ABD’de Doğum Yoluyla Vatandaşlık Hakkı
ABD’de 1868’de yürürlüğe giren 14. Anayasa Değişikliği ile güvence altına alınan doğum yoluyla vatandaşlık hakkı, ülkenin göçmenlik ve vatandaşlık politikalarının temel taşlarından biri olarak öne çıkmaktadır. Bu değişiklik, 1861-1865 yılları arasında gerçekleşen Amerikan İç Savaşı sonrası köleliğin kaldırılmasının hemen ardından, eski kölelerin ve onların çocuklarının vatandaşlık haklarını güvence altına almak amacıyla kabul edilmiştir. Bu değişiklik, 19. yüzyıldan bu yana milyonlarca bireyin ABD vatandaşı olmasına olanak tanımıştır.
Anayasa’nın ilgili maddesi, “ABD’de doğan ya da ABD vatandaşlığına geçen ve ABD’nin yargı yetkisine tabi olan herkes ABD’nin ve ikamet ettikleri eyaletin vatandaşıdır” ifadesiyle, ülke sınırları içinde doğan herkese vatandaşlık hakkı tanımaktadır. Eski Başkan Trump’ın göreve başladığı gün imzaladığı bu hakkı kaldırmayı hedefleyen kararname, federal bir hakim tarafından geçici olarak engellenmiş olup, bu uygulamanın geleceği ise belirsizliğini korumaktadır.
4.4 MİLYON ABD DOĞUMLU ÇOCUĞUN EBEVEYNİ DÜZENSİZ GÖÇMEN
Annie E. Casey Vakfı’nın (AECF) verilerine göre, ABD’de 2000 yılında doğumların yüzde 21’i yabancı uyruklu anneler tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu oran, 2006 yılında yüzde 25’e ulaşmış ve yıllar içinde dalgalanmalar göstermiştir. 2021’de yüzde 21, 2023’te ise yüzde 24 olarak kaydedilmiştir. Düzensiz göçmenlerin ABD’de doğan çocuklarının sayısına dair net bir istatistik bulunmamaktadır. Ebeveynin yabancı vatandaşlığına ve yasadışı durumuna rağmen, ABD hükümeti bu çocukları doğum anından itibaren ABD vatandaşı olarak tanımaktadır. Bu durum, ABD’de yasal ancak geçici bir statüde bulunan turistler ve diğer yabancılardan doğan çocuklar için de geçerlidir.
Pew Araştırma Merkezi’ne göre, 2022’de 18 yaşın altındaki yaklaşık 4.4 milyon ABD doğumlu çocuk, düzensiz göçmen olan bir ebeveynle birlikte yaşamaktadır. ABD merkezli düşünce kuruluşu Göç Politikaları Enstitüsü, mevcut politika devam ederse, 2050 yılına kadar bu rakamın 4.7 milyona yükseleceğini öngörmektedir.
EN ÇOK HANGİ ÜLKELERDEN?
Ulusal Sağlık İstatistikleri Merkezi verilerini kullanan 2016 tarihli Pew analizi, ABD doğumlu çocukların yabancı kökenli annelerinin çoğunlukla 9 ülkeden ve Porto Riko’dan geldiğini ortaya koymaktadır. Porto Riko’da doğanlar ABD vatandaşı olmasına rağmen, hükümet verileri bu kişileri tarihsel olarak yabancı doğumlular arasında saymaktadır. Meksika, ABD’de yabancı uyruklu annelerden doğan çocukların üçte birini oluştururken, diğer 8 ülke ise şu şekildedir:
- Çin (yüzde 5)
- Hindistan (yüzde 5)
- El Salvador (yüzde 3)
- Guatemala (yüzde 3)
- Filipinler (yüzde 3)
- Honduras (yüzde 2)
- Vietnam (yüzde 2)
- Dominik Cumhuriyeti (yüzde 2)
- Porto Riko (yüzde 2)
ABD’de turist vizesiyle ülkeye gelip burada doğum yapan kadınların sayısına ilişkin kesin bir istatistik bulunmamaktadır. Hükümet verilerine göre, ABD’de yaklaşık 11 milyon düzensiz göçmen bulunmaktadır ve Trump’ın kararnamesinin kaç çocuğu etkileyeceği belirsizdir.
DOĞUM YOLUYLA VATANDAŞLIĞIN ABD’YE KATKILARI
Uzmanlar, doğum yoluyla vatandaşlığın ABD’nin demografik yapısına ve ekonomisine önemli katkılar sağladığını vurgulamaktadır. Amerikan Göçmenlik Konseyi’nin ABD Nüfus Sayım Bürosu verilerine dayanarak yaptığı analize göre, ABD’de yaşayan 48 milyon göçmen, 2022 yılında yaklaşık 1.6 trilyon dolarlık ekonomik faaliyet yaratmıştır. Düzensiz göçmenlerin resmi, ücretli bir işte çalışmaları yasadışı olsa da, ABD Gelir İdaresi (IRS) tarafından sağlanan bireysel vergi mükellefi kimlik numarası (ITIN) aracılığıyla işlerini kurmaları ve federal, eyalet ve şehir vergilerini ödemeleri yasal hale gelmektedir.
Cornell Üniversitesi İşçi Enstitüsü verileri, ABD’de düzensiz göçmenlerin tarım işçilerinin yüzde 25’ini, bakım işçilerinin yüzde 19’unu, inşaat işçilerinin yüzde 17’sini ve gıda ile hazırlık işçilerinin yüzde 12’sini oluşturduğunu göstermektedir. Bu işçi grubu, ABD ekonomisinin büyümesine önemli bir katkı sağlamaktadır. Brookings Enstitüsü raporuna göre, 2022 yılında düzensiz göçmenlerin harcama gücü 254 milyar doları aşarken, haneler toplamda 330 milyar dolarlık gelir elde etmiş ve yaklaşık 76 milyar dolar vergi ödemiştir. Bununla birlikte, göçmenlik kısıtlamalarını savunanlar, özellikle düzensiz göçmenlerin eyalet ve yerel bütçeler üzerinde net bir yük oluşturduğunu iddia etmektedir.
TARTIŞMALARIN MERKEZİNDEKİ GÖÇMENLİK POLİTİKALARI
Doğum yoluyla vatandaşlık, tarih boyunca ABD’nin göçmenlik politikalarının tartışmalı bir unsuru olmuştur. Bu hakkı sona erdirmeye yönelik çabalar, zaman zaman gündeme gelmektedir. Düzensiz göçmenlerin çocukları için doğum yoluyla vatandaşlık hakkını sona erdirme çabaları 40 yılı aşkın bir geçmişe sahiptir. Hem Demokratlar hem de Cumhuriyetçiler, Vatandaşlık Maddesi’nin uygulanmasını daraltmayı amaçlayan yasalar çıkarmıştır. Örneğin, 1993 yılında Senatör Harry Reid doğum hakkı vatandaşlığını, sadece ABD vatandaşlarının ve yasal olarak ikamet eden yabancıların çocuklarıyla sınırlayacak bir yasa teklifi sunmuştur. Bu tarihten bu yana her Kongre’de benzer yasa teklifleri gündeme gelmiştir. Bugün bazı kesimler bu hakkı, “ABD’ye yasa dışı yollarla gelen göçmenlere avantaj sağladığı” gerekçesiyle eleştirirken, insan hakları örgütleri bunun evrensel bir hak olduğunu savunmaktadır.
DOĞUMLA VATANDAŞLIK VEREN ÜLKELER
Dünya genelinde ve özellikle Amerika kıtasında yaklaşık 30 ülke doğuştan vatandaşlık hakkı tanımaktadır. Bu ülkeler arasında ABD’nin yanı sıra Kanada, Meksika ve Orta Amerika ülkeleri öne çıkmaktadır. Karayipler ve Güney Amerika’da birçok ülke bu hakkı sağlamaktadır. Afrika ve Okyanusya’da ise yalnızca birkaç ülke doğuştan vatandaşlık sunmaktadır. Bunun dışında, doğuştan vatandaşlık hakkını kısıtlayan ülkeler de bulunmaktadır. Avrupa’da ise hiçbir ülke yabancılara doğumla vatandaşlık hakkı tanımamaktadır.
TRUMP’IN HAMLESİNE KARŞI HUKUKİ MÜCADELE
ABD Başkanı Trump’ın Oval Ofis’teki görevinin ilk gününde, ebeveynleri ABD vatandaşı olmayan çocuklara vatandaşlık hakkı tanıyan uygulamayı sonlandırmak için imzaladığı kararname, 23 Ocak’ta bir federal hakim tarafından geçici olarak durdurulmuştur. ABD’nin Seattle eyaletindeki Bölge Yargıcı John Coughenour, Trump’ın kararnamesinin 14. Anayasa Değişikliği’ne “açıkça aykırı” olduğunu ifade ederek kararı engellemiştir. 40 yıldan uzun bir süredir yargıçlık yaptığını belirten Coughenour, “Bu kadar açık bir anayasa ihlalinin olduğu başka bir dava hatırlamıyorum.” şeklinde konuşmuştur. California, New York ve New Jersey gibi eyaletlerin savcıları, Trump’ın kararnamesine karşı açtıkları davalarla bu hakkın korunması yönündeki hukuki mücadelesini sürdürmektedir. ABD’de yasadışı olarak ya da geçici vizeyle bulunan göçmenlerin çocuklarına vatandaşlık verilmemesi için kuralları değiştirmeyi amaçlayan Trump’ın kararnamesinin kapsamı ve geriye dönük uygulanıp uygulanmayacağına dair belirsizlikler halen devam etmektedir.
