Borderline Kişilik Bozukluğu: Anlayış ve İlişkilerde Zorluklar
Getty Images “Borderline kişilik bozukluğu teşhisi konulduğunda, bir daha sağlıklı bir ilişki kuramayacağımı düşündüm.” 21 yaşındaki Mae, bu yılın başlarında kendisine sınırda, ya da yaygın ismiyle borderline kişilik bozukluğu (BPD – İng: ‘Borderline Personality Disorder’ın kısaltması) teşhisi konduğunda tam da böyle hissetti. Bu durum, sosyal medya platformlarında da birçok kişi tarafından paylaşılan bir duygu haline geldi. TikTok’ta #bpdisorder etiketiyle yapılan bir paylaşım, 500 binden fazla izlenme aldı. BPD, sosyal medya sayesinde her geçen gün daha fazla görünür hale geliyor.
Edinburgh Üniversitesi’nde çocuk ve ergen psikiyatristi olan Dr. Liana Romaniuk, gençlerin önceki nesillerden farklı bir yaklaşıma sahip olduğunu belirtiyor. Birçok genç hastasıyla çalışarak, kendisinde BPD olup olmadığını sorguladığını hatırlatan Dr. Romaniuk, “Bence bu, giderek büyüyen bir farkındalık” diyor. BPD, duygusal dengesizlik yaratan ve insanların ruh hallerini yönetimini, başkalarıyla etkileşimlerini etkileyebilen bir ruh sağlığı sorunudur. Her 100 kişiden birinin bu rahatsızlığa sahip olduğu düşünülüyor. Bu teşhis konulan pek çok kişi, çocukluk dönemlerinde ihmal veya travma yaşamış olabilir ki bu da yetişkinlikte ilişkilerini zorlaştırabilir.
Dr. Romaniuk, travmanın her zaman korkutucu veya kötü bir olay olarak algılanmaması gerektiğini vurguluyor. Ebeveynlerin ayrılması, duygusal mesafe, bir aile üyesinin ya da akrabanın ölümü gibi durumlar da travmatik etkiler yaratabilir.
Getty Images BPD’si olan bazı bireyler, sevgililerini sürekli aramak ve onlara mesaj atma ihtiyacı hissedebilir. BPD teşhisi, toplumda utanılacak bir durum olarak algılanabilmektedir. Ancak Dr. Romaniuk, bunun artık değişmekte olduğunu ifade ediyor: “Mesleki perspektiften, BPD’nin tedavi edilemez olduğuna veya bireylerin manipülatif davranışlar sergilediğine dair eski, korkutucu görüşler vardı. Neyse ki, şu anda birlikte çalıştığım hiç kimse bu görüşü savunmuyor.”
Dr. Romaniuk, BPD’nin aslında bir kişilik bozukluğu mu yoksa geçmiş travmalara bir tepki mi olduğu konusunda mesleki çevrelerde “devam eden bir tartışma” olduğunu belirtiyor. “‘Kişilik bozukluğu’ ifadesini kullanmakta zorlanıyorum, bu ifadeyi duyduğumda birini kalbinden bıçaklıyormuşum gibi hissediyorum” diyor ve ekliyor: “Bu, kişinin temelde bir sorunla karşı karşıya olduğunu söylemek gibi algılanıyor. Oysa durum böyle değil. Ben bunu, bireylerin hayatta kalma ve uyum sağlama çabaları açısından ele alıyorum.”
İlişkilerde ‘Takıntılı’ Olmak
Getty Images BPD’li bireylerin ilişkileri genellikle karmaşık bir hal alabilir. Mae için BPD’yi araştırma süreci, ilişkilerde “takıntılı” ve kaygılı hale geldiğini fark etmesiyle başladı. Mart 2021’de BPD teşhisi konulan genç kadın, “Bir ilişki içerisindeyken semptomlarımın çok daha belirgin ve işlevsiz olduğunu fark ettim” diyor. “Çabuk bir şekilde takıntılı hale gelebiliyordum. Sürekli aramak veya mesaj atmak istiyordum. Diğer arkadaşlarımdan uzaklaşıyor, hoşlandığım aktiviteleri bir kenara bırakıyor ve tüm zamanımı o kişiye adıyordum.”
BPD’si olmayan birine önemsiz bir olay gibi görünen durumlar, BPD’li bireyler için felaket hissi yaratabilir. “Bir keresinde, erkek arkadaşımdan gelen bir mesaj tonunu o kadar ciddiye aldım ki, arkadaşımın evindeyken ‘Gitmem lazım’ diyerek tüm eşyalarımı topladım ve hemen 15 dakikalık mesafedeki sevgilimin yanına gittim.” Terk edilme korkusu, bireyde yoğun bir kaygı yaratabilir. Mae, “Son ilişkilerimin birkaç haftasında, gideceğimi söyleyerek kin dolu bir şekilde ayrılıyordum” diyor ve ekliyor: “Ama en sonunda, beni terk ediyorlardı. Mahvolmuş hissediyordum. Onları arıyor, tekrar bir araya gelmek için yalvarıyordum. İlişkilerin sona ermesi, doğrudan BPD ile ilgiliydi.”
Teşhis konduktan sonra Mae, diyalektik davranış terapisi (DBT) adı verilen bir tedaviye başlamış. Bu terapi, duygularını düzenlemekte zorlanan bireyler için bir tür konuşma terapisi olarak işlev görüyor. Mae ayrıca antidepresan kullanmaya da başladı. “Kendimi çok daha olumlu hissediyorum” diyen Mae, “Teşhis ilk konduğunda idam cezasına çarptırılmış gibi hissettim. Sanki hayatımın geri kalanında böyle kalacakmışım gibiydi. Ama DBT bana bir çıkış yolu gösteriyor.”
Dr. Romaniuk’un ifade ettiği gibi, BPD teşhisi konan herkesin aynı şekilde davranmayacağını bilmek önemlidir: “Bir grup insanı üç harfe bağlı olarak tek bir değerlendirmenin içerisine sokamazsınız.”
BPD Belirtileri mi, Rahatsız Edici Davranışlar mı?
Getty Images Uzmanlar, “dürüstçe kurulacak diyaloğun” sağlıklı bir ilişki için son derece önemli olduğunu vurguluyor. BPD tanısı konmuş bireylerin partnerleri için de durum zorlayıcı olabilir. Bu durumdaki pek çok kişi, sağlıklı ilişkiler kurabilse de, Ellen’in* eski sevgilisi oldukça zorlandığını belirtiyor. 32 yaşındaki kadın, geçen yıl BPD’li biriyle çıkmaya başlamış. “BPD’si olmasaydı her şeyin nasıl farklı olacağını bilemiyorum. Sanırım pek çok kötü davranışını mazur gördüm çünkü bunun durumunun bir parçası olabileceğini düşündüm.”
Ellen, sevgilisinin kendisini yalnız bırakması sebebiyle suçlamaya başladığını ve bu nedenle işten eve erken geldiğini anlatıyor: “BPD olduğunu düşünerek çok fazla tahammül gösterdim. Üç günde bir beni terk etmeye başladı. Gecenin bir yarısı gidiyor, sonra geri gelip bana hayatının aşkı olduğumu söylüyordu.” Ellen, sevgilisinin bazı davranışlarının rahatsız edici veya taciz edici olduğunu ifade ediyor. Peki karşı tarafın böyle davranması ne kadar adil? Dr. Romaniuk, bu sorunun insanın özüne dokunan bir mesele olduğunu düşünüyor: “BPD’si olan bir kişi de yine kendisidir. Evet, bazı durumlarda tepkilerinizi daha keskin bir şekilde verebilirsiniz ama bir seviyede hala sorumluluk sahibisiniz. Davranışlar çoğu zaman manipülatif olmayabilir; ancak bazen buna da şahit olunabilir.”
Çoğu zaman bu tür davranışlar terk edilme korkusu nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Dr. Romaniuk, “BPD’si olan kişilerin bana söylediklerine göre, itilmeden önce itme düşüncesi baskın geliyor” diyor. “Bir ilişkiyi bitirmek için bir bahane uydurabilirsiniz ya da sevgilinizin sizi sevip sevmediğini anlamak için bazı sınamalar yapabilirsiniz. Bu, aleni bir manipülasyon değildir; bilinçaltı bir savunma mekanizmasıdır. Hayatta kalmak adına, en kötüsünü beklemek ve savunma almak her zaman iyi bir strateji olarak görülüyor.”
Dr. Romaniuk, partnerlerden birinin BPD’si varsa “dürüst bir diyaloğun” önemini vurguluyor. Aynı zamanda, BPD’si olan her bireyin birbirinden farklı olduğunu ve tanının kişileri belirli davranışlara yatkın hale getirmediğini de belirtiyor: “Tanıdığım bazı en sevgi dolu, en dinamik ve ilginç bireylerde BPD teşhisi var.” *Bazı isimler değiştirilmiştir.
