Bilim İnsanlarından Uyarılar: İkinci Dalga Tehlikesi
Bilim Kurulu üyesi ve Halk Sağlığı uzmanı Prof. Dr. Pınar Okyay, enfeksiyon uzmanı Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol ve ismini vermek istemeyen iki virologla yapılan görüşmelerde, Habertürk yazarı Muharrem Sarıkaya tarafından kaleme alınan “Virüs dünyayı kavuran 1918 salgınına dönüşür” başlıklı yazıda, bilim insanlarının ikinci dalga konusundaki ürkütücü uyarıları ön plana çıkarıldı. Bu başlıklı cümle, salgının başlangıcından bu yana tedbirler ve uyarılar konusunda toplumu bilgilendiren bilim insanlarına aittir.
Prof. Dr. Pınar Okyay, toplantıda önemli bir noktaya dikkat çekerek, “Basamaklandırmadan, her şey tamam oldubitti diye açılım yapıldı; bu durum insanların algısını yanlış yöne sevk etti” dedi. Ayrıca, toplumun evde kapalı kaldığı günleri hatırlatacak yeni bir söylem geliştirilmesi gerektiğini vurguladı.
İtalya Gibi Çığlık Atma Noktasına Gelebiliriz
Prof. Dr. Okyay, Habertürk’ün yıllar önce kadına şiddeti gündeme getiren manşeti gibi, toplumun şok eden bir çıkışa ihtiyaç duyduğunu belirterek, “Acaba kendi vücut suyu akciğerine dolan bir hastanın boğulmayla mücadele eden görüntüsünü mü versek? Her gün doktorların psikolojilerini bozan hırlama sesini mi topluma dinletsek? Bunların bir an önce sağlanması gerekir” şeklinde konuştu.
Hızlı açılımın getirdiği sorunların yaşandığını dile getiren Okyay, İngiltere’nin 50 kişi üzerindeki düğünlere izin vermediğini hatırlatarak, Türkiye’de 400 kişiden az düğün yapılmadığını ve insanların sarmaş dolaş bir şekilde kutlama yaptığını vurguladı. “Kontrolü kaybediyoruz. Bilim Kurulu sorgulanmaya başlandı. Sağlık Bakanlığı verilerine kuşkuyla bakılıyor. Temaslı kişilere test yapılmaz oldu; oysa risk grubundakileri 7’nci günde teste tabi tutulması gerekiyordu. Filyasyon konusu da kalmadı” diye ekledi.
Bu tespitlerin ardından, Okyay’ın uyarısı dikkat çekti: “İtalya gibi çığlık atma noktasına gelebiliriz. Hepimiz halk sağlığı uzmanları olarak çok kaygılıyız. Hiçbir sistem bu durumu karşılayamaz.”
Turistlerle Gelen Risk
Ardından enfeksiyon uzmanı Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol ile yapılan görüşmelere geçildi. Prof. Dr. Şenol, farklı kıtalardaki virüslere dikkat çekerek, bunların bir yerde toplanmasının yaratacağı risklere ve oluşması muhtemel mutasyona vurgu yapıyordu. Tezini açmasını rica ettiğimde, akademik kimliğiyle bir ortaokul öğrencisinin anlayabileceği şekilde açıklamalarda bulundu.
Öncelikle virüslerin çok çabuk mutasyon, yani şekil değiştirme yeteneğine sahip olduğunu belirtti. “Mutasyonlar, virüslerin hayatta kalma içgüdüsüdür. Kendilerinden vazgeçmeme tarafına gider ve bulaşıcılığını artırır” dedi. Virüse basınç uygulandığında bulaşmayı hızlandırdığını, basıncın azaltılması halinde ise mutasyonların klinik olarak anlam kazanabileceğini ifade etti.
Üç Alt Tür Buluşursa
Dünyada Covid-19’un üç alttürünün dolaştığını, bunlardan birinin Çin ve ABD, diğerinin Avrupa, birinin de Türkiye’yi kapsayan coğrafyalarda bulunduğunu hatırlattı. Bu türlerin sadece mutasyona değil, yeni bir formata, genetik yapısında (genom) farklılaşmaya gitme özelliklerinin olduğunu da vurguladı. “Kapıları sonuna kadar açtık, turist bekliyoruz. Ancak farklı kıtalardan gelenlerle birlikte virüs de taşınabilir. Burayı hamur teknesi haline getirmemeliyiz” dedi.
Bu genomların başka kıtalara girmesi, o genomun baskın hale gelmesi anlamına gelebilir; sessiz seyirden aktif seyir haline geçebilir. Virüslerin mutasyon olasılığını artıran yüksek bulaşma hızının kesilmesi, kıta aşan virüsler arasında ilişkinin kurulmaması son derece önemlidir.
1918’deki Gibi, İkinci Dalga Ağır Olabilir
Prof. Dr. Şenol, bilim dünyasının Hindistan veya Güney Amerika’yı kontrol edememesi durumunda yeni bir durumla karşı karşıya kalabileceği riskine dikkat çekti. “Eğer kontrol edemezsek, hayvan-insan ilişkisini kesemezsek, bu kez hayvanlardan insanlara geçiş olacak. Burada yeni bir re-kombinasyon meydana gelecek ve Sars-Cov-3 diye bir virüs ortaya çıkabilir” dedi. “Sadece kıtalararası değil, tüm bulaşmanın önünün kesilmesi gerekiyor. Amaç sadece ölümleri engellemek değil; virüsün güçlenmesini, birleşmeler yapmasını ve yeni re-kombinasyonlar oluşturmasını engellemektir” diye ekledi.
Bu durumun nasıl sonuçlar doğurabileceğini de 1918 grip salgını örneğiyle açıkladı: “Korkumuz, virüsün 1918’deki gibi daha güçlü hale gelebilme ihtimalidir. 1918 pandemisinde ilk dalga kendiliğinden sönümlenmiş gibi görünürken, Ağustos’ta 2. dalga ile büyük bir pik yaşandı. Yani virüs kötü bir mutasyona uğrayarak, ölümlerin çoğu bu ikinci dalgada gerçekleşti.”
Dilerim, benzer bir tablonun yaşanmasına yol açmaz ve üstümüzden ırak olur.
Ankara Sıkıntılı
Ancak bugüne kadar salgının seyri Ankara’da da iç açıcı değil. Nitekim, Ankara Büyükşehir Belediyesi’nde vaka sayısı artınca Başkan Yavaş, ziyaretçi kısıtları getirdi; bu durum aylar sonra yaşanan yeni bir gelişme olarak kaydedildi. Virüsün izolasyonunu yapan ve aşı üzerinde çalışan virologlar, Prof. Dr. Şenol’un kaygılarına katıldıklarını belirterek, “Bir coğrafyaya giden virüs oraya yerleşiyor. Genomu, yani genetik özellikleri farklı olabiliyor. Gözü açık tutmak gerekir. Hocanın tespitleri ve uyarısı son derece yerindedir” dediler.
İnsanların iç içe yaşamı ile orantılı olarak virüs de bildiğini yapıyor; bunun nereye dayanacağını kestirmek ise oldukça zor. Sadece Türkiye’de değil, dünya genelinde virüs hızla yayılmaya devam ediyor. Dilerim, 1918’i bir daha yaşamayız. Umarım İçişleri Bakanlığı’nın 81 ile gönderdiği genelgesine herkes uyar ve sorumsuz davrananlara bir daha izin verilmez.
