Ağız Sağlığının Önemi ve Genel Sağlık Üzerindeki Etkileri
Diş ve diş eti sorunları, Alzheimer hastalığı, diyabet ve kalp-damar hastalıkları gibi birçok sağlık problemine zemin hazırlayabilir. Ağız sağlığının önemi, yalnızca diş ağrıları ve diş eti problemleri ile sınırlı kalmayıp, beslenme alışkanlıklarımızdan genel sağlığımıza kadar her alanı etkilemektedir. Bu durum, hatta ölüm riskini artırabilir. Bilim insanları, bu nedenle ağzı sağlık ve hastalığın bir aynası olarak tanımlamaktadır.
Periodontitis: Yaygın Bir Ağız Hastalığı
Periodontitis veya derin diş eti hastalığı, çürüklerden sonra en yaygın ağız hastalığı olarak kabul edilmektedir. 30 yaşın üzerindeki bireylerin yaklaşık yüzde 47’sini etkileyen bu hastalık, 65 ve üzeri yaş grubunda orta veya ağır derecede diş eti çekilmesi sorunu yaşayanların oranını yüzde 64’e kadar çıkarmaktadır. Periodontitis, dünya genelinde en yaygın 11. hastalık olarak kaydedilmiştir.
Periodontitis, diş etinin yüzeyinde değil, derin katmanlarında meydana gelen bir enfeksiyondur. Genellikle basit diş eti iltihabı (gingivitis) ile başlayan bu hastalık, bakterilerin diş eti çizgisinin altına inmesiyle başlar ve dişleri destekleyen yapıları zarar görür. Bu hastalığın belirti göstermeden ilerlemesi, birçok bireyin durumu ileri aşamalara gelene kadar fark etmemesine neden olmaktadır. Periodontitis, genetik faktörler ile ağız hijyeni arasındaki ilişkiyi de içeren karmaşık bir hastalıktır.
İngiltere’deki Central Lancashire Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi’nden Sim K. Singhrao, birçok bireyin 40’lı ya da 50’li yaşlarına kadar hastalığın farkına varmadığını belirtmektedir. Bu süre zarfında, dişin ağızda kalmasını sağlayan yumuşak dokular ve dişin temel desteğini veren kemikte hasar meydana gelmekte ve bu durum, diş kaybı ile sonuçlanabilmektedir. Yıllar geçtikçe, enfeksiyon kan dolaşımına düzenli olarak Treponema denticola ve Porphyromonas gingivalis gibi bakterileri göndermektedir.
Ağız Sağlığının Genel Sağlığa Etkileri
Uzmanlar, ağız sağlığımızın ötesinde genel sağlığımızı şekillendiren unsurların başında, diş etleri ve kan dolaşımındaki hastalıklara yol açan bakterilerin uzun süreli varlığının geldiğini vurgulamaktadır. Singhrao, “Kan dolaşımını bir otobüs gibi düşünün. Yolcular – ağızdaki bakteriler gibi – içeri alınıp vücutta istedikleri yere gideceklerdir. Bu yolculardan bazıları beyinde, bazıları kalp damarlarında, bazıları da pankreas ya da karaciğerde duracaktır” şeklinde açıklamada bulunmaktadır.
Bu organlarda bir hassasiyet varsa ya da mikroplar etkin bir şekilde temizlenmemişse, bu durum inflamasyona yol açmakta ve diğer inflamatuvar hastalıkları tetikleyebilmektedir. Periodontitis, bulaşıcı olmayan en yaygın hastalıklar arasında yer almaktadır ve kalp-damar hastalıkları, diyabet, Alzheimer, obezite, bazı kanser türleri, iltihaplı romatizma, Parkinson, zatürre ve hamilelikte meydana gelebilecek komplikasyonlar gibi hastalıklarla bağlantılıdır. Bu hastalıkların çoğunda iki yönlü bir ilişki söz konusudur; örneğin, periodontitis, aterosklerozu (damar sertliği) ağırlaştırabilirken, aterosklerozun varlığı da periodontitise yatkınlık yaratabilmektedir.
Diyabet ve Periodontitis Arasındaki İlişki
Periodontitis ile diyabet arasındaki ilişki oldukça güçlüdür. Tip 2 diyabeti olan bireylerin periodontitise yakalanma riski, bu hastalığa sahip olmayan bireylere göre üç kat fazladır. Hem diyabet hem de periodontitisi olan bireylerde enfeksiyon, vücudun kan şekerini kontrol altına alma yeteneğini zayıflatmaktadır.
Bu Bağlantının Arkasında Ne Var?
Bu durum, diş eti ceplerinden kan dolaşımına düzenli bir bakteri salınmasından kaynaklanmaktadır. Bağışıklık sistemi, bakterileri veya diğer patojenleri tespit ettiğinde, bağışıklık hücreleri inflamatuvar markerları olarak bilinen hücresel iletişim moleküllerini devreye sokar. Bu markerlar, istilacı patojenlere saldırarak onları ortadan kaldırması için bağışıklık sistemine yardımcı olur. Bir yaranın etrafında oluşan şişme ve kızarıklıklar, bu etkin tepkinin bir sonucudur.
Kopenhag Üniversitesi’nden Prof. Palle Holmstrup, “Tüm inflamatuvar hastalıklar birbiriyle bağlantılıdır. Periodontitis, en yaygın inflamatuvar hastalıklardan biridir” demektedir. Holmstrup, “Belirli inflamatuvar hastalıklardaki aktif inflamatuvar mediatörler aynıdır – iltihaplı romatizma, kalp hastalığı, diyabet vb. – Periodontitisiniz varsa artan seviyede sistemik düşük dereceli inflamasyonunuz olur” şeklinde devam etmektedir.
Ateroskleroz örneğinde olduğu gibi, etik sorunlar nedeniyle periodontitisin tedavisinin diyabeti nasıl hafifletebileceğini araştırmak da zor olmaktadır. Ancak, Holmstrup’un grubu sıçanlar üzerinde periodontitisin diyabet üzerindeki etkisini incelemiş ve bu araştırmalar sonucunda periodontitisin yemeklerden sonra kan şekerini yüzde 30 daha fazla artırdığı belirlenmiştir.
Diş Kaybı ve Bilişsel Sağlık Üzerindeki Etkileri
Periodontitis, eğer tedavi edilmezse diş kaybına yol açabilmektedir. Diş kaybı, uzun yıllar süren kronik inflamasyona ek olarak, bilişsel zayıflama ve demans gibi sağlık risklerini de beraberinde getirmektedir. New York Üniversitesi’nden Prof. Bei Wu’nun öncülüğünde gerçekleştirilen 34 bin kişiyle yapılan bir araştırmada çarpıcı sonuçlar elde edilmiştir: Ne kadar çok diş kaybederseniz, bilişsel zayıflama ve demans riski o kadar artmaktadır. Her bir diş kaybı, bilişsel zayıflama riskini yüzde 1.4, demans riskini ise yüzde 1.1 artırmaktadır. Genel olarak, dişlerini kaybeden bireylerin bilişsel zayıflama riski, dişleri tam olan bireylerle kıyaslandığında yüzde 48 daha fazladır; demans riski ise yüzde 28 daha yüksektir. Prof. Wu, diş kaybının demans üzerindeki etkisinin şimdiye kadar yeterince dikkate alınmadığını vurgulamaktadır.
