Çoğunlukla görünmez olan bilgisayar çipleri, günlük yaşamımızda kullandığımız dijital ürünlerin kalbini oluşturur. Ancak çip tedarikinde yaşanan sorunlar, birçok sektörde üretimin durmasına neden olabilir. Geçtiğimiz yıl, oyun tutkunları yeni grafik kartı almakta zorluk çekerken, bu sorunun ilk işaretleri ortaya çıkmıştı. Apple, yeni iPhone modelinin çıkışını ertelemek zorunda kaldı ve son nesil Xbox ile PlayStation oyun konsollarının talebini karşılamakta büyük sıkıntılar yaşandı.
Yılbaşından hemen önce, otomotiv endüstrisi “chipageddon” ya da “çip felaketi” olarak adlandırılan bir krizin pençesine düştü. Yeni model otomobillerde 100’den fazla mikroişlemci bulunuyor ve üreticiler bu bileşenlerin tamamını tedarik edemiyor. Bu süreçte, teknoloji şirketleri de çip sorunları yaşamaya başladıklarını açıkladılar. Örneğin, Samsung, hem kendi ürünleri hem de diğer markaların ürünleri için hafıza çipi üretim siparişlerine yetişemediğini duyurdu.
Salgının Etkisi
Dünyadaki birçok sorunda olduğu gibi, çip krizinin temel nedenlerinden biri de koronavirüs pandemisi oldu. Kısıtlamalar sırasında evden çalışmaya geçiş, bilgisayar ve diğer dijital cihazların satışında patlama yaşanmasına yol açtı. İnsanlar, evde geçirdikleri zamanın verimli kullanabilmek için yeni cihazlar satın almaya yöneldiler. Öte yandan, otomotiv endüstrisi başlangıçta büyük satış kayıpları yaşadı ve çip siparişlerinde kısıtlamaya gitti. Ancak 2020’nin üçüncü çeyreğinde otomobil talebi hızla artarken, tüketici elektroniği talebi de düşmeden devam etti.
5G Altyapısının Yükselişi
Mevcut çip üreticileri, artan talepler karşısında kapasitelerini zorlamakla birlikte, yeni tesis açmak oldukça karmaşık bir süreç. Analist Richard Windsor, “Temel atıldıktan sonra bir fabrikanın inşası 18 ila 24 ay sürebiliyor. Ayrıca, üretim ayarlarının yapılması da zaman alıyor. Bu, açıp kapatabileceğiniz bir şey değil” diyor. 5G altyapısının geliştirilmesi de talep üzerindeki baskıyı artırdı. ABD’nin ticaret kısıtlamaları nedeniyle yeni sipariş verme imkanları kısıtlanan Huawei, büyük bir sipariş vermişti. Üretim için genelde stok yapmayan otomotiv endüstrisi ise bu noktada ciddi sıkıntılar yaşamaya başladı.
Örneğin, General Motors, Kuzey Amerika’daki üç fabrikasında üretimi durdurmayı ve Güney Kore’deki üretimi azaltmayı planlıyor. Son dönemlerde önde gelen çip üreticileri TSMC ve Samsung, son teknolojiyle üretilen 5 nanometre çipler için milyarlarca dolar yatırım yaptı. Ancak uzmanlar, genel olarak sektörde az yatırım yapılmasından şikayet ediyor. Counterpoint Araştırma’nın son raporunda, “İkinci sınıf üreticiler son birkaç yılda düşük kazanç, az kar marjları ve yüksek borçluluk sorunlarıyla karşılaştı. Karlılık açısından küçük işletmeler için yeni tesisler açmak oldukça zor” denildi. Birçok çip üreticisi de, artan talebe karşılık vermek yerine fiyatlarını artırma yolunu seçti.
Zincirleme Etkiler
Windsor, çip sıkıntısının en iyi ihtimalle Temmuz ayında çözülebileceğini öngörüyor. Diğer uzmanlar ise bu durumun daha uzun süreceğini belirtiyor. Bir çip üreticisi, Wall Street Journal gazetesiyle yaptığı bir röportajda, siparişlere yetişemediklerini, bir otomobil üreticisinin bugün vereceği siparişi ancak 40 hafta sonra teslim edebileceklerini söyledi. Bu durum, otomotiv endüstrisinin üretim kısıntıları nedeniyle 64 milyar dolar kadar satış kaybı yaşayabileceği anlamına geliyor. Endüstrinin yıllık satışları ise 2 trilyon doları buluyor.
Tekel Üreticiler ve Jeopolitik Etkiler
Bu durumun jeopolitik boyutları da mevcut. ABD, parça tasarımında dünya genelinde lider konumda. Ancak çip üretiminde Tayvan ve Güney Kore’nin hakimiyetinin arttığı görülüyor. Ekonomi uzmanı Rory Green, bu iki Asya ülkesinin işlemci çiplerinin yüzde 83’ünü, hafıza çiplerinin ise yüzde 70’ini ürettiğini tahmin ediyor. Green, “OPEC petrol için neyse, Tayvan ve Güney Kore de çip üretiminin tekeli” diyor. Bu durum, ABD’de kaygılara yol açtı ve bir lobi grubu, mevcut krizi gelecekteki tedarik sorunlarının habercisi olarak nitelendirdi. 15 senatör, ABD Başkanı Joe Biden’a mektup yazarak, iç piyasada üretimi teşvik etmesi çağrısında bulundu. Ancak bu durumdan en kötü etkilenen ülke, otomobil üretimi açısından Çin oldu. Araştırma şirketi IHS, yılın ilk çeyreğinde normalden 250 bin daha az araç üretileceğini öngörüyor.
Çin’in Stratejisi
Pekin yönetimi, uzun süredir ülkeyi bu alanda kendi kendine yeterli hale getirmek için çaba sarf ediyor. Ancak ABD, Çin şirketlerinin Amerikan teknolojisini kullanarak Çin ordusunu güçlendirmelerini engellemek için birçok önlem aldı. Mevcut çip krizi, Çin yönetimini bu alandaki çabalarını artırmaya teşvik etti.
Tüketici Beklentileri
Şu anda tüketicilerin göz önünde bulundurması gereken birkaç önemli nokta var. Daha küçük markalar, istedikleri malzemeleri bulmakta zorlanabilir. Bazı otomobil modellerinin teslim süreleri uzayacak ve bazı cihazları bulmak giderek zorlaşacak. Samsung ve Apple gibi büyük oyuncular, kendilerini öncelikli satın alma listelerine çıkarabilecek güçte. Ancak daha küçük markalar, bu süreçten orantısız bir şekilde etkilenebilir. CSS Insight Danışmanlık’tan Ben Wood, ürünlerin daha da pahalanabileceğini veya normalde olduğu gibi zamanla ucuzlayamayabileceğini vurguluyor. Wood, “Yani gerçekten almak istediğiniz bir cihaz varsa, birkaç ay içinde ucuzlayacağını beklemekten kaçının” diyor.
