Bilim ve Güvenlik Arasındaki Denge: H5N1 Araştırmaları
2011 yılında, önde gelen bilimsel dergiler olan Nature ve Science, ölümcül bir kuş gribi virüsü olan H5N1’in, mutasyona uğratılarak daha bulaşıcı hale nasıl getirileceğine dair çarpıcı bir araştırmayı yayınlamaya hazırlanıyordu. Bu tür çalışmalar, bilim insanlarının benzer bir mutasyonun doğal olarak meydana gelmesi durumunda, etkili tedavi yöntemleri geliştirmelerine yardımcı olabilirdi. Ancak, ABD hükümeti bu makalelerin teröristler tarafından biyolojik silah üretiminde kullanılabileceği endişesini taşıyordu.
Bu bağlamda, ABD Ulusal Bilim Tavsiye Kurulu (NS ABB), halk sağlığını koruma amacıyla, “iki amaca yarayan” araştırmaların risklerini değerlendiren bir bilim insanı grubudur. Dergiler, araştırmalarını NS ABB’ye sundu ve kurul, onlara ya detayların gizlenmesini ya da yayınlanmamasını önerdi. Bu durum, bilimsel toplulukta büyük bir tartışma başlattı ve sansür talebi eşine az rastlanır bir durumdu.
Hükümet, teröristlerin potansiyel olarak bu bilgileri kullanmasını engellemek amacıyla riskli bilgilerin gizli tutulmasını talep ediyordu. Diğer yandan, bilim insanları, herhangi bir tehlike anında etkin bir şekilde karşılık verebilmek için bu bilgilerin kamuoyuyla paylaşılmasının önemine vurgu yapıyordu. NS ABB, bu iki taraf arasında bir denge sağlama çabasında henüz başarılı olamamıştı. Zira, “her yapılanı bilmeliyiz” anlayışında uzlaşma sağlanamaması nedeniyle, makalelerin birinin yayınlanma tutumu tamamen değişmiş ve ikinci makalenin bazı parçaları için yayınlanma teşvik edilmiştir.
Güvenlik ile özgür bilim arasındaki çatışma giderek derinleşiyor. Kamu fonlarından yararlanan pek çok bilim insanı, araştırmalarına gizli damgası vurulması ile daha sık karşılaşır hale geldi. Eskiden, araştırmalar yalnızca belirli bir ulusal güvenlik ajansı tarafından finanse ediliyorsa gizli kabul ediliyordu. Ancak günümüzde, herhangi bir istihbarat kuruluşu, araştırmacıların çalışmalarını kısıtlama yetkisine sahip olmaktadır. Bu durum, yalnızca bilimsel ilerlemeyi engellemekle kalmıyor, aynı zamanda güvenliği de tehdit ediyor.
Doğanın yaydığı virüsler, teröristlerin yaydığı virüslerden çok daha büyük bir tehdit oluşturuyor. Bu nedenle, bilgi paylaşımı, hem doğal hem de insan yapımı virüslerle mücadele etmek için hayati önem taşıyor. Viroloji alanındaki araştırmalar, bu bilgi paylaşımının etkisiyle değişim göstermeye başladı. Öncelikle, tek bir hipotezin test edildiği araştırma anlayışından, mevcut verilerin sistematik olarak incelendiği ve özel yapıların arandığı sistem esaslı araştırma modeline geçiş yapılıyor.
Hayvandan insana geçebilecek hastalıkların (HIV, SARS ve H5N1 gibi) hızla tanınabilmesi için uluslararası işbirlikleri ve veri havuzlarına ihtiyaç duyulmaktadır. San Francisco’daki Kaliforniya Üniversitesi Viral Tanı ve Keşif Merkezi’nin yöneticisi Charles Chiu, H5N1 gibi felaket potansiyeli taşıyan virüslerin doğal olarak her on yılda bir ortaya çıktığını belirtmektedir: “Bu bir saatli bomba.” Uluslararası işbirlikleri ve 100 milyon dolarlık yatırım ile bu sistem, dünya genelinde hayvandan insana geçme riski taşıyan tüm hastalıkların tespit edilmesine olanak tanıyabilir. Eğer 100 milyar dolar harcanırsa, bu enfeksiyonların %90’ının özellikleri belirlenebilir.
Tehlikeler ister doğal, ister insan kaynaklı olsun; Chiu, “Yeterince paranız ve araştırmacınız varsa, tehlikelerin önünü alırsınız” diyerek, bilimsel araştırmaların önemini vurguluyor.
Kaynak: Popular Science
