belirtiyor. “İlçeler il olduğunda, rant ekonomisi büyüyecek ve benzer yapılaşmalar devam edecek,” diyor. Bu durumun barınma krizini daha da derinleştirebileceği konusunda uyarıda bulunuyor.
Soy, ilçelerin il olmasına yönelik kararların, buralarda yaşayan insanların taleplerinin dikkate alınarak verilmesi gerektiğini vurguluyor. “Büyükşehir belediyelerine dönüşüm sürecinde de benzer bir durum yaşandı,” diyor. “İnsanlara, ‘Gerçekten kent niteliğine kavuşmak istiyor musunuz?’ sorusu sorulmadı.” Bu eksiklik, ilçelerin il olma taleplerinin ne kadar gerçekçi olduğunu sorgulatıyor.
Şeffaflık ve Tartışma İhtiyacı
İlçelerin il olma kararlarının, kentlerin ihtiyaçlarına göre değerlendirilerek verilmesi gerektiğini ifade eden Soy, “Bu konunun enine boyuna tartışıldığını düşünmüyorum. Ortada bir şeffaflık yok,” diyerek eleştirilerini dile getiriyor.
