Baş Dönmesi Nedir?
Baş dönmesi, bireylerin kendilerinin veya çevrelerinin döndüğünü hissetmeleri ile karakterize edilen bir durumdur. Genellikle iç kulakta meydana gelen problemlerden kaynaklanmaktadır.
Denge Anatomisi
Baş dönmesi ve sersemlik hissi, vücudun denge sistemleri ile ilişkilidir. Bu sistemler, bireyin vücudunun hangi yönde olduğunu, nereye doğru hareket ettiğini veya döndüğünü kavramasına yardımcı olur:
- İç kulaklar (labirent), vücudun hareket yönünü belirler; döngüsel, ön-arka, yan-yan, yukarı-aşağı gibi hareketleri algılar.
- Gözler, vücudun boşlukta nerede olduğunu (ayakta, ters dönmüş gibi) ve hareket yönünü anlamaya yardımcı olur.
- Doku alıcıları, eklem ve omurga gibi organlarda bulunarak, vücudun hangi bölgesinin yere değdiğini algılar.
- Kas ve eklem his alıcıları, vücudun hangi kısımlarının hareket ettiğini algılar.
- Merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik), diğer dört sistemden gelen bilgileri değerlendirerek aradaki ilişkiyi sağlar.
Merkezi sinir sistemi, bu dört sistemden karmaşık veriler aldığında, bireyde sersemlik veya baş dönmesi hissi oluşabilir. Örneğin, bir fırtına sırasında uçakta bulunan biri, dışarıyı göremediğinden beyin algılarında karışıklık yaşayabilir. Benzer şekilde, bir aracın arka koltuğunda oturan ve kitap okuyan bir birey, iç kulak ve his algılayıcıları kitap okumakla meşgulken, araçtaki hareketi yeterince algılayamaz ve araba tutması yaşayabilir. Gerçek bir hastalık örneği olarak, kafa travması veya kulak iltihabı nedeniyle tek taraflı iç kulağın etkilenmesi durumunda, etkilenen iç kulak diğer kulak gibi sağlıklı mesajlar iletemez. Sonuç olarak, beyin karmaşık verilerle karşılaşır ve baş dönmesi hissi ortaya çıkabilir.
Hangi Tıbbi Rahatsızlıklar Baş Dönmesine Neden Olabilir?
Kan Dolaşımı: Dolaşım bozuklukları, baş dönmesine yol açan rahatsızlıkların başında gelir. Beyninize yeterince kan gitmediğinde sersemlik hissi oluşabilir. Birçok insan, ani bir şekilde otururken veya yatarken ayağa kalktığında bu durumu deneyimlemiştir. Ancak bazı bireyler, sürekli rahatsızlıkları nedeniyle dolaşım bozukluğu yaşayabilir. Yüksek kan basıncı, şeker hastalığı veya yüksek kolesterol düzeyi gibi durumlar, damar sertliğine neden olabilir. Kalp yetmezliği veya kan düşüklüğü de baş dönmesine yol açabilir.
Travma: İç kulak etkileyen kafa travmaları, belirgin ve dayanılmaz baş dönmesi ile işitme kaybına neden olabilir. Sersemlik hissi haftalar sürebilir; zamanla sağlam taraf iç kulağın görevlerini üstlenirken belirtiler hafifleyebilir.
İltihap: Basit nezle ve gribe neden olan virüsler, iç kulağı ve beyine giden sinirleri etkileyerek baş dönmesine yol açabilir. İşitme genellikle normal kalır. Ancak, orta kulak iltihabına neden olan bakteriler iç kulağı etkilerse, baş dönmesi ve sersemlik hissi ortaya çıkabilir; bu durumda hissin şiddeti kafatası kırıklarındaki gibi olabilir.
Alerji: Alerjik reaksiyonlar gösteren bazı bireylerde, belirli yiyecekler veya toz, mantar, çiçek poleni gibi maddelerle karşılaşmak baş dönmesine yol açabilir.
Nörolojik Hastalıklar: Multipl skleroz, frengi, tümör gibi sinir sistemini etkileyen hastalıklar, denge bozukluklarına neden olabilir. Bu durumlar nadir görülse de, doktorunuz muayene sırasında dikkate alabilir.
Sersemlik Hissi İçin Hekim Ne Yapabilir?
Hekim, sersemlik hissinizin ne anlama geldiğini, ne kadar zamandır sürdüğünü, ne tür sorunlar yarattığını, bulantı veya kusma ile birlikte olup olmadığını soracaktır. Ayrıca, bu hissi tetikleyen ortamları da sorgulayabilir. Genel sağlık durumunuz, kullandığınız ilaçlar, daha önce yaşadığınız kafa travmaları ve sinir sisteminizle ilgili diğer sorular size yöneltilecektir.
Hekiminiz, kulak burun ve boğaz muayenesi yapacak, sinir ve denge fonksiyonları ile ilgili testler gerçekleştirecektir. Bazı durumlarda, kafa filmleri, bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans görüntüleme gibi ileri tetkikler isteyebilir. Ayrıca, gerek görülmesi halinde kan testleri ve kalp muayenesi de yapılabilir.
Her hastada bu testlerin hepsine ihtiyaç duyulmaz; hekim, hastanın bulgularına göre karar verir. Aynı şekilde, hekiminiz tarafından önerilen tedavi, teşhis edilen hastalığa dayanacaktır.
Sersemlik Hissini Nasıl Azaltabilirsiniz?
- Yatarken birden ayağa kalkmaktan kaçının.
- Aşırı baş hareketlerinden uzak durun.
- Kan dolaşımını engelleyen nikotin (sigara, puro vb.), kafein ve tuz gibi maddelerden kaçının veya bunları azaltın. Alkol tüketmeyin.
- Sersemlik hissinizi tetikleyen stres, gerginlik ve alerjik olduğunuz maddelerden mümkün olduğunca uzak durun.
- Sersemlik halindeyken, araba kullanmak veya merdiven çıkmak gibi tehlikeli olabilecek aktivitelerden kaçının.
Yatakta Uygulanabilecek Egzersizler:
Göz Hareketleri: Başlangıçta yavaş bir şekilde başlayın, daha sonra hızı artırın.
- Gözlerinizi yukarı ve aşağı hareket ettirin.
- Gözlerinizi bir yandan diğer yana hareket ettirin. Karşısındaki parmağınızı yüzünüze yaklaştırıp uzaklaştırırken (30-90 cm arasında) gözlerinizi bu parmak ucuna odaklayın.
Baş Hareketleri: Başlangıçta yavaş ve gözler açık olarak başlayın, daha sonra hız arttırılmalı ve en son olarak gözler kapalıyken yapılmalıdır.
- Başınızı öne ve arkaya eğin.
- Başınızı bir yandan diğer yana çevirin.
Oturur Durumda Uygulanabilecek Egzersizler:
- Omuzlarınızı silkeleyin ve omuz başlarınıza daireler çizin.
- Yere doğru eğilerek yerdeki bir cismi almaya çalışın.
Ayakta Dururken Yapılabilecek Egzersizler:
- Gözler açık ve kapalıyken oturup kalkın.
- Göz hizasında ufak bir topu elden ele atarak yakalamaya çalışın.
- Yere çömelip doğrulun, ardından kendi çevrenizde tam bir tur atın.
Hareket Halindeyken Yapılabilecek Egzersizler:
- Önce gözler açıkken, daha sonra kapalıyken oda içinde dolaşın.
- Önce gözler açıkken, daha sonra kapalıyken bir yokuş inip çıkın.
- Eğilme ve geriye hedef alma hareketlerini içeren basketbol veya bowling gibi herhangi bir oyunu oynayın.
