Agorafobi: Alan Korkusunun Derin İzleri
Birçok insanın belirli durumlara karşı hissettiği korkular, çoğu zaman yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Bu korkulardan biri de ‘alan korkusu’ olarak bilinen agorafobidir. Agorafobi, bireylerin belirli bir alanda sıkışmış hissi yaşamasına, bu durumun utanç verici olabileceği düşüncesiyle panik içinde kalmalarına ve sonuç olarak bulundukları ortamdan kaçamayacakları hissine kapılmalarına neden olan bir anksiyete bozukluğudur. Bu durum, kişiyi kontrolü kaybetme, delirme, kalp krizi geçirme veya ölüm korkusuyla baş başa bırakır. Agorafobisi olan kişiler, çoğunlukla kimsenin kendilerine yardım edemeyeceğini düşünerek ya evden çıkmaktan kaçınır ya da yanlarında güvendikleri birinin bulunmasını isterler.
Agorafobi, genellikle panik bozukluk ile birlikte ortaya çıkmasına rağmen, bu iki durum birbirinin tam karşıtı değildir. İki hastalık birçok belirtilerle örtüşse de, panik bozukluk daha fazla atak şeklinde kendini gösterirken, agorafobi belirli bir alanla sınırlıdır. Bu alanlar özel bir alana odaklanabileceği gibi, ev dışındaki tüm alanları da kapsayabilir. Olumsuz düşüncelerin zihin üzerinde yarattığı baskı, sinir sistemini uyararak vücudu alarm moduna geçirmektedir.
Agorafobi, anksiyete bozuklukları altında bir kategori olarak değerlendirildiği için, diğer anksiyete bozukluklarıyla da ilişkili olabilir. Bu durum, diğer psikolojik rahatsızlıkların da agorafobinin belirtilerini tetikleyebilmesine neden olabilir. Panik bozukluğunun yanı sıra yaygın anksiyete bozukluğu, sosyal fobi, obsesif kompulsif bozukluk (takıntı hastalığı), travma sonrası stres bozukluğu, madde kullanımına bağlı anksiyete bozuklukları ve özgül fobiler gibi durumlarla birlikte görülebilir. Aynı zamanda depresyon ve bazı kişilik özellikleri ile de ilişkilendirilmiştir.
Agorafobinin Belirtileri
Agorafobi tanısı konabilmesi için aşağıdaki belirtilerin gözlemlenmesi gerekmektedir:
- Kişi evden çıkmakta zorlanıyor veya yalnız çıkmaktan kaçınıyorsa.
- Kalabalık ortamlarda bulunmak istemiyorsa; örneğin, tünel, sinema veya tiyatro gibi kapalı alanlarda ya da dar alanlarda zorlanıyorsa.
- Asansör, uçak, otobüs gibi alanlarda bulunamıyorsa.
- Bu tür yerlerde bulunduğunda panikleyip, nefes darlığı, bayılma, kalp krizi geçirme korkusu yaşıyorsa ve istediği zaman o ortamdan çıkamayacağını düşünüyorsa.
- Günün büyük bölümünü bu kaygılarla geçiriyorsa.
- Kaygılar, aile, iş veya okul hayatını olumsuz etkiliyorsa.
- Bu kaygıyı kontrol altına alamıyorsa.
- Kaygılarla birlikte göğüs ağrısı, baş dönmesi, titreme, mide bulantısı, terleme ve nefes alamama gibi fiziksel belirtiler yaşıyorsa.
- Belirtiler 6 aydan uzun bir süre devam ediyorsa, agorafobi varlığından söz edilebilir.
Agorafobi Neden Olur?
- Biyolojik nedenler, sinir sistemi ile ilgili faktörler.
- Kişinin maruz kaldığı travmatik olaylar; örneğin, taciz, tecavüz, doğal afetler veya beklenmedik yakın kayıplar.
- Aile içinde bu tür rahatsızlıkları olan bireylerle uzun süre birlikte zaman geçirme.
- Kontrolün kişinin elinde olmadığı alanlarda, örneğin, metro, uçak veya asansör gibi durumlarda agorafobi gelişebilir.
Agorafobi Nasıl Tedavi Edilir?
Agorafobi tedavisinde ilk adım, bireyin korktuğu ve kaygı duyduğu alanları tanımlaması ve bu alanlara kademeli olarak maruz kalmasıdır. Eğer kişi bu adımları başarıyla geçebiliyorsa, agorafobi aşamasına gelmeden kaygılarını yenebilir. Ancak tanı alacak düzeyde agorafobi yaşayan bireylerin, bir psikiyatri uzmanına başvurması gerekmektedir. Psikiyatrik değerlendirme sonrasında uygun terapi sürecine geçilmelidir.
En yaygın tedavi yöntemlerinden biri bilişsel davranışçı terapidir. Bu yöntemle kişi, zihnindeki kaygıları anlamaya ve olası sonuçları değerlendirerek aşamalı olarak bu kaygılara yönelik adımlar atmaya başlar. Diğer bir tedavi yöntemi ise EMDR (Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme) terapisi olup, burada bireyin olumsuz düşünceleri ele alınarak sistematik bir şekilde bu düşüncelere karşı duyarsızlaştırılır.
Ayrıca, son yıllarda bazı terapötik kurumlarda sanal gerçeklik gözlükleri ile yapılan tedavi yöntemleri de oldukça olumlu sonuçlar vermektedir. Bu yöntemle, bir terapistin rehberliğinde MR cihazı, kapalı alan, yükseklik, asansör gibi kaygılar kontrollü bir ortamda çalışılmakta, kişilerin bu korkularla yüzleşmeleri sağlanmaktadır. Eğer agorafobi nedeniyle birey evden çıkamayacak hale gelmişse, ileri evrelerde bu tür tedavi yöntemlerinin uygulandığı hastanelerde yatış gerekebilir.
