Betelgeuse’un Gizemi Çözülüyor
Orion takımyıldızında yer alan ve parlak turuncu rengiyle dikkat çeken Betelgeuse yıldızının, daha önce yayımlanmamış görüntüleri, 2019 yılındaki “Büyük Kararma” olayının arkasındaki gizemi aydınlattı. Uluslararası bilim insanlarından oluşan bir ekip, bu dev yıldızın devasa bir gaz kabarcığı ürettiğini ve bu gazın soğumasıyla birlikte yıldızın ışığını geçici olarak engelleyen bir toz bulutu oluşturduğunu keşfetti.
Yeni Görüntüler Olayı Net Bir Şekilde Ortaya Çıkardı
Önceden bazı uzmanlar, Ekim 2019’da gözlemlenen düzensiz kararma olayının Betelgeuse’un süpernovaya patlamanın eşiğinde olduğuna işaret ettiğini düşünüyordu. Ancak yeni görüntüler, yıldızın yüzeyinin zaman içinde nasıl değiştiğini ve kararmasının nedenini net bir şekilde ortaya koydu. Fransa’daki Paris Gözlemevi’nden (Observatoire de Paris) Miguel Montargès liderliğindeki ekip, Ocak ve Mart 2020 tarihlerinde Betelgeuse’un yüzeyinin daha önce hiç görülmemiş iki görüntüsünü elde etti. Bu görüntüler, Ocak ve Aralık 2019’da çekilenlerle karşılaştırılarak analiz edildi. Bu sayede araştırmacılar, değişiklikleri gerçek zamanlı olarak gözlemleme imkanı buldu ve “bu ani kararmanın yıldız tozu oluşumundan kaynaklandığını” belirlediler.
Süpernova Nedir?
Başlangıçta bu kararmanın Betelgeuse’un süpernovaya gidişinin başlangıcı olduğuna inanılıyordu. Süpernova, enerjisi tükenen büyük yıldızların şiddetle patladığı bir olaydır. Bir süpernovanın parlaklığı, Güneş’in parlaklığının yüz milyon katına kadar ulaşabilir. Bir süpernovanın parlaklığını yitirmesi ise haftalar veya aylar sürebilmektedir. Bu süreçte, yıldızın nükleer yakıtı bittiği için, kütlesinin bir kısmı kendi yerçekimi kuvvetine dayanamayacak kadar ağır olan çekirdeğine akmaktadır. Bu durum, çekirdeğin çökmesine ve ardından süpernovanın devasa patlamasıyla sonuçlanmaktadır.
Avustralya Stratejik Politika Enstitüsü’nden Dr. Malcolm Davis, 2019 yılında Twitter üzerinden, “Betelgeuse kararıyor, bu da yakında süpernovaya geçeceğinin bir göstergesi. Bu gerçekleştiğinde (yıldızın uzaklığı göz önüne alındığında, bunun Dünya’dan görünmesi 690 yıl önce gerçekleşmiş olacaktı) dolunay kadar parlak olacak” ifadelerini paylaşmıştı.
Araştırmacılar Durmaksızın Çalıştı
Bununla birlikte, “Büyük Kararma” olayının gözlemlenmesinin ardından bilim insanları, Betelgeuse’un süpernovaya doğru mu yöneldiğini veya bu gizemli kararmanın başka bir açıklaması olup olmadığını belirlemek adına araştırmalarını sürdürdü.
Yıldızdan Uzaklaşan Gaz Bulutu, Parlaklığının Görülmesini Engelledi
Sonuç olarak, Montargès ve ekibi, yıldızın büyük bir gaz bulutu ürettiğini keşfetti. Kısa bir süre içinde yıldızın yüzeyindeki bir parça soğudu. Ardından, gazda bulunan silikon gibi daha ağır elementler katı toz halinde yoğunlaştı.
Bulgar, Harvard Çalışmasıyla Örtüşüyor
Yeni çalışmanın bulguları, aynı zamanda Harvard & Smithsonian’daki Astrofizik Merkezi müdür yardımcısı Andrea Dupree tarafından 2020 yazında gerçekleştirilen çalışmanın sonuçlarıyla örtüşmektedir. Dupree, Ağustos 2020’de NASA’nın yayınladığı bir yayında, “Hubble aracılığıyla bir gaz bulutunun yıldızın görünür yüzeyinden ayrıldığını görüyoruz. Yıldızın güneydoğu kesiminde dışa doğru hareket eden yoğun, sıcak bir bölgenin etkisini gözlemledik” değerlendirmesinde bulunmuştu. Dupree, ayrıca gaz bulutunun yıldızın yüzeyinden dış atmosferine doğru saatte yaklaşık 370 bin kilometre hızla hareket ettiğini buldu. Gaz kabarcığı, sıcak yıldızdan milyonlarca kilometre uzakta soğuyarak, yıldızın ışığını geçici olarak engelleyen bir toz bulutu oluşturdu.
Öte yandan, Dünya’dan 700 ışık yılı uzaklıkta bulunan Betelgeuse, Nisan 2020’ye kadar normal parlaklığına geri döndü.
