Antarktika’da İklim Tarihini Araştıran Önemli Bir Sondaj Projesi
R.Mulvaney/BASÖrnekteki her baloncuk, atmosferin tarihteki evrimine ışık tutan bir zaman kapsülü gibi… Bilim insanları, Antarktika’da, Dünya’nın iklim geçmişinin 1,5 milyon yıllık derinliklerine inme amacıyla kapsamlı bir sondaj çalışması için hazırlık yapıyor. Bu dört yıllık proje için gerekli olan ekipman, Beyaz Kıta’nın en yüksek zirvelerinden birine yerleştirilecek.
Yapılacak olan sondaj ile, silindirik biçimde 3 kilometre uzunluğunda bir buz kütlesi çıkarılacak. Bilim insanları, bu çalışmanın, Dünya’nın geçmişteki buzul çağlarının neden bu kadar sık tersine döndüğünü anlamalarına önemli katkılarda bulunmasını umuyor. Proje, ‘Avrupa’nın Antarktika’da Buz Sondajı Projesi’ (EPICA) olarak bilinen öncül bir çalışmaya atıfta bulunarak “EPICA Ötesi” adıyla anılmakta.
Isının yaz aylarında bile -35 derecenin üzerine pek çıkmadığı doğu Antarktika platosunda gerçekleştirilecek olan sondaj çalışması için kamp, iki yıl önce kuruldu. Önümüzdeki çalışma sezonunda, büyük ölçüde gerekli sondaj altyapısının oluşturulmasıyla geçse de ekip, en azından ilk 100 metrede sondaj çalışmalarına başlamayı planlıyor. Bu sayede, sondaj kuyusu, buzkar olarak adlandırılan sıkışmış kar tabakalarını aşarak, bilim insanlarının asıl ilgisini çeken derin buz tabakalarına inmeyi hedefliyor.
BİLİM İNSANLARI BUZDAN İKLİMİ NASIL OKUYACAK?
Antarktika’nın derin buz tabakalarında, küçük hava kabarcıkları bulunuyor. Bu kabarcıklar, hapsolmuş hava ile birlikte atmosferin tarihsel seyrini adeta bir fotoğraf gibi gözler önüne seriyor. Bilim adamları, bu kabarcıklara dayanarak karbondioksit ve metan gibi sera gazlarının seviyelerini okuyabiliyor. Gazların etrafındaki su ve buz moleküllerinin incelenmesi, buz oluşumuna neden olan kar yağışı esnasındaki hava sıcaklıkları hakkında da önemli bilgiler sağlıyor.
Elde edilen bulgular, iklim değişikliği üzerine yapılan son yıllardaki en önemli araştırma sonuçlarından biri olarak değerlendiriliyor. Araştırmalar, karbondioksit ile sıcaklık değişimlerinin birbirine paralel ilerlediğini gösteriyor; Dünya buzul çağına girdiğinde ve sıcaklıklar düştüğünde, atmosferdeki sera gazlarının da azaldığı, iklim tekrar ısındığında ise karbondioksit seviyelerinin arttığı kaydediliyor.
Laurent AUGUSTIN/CNRS tarafından yapılan çalışmalara göre, ilk EPICA projesinin verileri, iklim döngülerinin her 100 bin yılda bir değiştiğini, bunun büyük olasılıkla dünyanın yörüngesindeki küçük oynamalara bağlı olduğunu ortaya koymuştur. Okyanus dibinden alınan örnekler, daha derinlere gidildiğinde buzul çağı döngüsünün 41 bin yılda bir gerçekleştiğini göstermektedir. Bu durumun, muhtemelen dünyanın kendi ekseni üzerindeki hareketlerinden kaynaklandığı düşünülüyor. Ancak 41 bin yıllık döngünün nasıl olup da 100 bin yıllık döngüye evrildiği konusunda kesin bir bilgi yok.
Yeni EPICA Ötesi Projesi’nde görev alan bilim insanları, işte bu gizemi aydınlatmayı hedefliyor. Sondajla çıkarılacak buz silindiri, iklim tarihi hakkında bilinenleri 1,5 milyon yıl geriye götürecek değerli ipuçları barındırabilir.
