Derimizin Önemi ve Temizlik
Derimiz, vücudumuzun en büyük organıdır ve kişinin boyu ile kilosuna bağlı olarak değişen yüzölçümü 1,4 ila 1,9 metrekare arasında değişir. Saç folikülleri ve ter kanallarının yarattığı girintilerle birlikte bu alanın en az 10 katına çıkabildiğine dair araştırmalar mevcuttur. Ayrıca, derimiz vücudumuzun dışındaki unsurları içeri almayarak, içindekileri de koruyarak ilk savunma hattımızı oluşturur. Bu nedenle, derinin temizliği son derece büyük bir önem taşır.
Günümüzde cilt, saç, ağız bakımı, duş, banyo, kozmetik ve parfüm ürünlerini kapsayan güzellik ve kişisel bakım ürünleri pazarı, dünya genelinde hızla büyümektedir. Bu pazarın 2024 yılında sadece ABD’de 100 milyar doları aşması ve daha da büyümesi bekleniyor.
Geçtiğimiz günlerde CNN’in sağlık yazarı Dr. Sanjay Gupta’nın “Chasing Life” isimli podcast’ine katılan Dr. James Hamblin, bu konuya dair bazı düşüncelerini paylaştı. Hamblin, “Bir eczaneye gittiğinizde soğuk algınlığı ilaçlarının yanında raflar dolusu şampuanlar ve sabunlar görüyorsunuz. Bu durum beni ‘Bu ürünlerin ne kadarı sağlıklı olmak için gerekli? Ne kadarı kişisel tercihlerden kaynaklanıyor? Zamanımı ve paramı boşa mı harcıyorum? Daha azını yapsam daha mı iyi olur?’ diye düşünmeye sevk etti” ifadelerini kullandı.
Hamblin’in Deneyimi
Uzmanlık alanı önleyici tıp ve kamu sağlığı olan Hamblin, bu sorulardan yola çıkarak 5 yıl boyunca duş almama deneyine başladı. Deneyinin sonuçlarını ve temizlik ile hijyenin tarihçesini 2020 yılında yayımlanan “Clean, The New Science of Skin” (Temiz, Derinin Yeni Bilimi) isimli kitabında açıkladı. Aynı zamanda The Atlantic dergisinde yazarlık yapan Hamblin, podcast’te “Kitabı büyük bir dikkatle yazdım” dedi. Yıllarını deneme yanılmayla geçirdiğini belirten Hamblin, “O dönemde çeşitli ürünler denedim. Farklı temizlik rutinleri ile deneyler yaptım. Yani beş yılın tamamını duş almadan geçirmedim, hayır. Ama insanlar bunu duymak istiyordu. Yine de çok uzun bir süre boyunca minimalist bir yaklaşım sergilediğimi söyleyebilirim” diye ekledi.
Kişisel Bakım Ürünleri ve Hijyen
Şimdilerde Yale Kamu Sağlığı Okulu’nda dersler veren Hamblin, kişisel bakım ürünlerinin etrafında “büyük bir sağlık halesi” olduğunu vurguladı. Hamblin’e göre, bu ürünlerin hijyeni desteklediğini düşünüyoruz çünkü kulağa tıbbiymiş gibi gelen iddialarda bulunuyorlar. Ancak, bu iddialar çoğu zaman zekice pazarlama taktiklerinin ötesine geçmiyor.
Hamblin, “Bu ürünlerin birçoğunun hastalıkların yayılmasını önlemek için yaptıkları tek şey, üzerinizde hastalığı yayabilecek vücut sıvıları olmamasını sağlamaktır. Diğer etkileri, iyi görünmenizi, iyi hissetmenizi ve güzel kokmanızı sağlamaktır” dedi. Sabunun özellikle yapışkan ve yağlı maddeleri çözmek için yararlı bir araç olduğunu belirten Hamblin, “Ancak çoğu zaman yıkama işini yapan şey, kullandığımız mekanik güçtür. Sadece ellerinizi suyun altında birbirine sürttüğünüz takdirde kirleticilerin önemli bir kısmını temizlemiş oluyorsunuz” diye ekledi. Hamblin, özel durumları kastetmediğini vurguladı.
Mikrobiyom ve Cilt Sağlığı
Hamblin, kitabına ilham olan şeyin o dönem için nispeten yeni bir sağlık trendi olduğunun altını çizerek, “İnsanlar birden probiyotik almaya ve bağırsak floralarını optimize etmeye çalışmaya başlamıştı. Benzer bir durumun cilt sağlığı açısından da yaşanabileceğini düşündüm çünkü derimizin her yerinde trilyonlarca mikrop var. Deri mikrobiyomu, bağırsak mikrobiyomundan daha küçüktür ama aynı prensip geçerlidir” şeklinde konuştu.
Hamblin’in belirttiğine göre, derimizde bol miktarda mikrop yaşamaktadır ve deri mikrobiyomu vücudumuzun iç dünyasıyla dış dünyası arasında bir köprü görevi görmektedir. Bu etkileşimlerin sonucu, sağlığımızı, henüz yeni anlamaya başladığımız şekillerde etkilemektedir. Derimizi ve dolayısıyla mikrobiyomumuzu sürekli yıkamanın sorunlara yol açabileceği düşünülmektedir.
Hamblin, “Derinizin doğal olarak salgıladığı yağlar ve kimyasallarla derinizin üzerinde yaşayan deri mikrobiyomu arasında bir uyum vardır. Sıcak suyla duş aldığınızda ve sabun kullandığınızda mikrobiyomu geçici olarak bozmuş oluyorsunuz. Ancak cildinizi kurutup tüm yağlarından arındırarak, aynı zamanda bu mikropların yaşadığı toprağı da bozuyorsunuz” dedi.
Bunun her zaman kötü bir şey olmadığını ancak derinin dinamiklerini değiştirdiğini söyleyen Hamblin, “Eğer egzama ya da akne gibi inflamatuar sorunlara eğiliminiz varsa durumu daha da kötüleştiriyor olabilirsiniz” diye ekledi. Hamblin, “Bağırsak mikrobiyomuna dair bildiklerimizden daha fazlasını bilmiyoruz. Basit bir biçimde, ‘Bu mikrobu aldınız. Şimdi biz bunu geri koyacağız ya da yerine başka bir mikrop koyacağız ve kendinizi daha iyi hissedeceksiniz’ diyemiyoruz. Anlaması oldukça zor olan çok daha bütüncül bir ekosistemden bahsediyoruz” dedi.
Hijyen ve Temizlik Rutinleri
Hamblin, insanlara nasıl bir kişisel rutin izlemeleri gerektiğini söylemekten kaçınsa da, duş alışkanlıklarını değiştirerek daha doğal (ve muhtemelen daha sağlıklı) bir deri mikrobiyomuna kavuşmak isteyenler için beş önemli nokta sıraladı:
- 1) Yıkanmakla hijyen aynı şey değildir: Hijyenin amacı bulaşıcı hastalıkların yayılmasını önlemekken, vücut temizliği daha kişisel ve törensel bir durumdur. Temizlik, kendinizi ferahlamış, yenilenmiş ve en iyi halinize gelmiş hissetmenizle ilgilidir.
- 2) Duşun tanımına dair bir uzlaşı yoktur: Bazı kişiler duşu suyun altına girip çıkmak olarak tanımlarken, bazıları uzun bir yıkama ritüeli olarak algılar. Bu durum tamamen kişisel tercihlere bağlıdır.
- 3) Pazarlama taktikleri algımızı değiştirir: Geleneksel ve sosyal medyada karşılaştığımız pazarlama hamleleri, toplumda kabul edilebilir olanı algılamamızı etkiler. Bunun sonucunda, kişisel hijyen ve temizlikle ilgili düşüncelerimiz şekillenir.
- 4) Ürünler arasında çok da fark yoktur: Saçımıza ya da yüzümüze sürdüğümüz ürünlerin seçimi kişisel ve estetik tercihlerle ilgilidir. Eğer ürünler arasında çok bir fark yoksa, en uygun fiyatlı olanı seçmek mantıklı olabilir.
- 5) Pandemi mikrobiyoma olan ilgiyi tersine çevirdi: Covid-19 pandemisi sırasında, tüm mikropları öldürme odaklı bir yaklaşım benimsendi. Ancak, artık insanlar derilerindeki sağlıklı mikroplara yeniden yönelmeye başlamaktadır.
