Çin’in Yapay Zeka Sektöründe Yeni Bir Yıldız: DeepSeek
Çin’in teknoloji sahnesinde öne çıkan isimler arasında Baidu, Alibaba, Tencent ve Xiaomi gibi devler yer alıyor. Ancak, son dönemde iOS uygulama mağazasının zirvesine hızlı bir şekilde tırmanan ve ABD borsalarında dalgalanmalara neden olan yapay zeka uygulaması, bu köklü şirketler arasında yer almayan, sadece iki yıl önce kurulmuş olan DeepSeek‘e ait.
Üç gün boyunca, analistler DeepSeek’in küresel yapay zeka yarışında bir “Sputnik anına” imza attığını belirtiyor. Ancak ABD’li yetkilileri asıl endişelendiren durum, DeepSeek’in, OpenAI’ın ünlü ChatGPT’siyle benzer bir seviyeye sahip görülen yapay zeka modeli DeepSeek R1‘in geliştirilmesi için harcadığı bütçenin yalnızca 6 milyon doları bulduğunu açıklaması oldu. Bu durumda, OpenAI’ın en büyük ortağının yapay zeka altyapısına sadece bu yıl için 80 milyar dolar yatırım yapmayı planladığını hatırlatmakta fayda var.
Bu gelişmeler ışığında, DeepSeek’in arkasında kimlerin olduğu ve şirketin bu kısa süre içinde sınırlı bir bütçeyle bu denli önemli bir başarıya nasıl ulaştığı merak konusu oldu.
DeepSeek’in Arkasında Kim Var?
The Guardian’ın haberine göre, Mayıs 2023’te kurulan DeepSeek, Çin’in güneyinde yer alan Guangdong eyaletinde doğup büyümüş hedge fon girişimcisi Liang Wenfeng‘in “tutku projesi” olarak biliniyor. DeepSeek’in başarısının ardında birçok etken bulunmakta; ancak en önemli nedenlerden biri, bu kuruluşun kâr amacı gütmeyen, sadece araştırmaya odaklanan bir yapı olması.
Geçtiğimiz yıl, daha önce tanıtılan bir yapay zeka modeli ile sektörde heyecan yaratan DeepSeek, Liang’ın o dönemde Çin medyasına verdiği bir röportajda, “Bizim prensibimiz ne para kaybetmek ne de büyük kârlar elde etmek… Çıkış noktamız teknolojinin en ön safında yer almak ve tüm ekosistemin gelişimini desteklemektir,” ifadelerini kullanmıştı.
Liang Wenfeng’e ait tek elle tutulur fotoğraf, Çin televizyonu CCTV’den alınmış ve sosyal medyada paylaşılmış bir ekran görüntüsüdür.
DeepSeek’in finansmanını, Liang’ın 2015 yılında kurduğu hedge fon High-Flyer Capital sağlıyor. Liang, Zhejiang Üniversitesi’nde elektronik mühendisliği eğitimi aldıktan sonra yapay zeka tutkusunu gerçekleştirmek amacıyla büyük yazılım firmalarında çalıştı. High-Flyer Capital, kullandığı yapay zeka yazılımıyla hisse fiyatlarındaki örüntüleri tespit ederek büyük kazançlar elde etti. 2021 yılında yayımlanan bir rapora göre, High-Flyer Capital’ın yönetimindeki varlıkların toplam değeri 100 milyar yuanı (yaklaşık 13,8 milyar dolar) geçtiği belirtiliyor.
Aynı yıl, Liang’ın elinde büyük miktarda Nvidia marka grafik işleme birimi (GPU) bulundurduğuna dair haberler çıktı. İddialara göre, 2021 itibarıyla Liang, hobi olarak 10 bin adet çip satın almıştı ve bu sayı, benzer büyüklükteki Çinli teknoloji şirketlerinin sahip olduğu çip sayısından fazlaydı. Liang, 2023 yılında bu konuyla ilgili, “Birçok kişi bunun arkasında bilinmeyen bir iş mantığı olduğunu düşünebilir, fakat asıl sebep merak,” açıklamasında bulundu.
Liang’ın merakının zamanlaması dikkat çekiciydi. Zira 2022’de dönemin ABD Başkanı Joe Biden, Çin’e ihraç edilen yarı iletkenler üzerinde kapsamlı kısıtlamalar getirdi. Biden, bu kısıtlamalarla Çinli şirketlerin yapay zeka geliştirmek için gerekli donanıma erişimini engellemeyi hedefliyordu. Nvidia’nın H100 çipinin ihracatı yasaklandıktan sonra, şirket, Çin pazarı için daha az güçlü olan H800 çiplerini üretmeye başladı. DeepSeek de yapay zeka modelini eğittiği bu çipler, 2023 yılı itibarıyla yasaklandı. Liang, bu konuda “En çok zorlandığımız şey, hiçbir zaman para olmadı; son teknoloji çiplere uygulanan ambargo oldu,” şeklinde bir vurgu yaptı.
Çinli Mühendisler ve Yazılımcılarla İşbirliği
Liang’ın DeepSeek’in araştırmalarıyla yakından ilgilendiği biliniyor. Şirketin Hangzhou şehrindeki kampüsünde çalışacak iş gücünün, ABD veya diğer ülkelerde değil, yalnızca Çin’de eğitim almış yeteneklerden oluştuğu belirtiliyor. Bu durum, DeepSeek’in başarısını daha da çarpıcı hale getiriyor. Çünkü hem gelişmiş çiplerin üretiminde kullanılan ekipmanlar hem de eğitimli iş gücü açısından ABD, bugüne kadar yapay zeka yarışında Çin’in önünde yer alıyordu.
DeepSeek’in R1 modeli, kullanıcılarla buluştuğunda, Çinli bilim insanlarının ABD’nin engellemelerini aşmanın bir yolunu bulduğuna işaret ediyor. Bu durum, ABD’nin kısıtlamalarını daha da sıkılaştırmasına neden olabileceği gibi, kısıtlamalar yoluyla bir sonuca ulaşmanın mümkün olmadığı fikrini de güçlendirebilir. Ayrıca, birçok Çinli yapay zeka şirketinin yazılımlarını, yüksek seviyede GPU’lara erişim olmadan geliştirmekte zorlandığını da belirtmekte fayda var.
Çin konusunda uzman analist Bill Bishop, DeepSeek’in piyasaları altüst etmesinin ardından aboneleriyle paylaştığı yorumda, “Trump yönetimi ihracat kısıtlamalarıyla ilgili ne kadar verirse versin, ABD ve dostları ile dünyanın geri kalanı, özellikle de ‘küresel güney’ arasında yapay zeka konusunda daha büyük bir ayrışmaya neden olabilir,” ifadelerini kullandı.
Analistlerin ve Yatırımcıların Şüpheleri
Öte yandan, DeepSeek’in piyasaları altüst eden iddialarına şüpheyle yaklaşan analistler ve yatırımcılar da mevcut. ABD’li yapay zeka girişimcisi Alexandr Wang, CNBC’ye verdiği demeçte, “Çinli laboratuvarların elinde insanların düşündüğünden daha fazla H100 çipi bulunduğunu” ifade etti. Wang, DeepSeek’in elinde gelişmiş çip stoğu bulundurduğuna, ancak ABD’nin yaptırımları nedeniyle bu durumun kamuoyundan gizlendiğine inandığını belirtti. DeepSeek, konuyla ilgili yorum taleplerine henüz yanıt vermedi.
Diğer yandan, yapay zeka ile ilgili gelişmeler üzerine haberler yapan gazeteci Karen Hao, X platformunda yaptığı paylaşımda, DeepSeek’in başarısının küçük ölçekli olmasından kaynaklandığını belirterek, “Sınırlamalara rağmen değil, sınırlamalar sayesinde inovasyon yaptı,” dedi. Şirketin kaliteli elemanlara yüksek ücretler ödeyerek, Nvidia gibi daha büyük şirketlerden yetenekli çalışanları çektiği de biliniyor. Çin’de faaliyet gösteren iş bulma platformu Zhipin‘deki ilanlarda, DeepSeek’teki geliştirici maaşlarının aylık 60.000 yuanı (yaklaşık 8.300 dolar) bulduğu görülüyor. Bu rakam, Tencent ve diğer büyük teknoloji şirketlerindeki ortalama maaşların yaklaşık 35.000 yuan civarında olduğu göz önüne alındığında dikkat çekici.
Tüm bu gelişmeler yaşanırken, Liang’ın gözlerden uzak kalmayı tercih ettiği anlaşılıyor. Liang’ın Çin basınına konuşan bir okul arkadaşı, “Birkaç gün önce kutlamak için mesaj gönderdim. Bana Çin yeni yılı için memlekete döneceğini ama saklanacağını söyledi,” ifadelerini kullandı.
