Medicana International İstanbul Hastanesi Uzman Psikolog/Pedagog Reyhan Ateş Yücel, çocuklarda yalan söyleme alışkanlığının nasıl oluştuğu ve bu durumun nasıl düzeltilebileceği hakkında önemli bilgiler paylaştı. Yücel, “Yalan söylemek, bir bireyin diğerini bilinçli olarak aldatmaya yönelik gerçekleştirdiği eylemlerden biridir. Gerçek olmayan duygu ve düşüncelerin ifade edilmesi ya da başkalarına aktarılması olarak tanımlanan bu durum, çocukluk döneminde de sıkça görülebilmektedir.” dedi ve ekledi: “Çocuklar, bebeklik döneminden itibaren aile içindeki tutum ve davranışlar sonucunda uygun bulunmayan eğitim süreçleriyle yalan söyleme alışkanlığını geliştirebilir. Bunun yanı sıra, çocuklar kazanım elde etmek, ilgi görmek ya da sorumluluklardan kaçınmak amacıyla da yalan söyleyebilirler. Çocukluk döneminde yalan söylemenin en fazla tetiklendiği faktörlerden biri korku duygusudur.”
Yalan Söyleme Alışkanlığı Kimlerde Yaygın?
Uzman Psikolog/Pedagog Reyhan Ateş Yücel, “Yalan söyleme eylemi, çocukluk döneminde başlar ve 3 ila 4 yaşlarındaki çocuklar, kendi düşüncelerinin başkaları tarafından bilinmediğini kavrayabilmeye başlar. Bu yaş grubundaki çocuklar, yeni bilgileri ve edinilen becerileri tekrar deneyimlemeyi severler ve hayal güçleri oldukça güçlüdür. 5 yaşına kadar çocuklar, gerçeği hayal olandan ayırt edemezler. Bu nedenle, olmamış olayları yaşanmış gibi ya da abartarak anlatabilirler. Bu dönemde çocukların söylediklerinin yalan olarak kabul edilmesi yanıltıcıdır; çünkü gerçeğin doğru olduğu algısı çocuk tarafından 6-7 yaşından itibaren gelişmeye başlar.” şeklinde konuştu.
İlkokul çağında bilişsel gelişim ve yetiler artar. Bu dönemden sonra doğruyu yansıtmayan ifadeler, yalan olarak değerlendirilebilir. İlkokul çağındaki çocuklar, yalan söylemek ya da doğruyu söylemek gibi bir çaba içinde değillerdir; onların önceliği ebeveynlerini mutlu etmektir. Dolayısıyla, ailelerinin hoşuna gitmeyecek bir davranış olan yalan söylemekten sıklıkla kaçınırlar.
Yalan Söyleme Alışkanlığının Yaygınlığı
Yalan söyleme alışkanlığının, ebeveyn baskısından, korkusundan ve ebeveynin çocuk üzerinde uyguladığı güçten kaçınmak amacıyla daha yaygın olduğu belirtilmektedir. Yücel, “Bu durumun temel nedeni, ya ebeveynin gücünden çekinme ya da ailenin dikkatini üzerlerine çekmektir. İlgi görme amacıyla yalan söyleyen ancak ailesinin ilgisini çekemeyen çocuklarda öfkeli davranışlar gelişebilir. Ayrıca, aile içinde ya da çevresinde sıkça yalan söylediğini gözlemleyen çocuklar, yalana daha fazla başvurabilirler. İstemeden de olsa ebeveynlerin örnek davranışları, çocuk tarafından zamanla öğrenilir. Önemsenmek, ceza alma riskinden kaçınmak ve aşağılanmamak amacıyla yalan söylemeye başlayan çocuk, olmasını istediği farklı durumlar için de yalana başvurabilir.” diye ifade etti.
Yalan Söyleyen Çocuklara Katı Disiplin Kuralları Getirilmemeli
Bebeklik döneminden itibaren çocuğun eğitimine ve çocukla sağlıklı bir iletişim kurmaya önem verilmesi gerektiğini vurgulayan Uzman Psikolog/Pedagog Reyhan Ateş Yücel, “Düşünce yapısı gelişmekte olan çocuklara hatalarından dolayı gereksiz ve ağır cezalar vermek, onların ders çıkarmasından çok korkuya kapılmalarına sebep olur. Çocukluk döneminde yalan, genellikle çocuğun ceza almaktan veya ebeveynin öfkesinden kaçınmak için başvurduğu bir yöntemdir. Oysa çocuk eğitiminde ceza ya da ödül etkili bir yöntem değildir. Çocuğun yalan söylediği fark edildiğinde, ona ceza vermek yerine, örnek olacak davranışlar sergilenmeli ve neden farklı söylemlerde bulunduğu üzerinde düşünülmelidir.” dedi.
Yalan söyleyen çocuğu aşağılamak, sert tutumlar sergilemek ve katı disiplin kuralları getirmek doğru bir yaklaşım değildir. Çocuğun sağlıklı bir iletişim kurmasını engelleyen bu tutumlar yerine, kendini rahatça ifade edebileceği, yargılanmadan dinleneceği bir ortam sağlanmalıdır. Olaylar hikayeleştirilerek çocuğa yaptığı davranışın hatalı olduğu sezdirilmeli ve yanlışlarını fark etmesi sağlanmalıdır.” şeklinde konuştu.
Çocuğa zorla gerçeği söyletmeye çalışmak yerine, doğrunun öneminin uygun bir dille anlatılması gerektiğini de vurgulayan Yücel, “Her şeye rağmen çocuğun yalan söylemeye devam etmesi durumunda bir uzmandan yardım alınması önemlidir.” dedi.
