Antibiyotik Kullanımının Artışı ve Sonuçları
Türkiye’deki salgın döneminde antibiyotik kullanımının yaygınlaştığı gözlemlenmektedir. Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Emine Sönmez, artan bu kullanımın ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceğini belirtmektedir. Sönmez, Dünya Sağlık Örgütü’nün bu konudaki uyarılarına dikkat çekerek, “Doğru antibiyotik kullanımı için öncelikle doğru tanının konulması, uygun antibiyotiğin belirlenmesi, en etkili yolla uygulanması, en etkin dozda ve en uygun süreyle verilmesi gerekmektedir” şeklinde konuşmuştur.
Bakterilerin Direnç Geliştirmesi
Prof. Dr. Sönmez, antibiyotik kullanımının belirli kriterlere dayanması gerektiğini vurguladı: “Mikrobiyolojik olarak kanıtlanmış bir bakteri enfeksiyonu olması şarttır. Bakteriyel enfeksiyon olmadan antibiyotik kullanımı, seçilen antibiyotiğin yanlış olması, yetersiz veya aşırı dozda antibiyotik kullanımı ve doz aralıklarının uygunsuz olması, antibiyotiklerin uygun şekilde kullanılmadığı anlamına gelir.” Ayrıca, soğuk algınlığı, grip ve Covid-19 gibi virüs kaynaklı enfeksiyonlarda antibiyotik kullanımının yaygın olduğunu belirterek, “Antibiyotikler virüsleri öldürmez ve bulaşmayı önlemez. Yanlış antibiyotik kullanımı, bakterilerin direnç geliştirmesine neden olur. Bu durum, ileride antibiyotik ihtiyacı duyulduğunda, o antibiyotiğin etkisiz hale gelmesine yol açar” dedi.
Antibiyotik Direncinin Ciddiyeti
Yanlış antibiyotik kullanımının sadece birey için değil, toplum sağlığı açısından da bir tehdit oluşturduğunu belirten Sönmez, “Bakteriler, direnç genlerini başkalarına aktararak bu direnci yayarlar. Doğada biriken bu dirençli bakteriler insanlara da bulaşabilmektedir. Bu durum, hayat kurtarıcı pek çok tıbbi müdahale ve tedavinin enfeksiyon riski nedeniyle gerçekleştirilememesine neden olmaktadır” ifadesinde bulundu. Ayrıca, her yıl antibiyotik dirençli bakteriyel enfeksiyonlardan kaynaklanan yaklaşık 700 bin kişinin hayatını kaybettiğini belirten Sönmez, 2050 yılına kadar bu sayının 10 milyona çıkabileceği konusunda uyarıda bulundu.
Covid-19 Döneminde Antibiyotik Kullanımı
Covid-19 pandemisi süresince dünya genelinde antibiyotik kullanımında belirgin bir artış meydana geldiğini ifade eden Sönmez, yapılan çalışmalarda Covid-19 hastalarının yalnızca %3.5-7’sinin bakteriyel enfeksiyon geçirdiğini ve bu nedenle antibiyotik kullanımına ihtiyaç duyulduğunu belirtti. “Yoğun bakım ihtiyacı olan hastalarda bakteriyel enfeksiyon sıklığı daha da artmakta ve dirençli mikroorganizmaların sebep olduğu enfeksiyonlar önemli bir ölüm nedeni haline gelmektedir. Bakteriyel pnömonisi olan hastalarda ve yoğun bakımda antibiyotik kullanımı gereklidir; ancak bu durum, bilimsel veriler ışığında ve akılcı yaklaşımlarla değerlendirilmelidir” dedi.
Akılcı Antibiyotik Kullanımının Önemi
Türkiye’nin antibiyotik direnç oranının en yüksek olduğu ülkeler arasında yer aldığını hatırlatan Prof. Dr. Sönmez, antibiyotik reçetelerinin her üç reçeteden birinde bulunduğunu vurguladı. “Direnç gelişimi, kullanılan antibiyotik miktarıyla doğru orantılıdır. Etkili enfeksiyondan korunma önlemleri ve akılcı antibiyotik kullanımı ile direnç oranları düşürülebilir. Böylece hem enfeksiyonları tedavi edebiliriz hem de antibiyotiklerin yan etkilerinden korunmuş oluruz” şeklinde konuştu.
Sönmez, antibiyotik direncini önlemek için doktorlardan, hastalardan, eczacılardan ve hastane yönetimlerinden herkesin ‘akılcı antibiyotik kullanımı’ kurallarına uyması gerektiğini belirtti. Ayrıca, enfeksiyon hastalıklarının erken tanısı için laboratuvar kaynaklarının geliştirilmesi ve bakteriyel-viral ayırımının yapılması gerektiğini vurguladı.
Hastane Enfeksiyonları ve Önlemler
“Hastanelerde düzenli olarak direnç araştırmaları yapılmalı ve bu raporlara uygun antibiyotikler kullanılmalıdır. Sağlık hizmeti ile ilişkili enfeksiyonları azaltmak için el hijyenine ve enfeksiyon kontrol önlemlerine dikkat edilmelidir. Aşı ile önlenebilir hastalıkların aşısı uygulanarak antibiyotik ihtiyacı minimize edilmelidir. Hekimlere antibiyotik yazmaları konusunda baskı yapılmamalıdır” şeklinde ekledi.
Ateş Düşürücü veya Ağrı Kesici Olarak Kullanımı
Sönmez, antibiyotiklerin ateş düşürücü veya ağrı kesici olarak algılanmasının yanlış olduğunu belirtmiştir. “Antibiyotikler, virüs enfeksiyonlarını tedavi edemez. Yanlış kullanıldıklarında, direnç gelişen antibiyotikler, esas etki beklediğimiz bakterilerin neden olduğu enfeksiyonların tedavisinde kullanılamaz hale gelir” dedi.
Sonuç olarak, Covid-19 pandemisi sürecinde antibiyotik direncinin de göz önünde bulundurularak, yalnızca bakteriyel enfeksiyon gelişen olgularda antibiyotik kullanılması gerektiğini vurguladı. “Covid-19 test sonuçlarının erken açıklanması, gereksiz antibiyotik kullanımını azaltacaktır” diyerek sözlerini tamamladı.
