California’da “Calexit” Girişimi: ABD’den Ayrılma Teklifi
5 Kasım başkanlık seçimleri kapsamında Demokrat Parti’nin kazandığı California’da, eyalet sakinlerinin ABD’den ayrılma yönünde oy kullanacakları bir girişim gündeme geldi. Eyaletin yasal gereklilikleri çerçevesinde, resmi internet sitesinde yayımlanan kampanya açıklamasında, “ABD’den ayrılma” teklifinin sahibi Marcus Ruiz Evans’ın, Kasım 2028’deki seçimlerde konunun oy pusulasına dahil edilebilmesi için kayıtlı seçmenlerden yüzde 5’inin, yani en az 546 bin 651 kişinin imzasını toplaması gerektiği belirtildi. Açıklamaya göre, teklif sahibi Evans’ın topladığı imzaları bölge seçim yetkililerine teslim etmek için 22 Temmuz’a kadar süresi bulunuyor.
“Calexit” Yani “California’yı Bağımsız Yapın”
California’nın ABD’den ayrılıp bağımsız bir devlet olma önerisi, zaman zaman kamuoyunun gündemine gelmiştir. Donald Trump’ın 2016’daki seçim zaferinin ardından sosyal medya üzerinden başlatılan “Calexit” kampanyası, kampanyanın sahiplerine göre yaklaşık 220 bin kişi tarafından ilgi gördü. Kampanya sahibi Evans, isim olarak İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden ayrılma projesi “Brexit”ten esinlenerek “Calexit” terimini kullanıyor. Evans, imza topladığı internet sitesinde kampanyanın çıkış noktasını ve sürecini detaylı bir şekilde açıklıyor.
Sitede yer alan bilgilere göre, “Calexit” girişimi ile California’da toplumun kendi kendini yönettiği bir geleceğin güvence altına alınması hedefleniyor. Site üzerindeki açıklamada, “Calexit olarak tek bir misyonda birleşiyoruz: California’yı sadece California halkı tarafından yönetilen özgür, bağımsız ve müreffeh bir ulus haline getirmek. California’yı bağımsız yapın!” ifadelerine yer veriliyor. Dilekçe, eyaletlere ayrılma hakkı vermeyen ABD Anayasası’nda da değişiklik talebi içeriyor.
Genel Dilekçe Süreci Nasıl İşliyor?
ABD’de halkın ifade, din ve basın özgürlüğünü, barışçıl toplanma hakkını ve hükümete dilekçe verme hakkını güvence altına alan Anayasa’nın Birinci Değişikliği çerçevesinde, vatandaşlar, herhangi bir konu hakkında yönetime dilekçe verme hakkına sahiptir. Ancak, verilen dilekçenin halk oylamasına sunulup sunulmaması, dilekçenin türüne, eyaletin yasal çerçevesine ve dilekçenin amacına bağlıdır.
“Calexit” örneğinde olduğu gibi, Anayasa’da değişiklik öngören dilekçelerde yeterli imza toplanır ve imzalar geçerli kabul edilirse, öneri halk oylamasına sunulmaktadır. Süreç, teklif sahibinin halk oylamasına sunulmasını istediği öneriye ilişkin dilekçesini, değerlendirilmesi için Başsavcılık Ofisi’ne sunmasıyla başlamaktadır. Başsavcı, girişim dilekçelerinde bulunması gerekli olan unsurları ve teklifin özetini hazırlayarak, seçmenlerin önerinin amacı ve etkileri hakkında bilgi sahibi olmasına olanak sağlamaktadır.
Dilekçeler tamamlandığında, Başsavcı belgeleri imza toplama sürecinin başlayabilmesi için hem teklif sahibine hem de ilgili eyalet yetkililerine iletmektedir. Her iki taraftan alınan onayların ardından, kayıtlı eyalet seçmenlerinden imza toplama süreci resmi olarak başlamaktadır. Teklif sahibi, kendisine tanınan sürenin sonuna kadar topladığı imzaları bölge seçim görevlilerine doğrulama için teslim etmektedir. İmzaların geçerlilik durumu ve gereken sayıya ulaşıp ulaşmadığını kontrol eden seçim yetkilileri, gerekli sayıda geçerli imzayı onayladıkları takdirde, girişim gelecek seçime dahil edilmektedir.
Seçimlerde, seçmenlere öneriye ilişkin “Evet” veya “Hayır” şeklinde oy kullanabilecekleri bir soru yöneltilecektir. “Calexit” kampanyası özelinde, California seçmenlerinden “Eyalet ABD’den ayrılıp özgür ve bağımsız bir ülke olmalı mı?” sorusuna yanıt vermesi beklenmektedir. Teklifin kabulü için kayıtlı seçmenlerin en az yüzde 50’sinin seçimde oy kullanması ve oyların en az yüzde 55’inin “Evet” olması gerekmektedir. Halk oylamasının ardından başlatılacak süreçte, eyaletin bağımsız bir ülke olarak yaşayabilme koşullarını raporlamak üzere bir komisyon oluşturulması gibi farklı adımlar bulunmaktadır.
Eyalet komisyonunu oluşturacak 20 üyenin, en az 100 kayıtlı seçmen tarafından bu göreve aday gösterilmesi ve en az 5 yıl eyalette ikamet ediyor olması gibi koşullar aranmaktadır.
ABD Anayasası Ayrılmaya İmkan Tanımıyor
ABD Anayasası’nda, bir eyaletin yasal yollarla ülkeden ayrılmasını düzenleyen hükümler bulunmamaktadır. ABD Yüksek Mahkemesi’nin 1869’daki “Texas v. White” kararında da eyaletlerin tek taraflı olarak ayrılma hakkına sahip olmadığına hükmedilmiştir. California Eyalet Anayasası’nın 3. maddesinin 1. bölümünde eyaletin “ABD’nin ayrılmaz bir parçası” olduğu hükmü yer almaktadır.
