Çocuklar bazen söz dinlemiyor, ağlıyor, bağırıyor ve kendilerini yerden yere atabiliyorlar. “Hayır” ise onların en çok kullandığı kelimelerden biri haline geliyor. Çocuklarda genellikle 2-6 yaş aralığında ortaya çıkan bu inatlaşma durumu, ebeveynler için oldukça zorlu bir süreç olabilir. Ancak, bu durum sanılanın aksine bir sorun değil, duygusal gelişim ve benlik algısı oluşumunun doğal bir parçasıdır.
Psikolog Sena Sivri, engellenme hissi oluştuğunda çocukların öfkelenmesinin ve kendi isteklerini yaptırmaya çalışmasının, onların sağlıklı bir gelişim süreci geçirdiğinin bir göstergesi olduğunu vurguluyor. “Çocuklar haz ilkesiyle hareket ederler, benmerkezci bir yapıya sahiptirler ve her zaman kendi isteklerinin gerçekleşmesini isterler. Kurallar ve engellenmelerle karşılaştıklarında bunları kabul etmek istemezler ve itiraz ederler. Bu inatlaşma hali, bireysellik gelişimi için gereklidir ve çocuğun ‘ben de varım’ deme biçimidir,” diyor. Peki, çocuklar hangi durumlarda inatlaşırlar? İşte, çocukları inatlaşmaya iten 8 neden ve ebeveynlerin dikkat etmesi gereken noktalar:
Aşırı Otoriter Davranıyorsanız
Aşırı otoriter bir yetiştirme tarzına sahip ebeveynlerin çocuklarında bu otoriteye karşı inatlaşmanın daha sık görüldüğü araştırmalarla kanıtlanmıştır.
Ne Yapmalı? Çocuklarda 2-6 yaş arasındaki inatçılığın gelişim sürecinin normal bir parçası olduğunu unutmayın. Reddeden, inatlaşmaya yönelik veya cezalandırıcı tepkiler vermekten kaçının.
Israrcı Bir Tutum Sergiliyorsanız
Çocuğunuz “hayır” dediğinde, herhangi bir açıklama yapmadan ısrarcı olmak inatlaşmasına neden olabilir. Bu yaş grubundaki çocuklar, bireyselliklerini kanıtlamaya çalıştıkları için tek başına “hayır” yanıtı almaları engellenme duygusunu pekiştirebilir.
Ne Yapmalı? Neden ısrarcı olduğunuzu sakin bir şekilde açıklayın ve çocuğunuzun bu duruma dair soruları varsa yanıtlayın.
Her İstediği Şeyde ‘Hayır’ Diyorsanız
Çocuğun her isteğine “hayır” yanıtı vermek, inatçılığın artmasına neden olabilecek önemli bir faktördür. Çocukların en çok ihtiyaç duyduğu şey, kabullenilme ve sevgi hissidir. Sürekli “hayır” cevabı almak, çocukta reddedilme ve engellenme duygularını uyandırarak inatçılığı pekiştirebilir.
Ne Yapmalı? İsteklerinin tümünü reddetmek yerine, zaman, mekan ve şartları uygun hale getirerek isteklerini gerçekleştirmesine olanak tanıyın. Gerçekten “hayır” olan durumları neden “hayır” olduğunu açıklayın ve erteleme gereken durumlarda da bunu net bir şekilde ifade edin.
İlginize İhtiyaç Duyuyorsa
Bazen çocuklar ebeveynlerinden yeterli ilgi göremediklerinde huysuzlaşıp inatlaşarak dikkati üzerlerine çekmeye çalışabilirler.
Ne Yapmalı? Ne kadar yoğun olursanız olun, onunla kaliteli zaman geçirmeye özen gösterin. Dikkatinizi dağıtacak her şeyden uzaklaşarak sadece çocuğunuza zaman ayırın.
Evde Kurallar Net Değilse
Bir gün izin verilen bir şeye ertesi gün “hayır” denildiğinde, çocukların kafası karışır ve bu da inatlaşmaya yol açabilir.
Ne Yapmalı? Kurallarınız net olmalı ve çocuğunuz için anlamlı kalmalıdır. Ne, ne zaman neden evet; ne, ne zaman, neden hayır olduğunu onun anlayacağı bir dille açıklamak çok önemlidir.
Ebeveynler Olarak Farklı Tutumlar Sergiliyorsanız
Annenin “evet” dediği bir durumda babanın “hayır” demesi ya da tam tersi durumda çocuklar karışıklık yaşayabilir ve bu da inatçılığı tetikleyebilir.
Ne Yapmalı? Ebeveyn olarak aynı çizgide hareket etmeye özen gösterin. Çocuğunuza karşı tutumlarınız ve koyduğunuz kurallar tutarlı olmalıdır. Biriniz “hayır” dediğinde, diğeriniz asla “evet” dememelidir.
Hatalı Ödüllendirme Yoluna Gidiyorsanız
İnatlaştığı bir konuda ebeveynin sözünü dinlediğinde coşkulu bir şekilde ödüllendirilmesi, inatlaşmayı pekiştirebilir. Çünkü çocuk, her inatlaştığında ödüllendirileceğini öğrenir.
Ne Yapmalı? Hatalı ödüllendirmeden kaçınmalısınız. Bu, çocuğunuzda “Sorun çıkarırsam istediğimi alırım” algısının oluşmaması için oldukça önemlidir.
Siz de İnatçı Bir Kişiliğe Sahipseniz
Çocuklar inatçılık konusunda ebeveynlerini rol model olarak alabilirler. Anne babalarının arasındaki iletişimi sürekli gözlemleyerek onların tutumlarını taklit ederler.
Ne Yapmalı? Anne baba olarak çocuğunuza iyi bir rol model olmalı ve inatçı davranışlar sergilemekten kaçınmalısınız.
Ne Zaman Bir Sorunun Habercisi?
Çocuğunuzda inatçı tavırlar geliştiğinde onunla konuşmalı, gerekçelerini dinlemeli ve ebeveynler olarak kendi gerekçelerinizi de onun anlayacağı bir dille anlatmalısınız. Peki, inatçılık çocuklarda ne zaman bir sorunun habercisi olabiliyor? Psikolog Sena Sivri, inatçılığın ancak engellenme ve kuralla karşılaşma anları dışında da çok yoğun yaşandığı takdirde altında bir sorun yatabileceğine dikkat çekiyor. “Eğer çocuk kendisine, çevresine veya eşyalara zarar vermeye başlamışsa, sürekli küskün, kızgın ve öfkeli tavırlar gösteriyorsa, işte o zaman inatçılığın normal gelişim sürecinin bir parçası olmaktan çıkıp sorun haline dönüşmüş olduğundan bahsedebiliriz. Bu durumda bir uzmana başvurmak çok önemlidir,” şeklinde uyarıyor.
