Çıtır Gıdaların Gizemi: Ses, Tazelik ve Duyusal Deneyim
Çıtırdama sesi, tazeliğin ve kıtırlığın en belirgin işaretlerinden biri olarak kabul ediliyor. Gıda endüstrisi de bu gerçeği iyi biliyor. Ses, “unutulmuş bir tat” olarak nitelendirilebilir. Oxford Üniversitesi’nden deneysel psikolog Charles Spence, yediklerimizin tadını sadece ağzımız, ellerimiz ve gözlerimizle değil, aynı zamanda kulaklarımızla da deneyimlediğimizi vurguluyor. Çıtır, gevrek gıdaları çiğnemenin verdiği haz, Spence’i uzun yıllardır etkiliyor. Yaklaşık 20 yıldır, beynimizin yemek yerken duyularımızdan gelen bilgileri nasıl işlediğini araştırıyor.
Spence, “Yiyeceğin çıtırdaması, ambalajın çıkardığı ses, kaşığın tabağın üzerinde yarattığı gürültü ve yemek yerken dinlediğimiz müzik gibi unsurlar, tümü yeme deneyimimizi etkiliyor,” diyor. Bu noktada, duyulara hitap eden yeme deneyimlerinin oluşturulmasında, ünlü şefler arasında yer alan İspanyol Ferran Adria ve İngiliz Heston Blumenthal ile işbirliği yaptığını da ekliyor.
Çıtır Gıdaların Duyusal Deneyimi
Çıtır gıdalar, bisküvi ve kahvaltılık gevreklerden fındık ve fıstığa kadar geniş bir yelpazeye yayılmaktadır. Charles Spence, patates cipsinin çıtırlık seviyesini değiştirerek, tadının nasıl algılandığını anlamak amacıyla bir deney gerçekleştirdi. Deneye katılanlar, bazı gıdaların daha çıtır olduğuna inandırılmak için elektronik olarak değiştirilmiş patates cipsi sesleri dinlediler. Aynı patates cipslerini tadan katılımcılar, yapay ses eklendiğinde, tadın daha iyi olduğunu düşündüklerini ifade ettiler.
Sağlıksız Gıdaların Çıtır Olma Eğilimi
Çıtır gıdanın ardındaki bilim oldukça ciddi bir konu. Spence, “Bu deneyi 2009 yılında yaptığımızda, konuya ilgi duyulacağına inanmak zordu. Ancak daha sonra farklı seslerle tatları birleştiren pek çok çalışma yapıldı,” diyor. Çıtır gıdaların neden bu kadar popüler olduğu hala tam olarak anlaşılamasa da, bazı teoriler öne sürülüyor.
Beynin, gürültülü yiyecekleri daha taze olarak algıladığını belirten Spence, “Çıtır yiyecekler, genellikle gürültülü olduğu için daha fazla ilgi çekiyor,” diyor. “Hiç kimse yumuşak bir patates cipsi fikrini sevmez.” Çıtır yiyecekleri sevme nedenimizin ardında yatan psikolojik unsurlar ise oldukça derin. “Beynimizde gelişen ani bir tepki, gürültülü yiyeceklerin tazelik algısını güçlendiriyor,” diyor Spence.
Duyusal Dikkatin Rolü
Çıtır gıdaların tadının daha uzun süre sürmesine yol açan bir başka etken ise sesin dikkatimizi ağzımızda olanlara odaklaması. Ancak duyumsal deneyim, çıtırlığın ötesine geçiyor. Spence, “Bir kutu açarken, şarap mantarını çıkartırken ya da mikrodalgayı çalıştırırken duyduğumuz sesler, yemek deneyimimizi ve tadı algılama şeklimizi etkiliyor,” diyor. “Cipslerin özellikle gürültülü ambalajlarda satılması tesadüf değil, bu tamamen pazarlama stratejisi.” Ayrıca, müziğin de tat üzerinde etkisi bulunuyor.
Müzik ve Tat Arasındaki İlişki
Spence ve ekibi, müzik ile yiyeceklerin tadı arasındaki ilişkiyi de araştırıyor. Tatlı ve ekşi tatların sıklıkla yüksek frekanslı notalarla, acı tatların ise düşük frekanslı notalarla ilişkilendirildiği düşünülüyor. “Örneğin kahve içerken veya çikolata yerken bir şarkı dinlemek, tadı yoğunlaştırabilir,” diyor Spence. Bu duruma “fonetik çeşnili” gıda diyor.
Spence, belirli yiyecekleri belirli şarap türleriyle birleştirdiğimiz gibi, tatları da müzikle birleştirebileceğimizi belirtiyor. Gıda Danışmanı Amanda Miles-Ricketts, gıda endüstrisinin yeme deneyimini farklı duyulara hitap edecek şekilde geliştirmeye başladığını, ancak bunun tüketicileri sağlıksız yeme alışkanlıklarına sürükleyebileceği endişesini taşıdığını ifade ediyor. Ancak Spence, “Ses ve müziği sağlıklı beslenme için de kullanabiliriz,” diyor.
Bazı restoranlarda, doğru tat alma yeteneğimizi baskılayan gürültülü müzik yerine, yemeğe biraz ‘tatlı müzik’ eklenirse, daha az şeker tüketebiliriz. “Birçok insan müziğin yiyeceğin tadını değiştirebileceğini hiç düşünmedi. Neden bir tatı bir müzikle birleştirmeyelim?” diyor Spence.
- Hindistan’da üretim fazlasından kurtulmak için ‘şeker tüketin’ kampanyası
- Biberonla beslenen bebekler her gün ‘milyonlarca mikroplastik parçacık yutuyor’
- Google’ın robotları tarladaki ürünü tek tek inceleyip çiftçiye bilgi verecek
- Nobel Barış Ödülü BM Dünya Gıda Programı’na verildi
- Lübnan’da ‘şehir tarımı’ neden yaygınlaşıyor?
- Deniz yosunu geleceğin gıdası ve yakıtı olabilir mi?
