Havluların Temizliği Üzerine Düşünceler
Şöyle bir düşünün… Sabah uyandığınız andan itibaren ellerinizi, yüzünüzü, saçınızı kaç kez havluyla kuruladınız? Peki, havlunuz gerçekten temiz miydi? Birçok kişi havlularını haftada bir yıkadığını söylese de, Hindistan’da yapılan bir araştırmada, katılımcıların üçte biri havlularını ayda bir yıkadığını belirtti. İngiltere’deki bir ankete katılan bazı kişiler ise, havlularını yılda sadece bir kez yıkadıklarını itiraf etti.
Sorun şu ki, çıplak gözle bakıldığında temiz görünen havlular, aslında milyonlarca mikroba ev sahipliği yapıyor. Araştırmalar, havluların kısa süre içinde cildimizde ve bağırsaklarımızda bulunan bakterilerle kontamine olduğunu gösteriyor. Ne kadar sık yıkanırsa yıkanılsın, cildimiz bakterilerden tamamen arınmıyor ve kurulanma işlemi sırasında bu bakterilerin bir kısmı havlumuza da bulaşabiliyor. Bunun yanı sıra, hava yoluyla taşınan mantarlar ve bakteriler de havlu liflerine tutunabiliyor. Çamaşırları yıkarken kullandığımız suda bulunan bakterileri de unutmamak gerekir.
Özellikle Japonya’da bazı evlerde, bir gün önce banyo yapmak için kullanılan suyun ertesi gün çamaşır yıkamak için kullanılması gibi bir gelenek bulunmaktadır. Tokushima Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma, bu uygulamanın su tasarrufu sağladığını ancak banyo suyundaki bakterilerin çoğunun yıkanan havlu ve giysilerin üzerinde kaldığını ortaya koymuştur.
Bir de havluları tuvalet veya banyoda klozetin yakınında asılı bırakanlar var. Bu durum, hem sağlık açısından hem de hijyen bakımından oldukça sakıncalıdır. Zira sifonun her çekilişi, tuvaletteki bakterilerin yanı sıra idrar ve dışkı kalıntılarının havaya dağılmasına neden olur ve bu mikroplar, yakınlardaki havluların üzerine inebilir. Zamanla, bu mikroplar havluların üzerinde biyolojik bir katman oluşturarak görünümünü değiştirmeye başlar. Sürekli yıkansa bile, havluların üzerindeki bakteriler, yaklaşık iki ay içinde pamuklu kumaşın renginin solmasına ve daha donuk bir görünüm almasına yol açar.
Tahmin edilebileceği üzere, havluların üzerindeki bakterilerin toplam sayısı ve türleri, o evdeki kişilerin çamaşır alışkanlıklarına bağlı olarak değişir. Peki, havlularımızın üzerindeki bakteriler konusunda endişelenmeli miyiz? ABD’nin Boston şehrinde bulunan Simmons Üniversitesi Evde ve Toplumda Hijyen ve Sağlık Merkezi’nin direktörü olan biyoloji profesörü Elizabeth Scott, BBC’ye yaptığı açıklamada, havlu yıkama alışkanlıklarının mikropların ev içinde nasıl yayıldığına dair önemli detaylar ortaya koyduğunu belirtti. Scott, “Mikroplar doğal olarak havluların üzerinde bulunmuyor. Bize havlularımız aracılığıyla zarar veren her şey insan kaynaklıdır” dedi.
İnsan derisinde yaşayan 1000’den fazla bakteri türü vardır. Bu bakterilerin çoğu, zararlı bakterilerin yol açtığı enfeksiyonlara karşı koruma sağlamakta ve günlük hayatta maruz kaldığımız bazı kimyasalları parçalamakta önemli bir rol oynamaktadır. Havlularda yaşayan bakterilerin büyük bir kısmı da cildimizde ve çevremizde karşılaştığımız türlerden oluşmaktadır. Bunlar arasında, çoğunlukla insan bağırsağında bulunan Stafilokok bakterisi, Escherichia coli ve gıda kaynaklı hastalıkların başlıca nedenleri arasında yer alan Salmonella ve Şigella bakterileri öne çıkmaktadır.
Ancak, bu bakterilerin bazıları aynı zamanda fırsatçı patojenlerdir. Normal koşullarda zararsız kabul edilen bu canlılar, kesik gibi daha fazla zarara yol açabilecekleri yerlere girdiklerinde çeşitli toksinler üretebilir veya bağışıklık sistemi zayıf kişilerde enfeksiyonlara yol açabilir. Cildimiz, enfeksiyonlara karşı doğal bir bariyer oluşturur. Bakterilere ve patojenlere karşı ilk savunma hattımız olan cildimizden havlumuza bakteri transferi olması, çok da endişe verici bir durum gibi görünmeyebilir. Ancak yapılan çalışmalar, bir havluyla yıkanmanın ve kurulamanın, cildin bariyer fonksiyonunun bozulmasına yol açabileceğini göstermektedir.
Daha büyük bir sorun ise, havludan elimize geçen bakterilerin, oradan da ağzımıza, burnumuza ve gözlerimize bulaşmasıdır. Bu durum, ellerimizi, tabaklarımızı ve tezgah gibi yüzeyleri kurulamak için kullandığımız havluların, diğer havlulara kıyasla daha temiz tutulması gerektiği anlamına gelir. Dahası, ellerimizi, tabaklarımızı ve tezgah gibi yüzeyleri kurulamak için kullandığımız havluların, besinlerdeki patojenlerin taşınmasında önemli bir rol oynadığını da unutmamak gerekir.
Scott, Salmonella, Norovirüs ve E.coli gibi mide ve bağırsak enfeksiyonlarının hepsinin havlular yoluyla bulaşabileceğini belirtti. Ayrıca, Covid-19 gibi virüslerin de pamuklu yüzeylerde 24 saat boyunca canlı kalabildiğini vurguladı. Ancak, kontamine yüzeylere temas yoluyla bulaş, virüsün yayılmasının temel yollarından biri değildir. Bununla birlikte, mpox gibi temas yoluyla bulaşan virüsler de mevcuttur. Bu nedenle sağlık yetkilileri, bu tür virüslerle enfekte olmuş kişilerin havlu, çarşaf gibi eşyalarının kullanılmaması konusunda uyarılarda bulunmaktadır.
Araştırmalar, siğil ve nasırların yaygın sebeplerinden olan insan papillomavirüslerinin de ortak kullanılan havlular yoluyla yayılabileceğini göstermektedir. Bu nedenle, hastanelerde ve kamusal tuvaletlerde yeniden kullanılabilen el havluları yerine, kâğıt havlular ve el kurutma cihazlarının tercih edilmesinin sebebi de budur. Ancak hangi seçeneğin daha güvenli olduğuna dair araştırma sonuçları net değildir.
Bir havlunun ne kadar uzun süre kullanıldığı, havlunun nemli kalma süresini de artırır. Havlu nemli kaldıkça, mikroplar için daha elverişli bir ortam haline gelir ve zararlı mikropların üreme şansını artırır. Öte yandan, Scott ve çalışma arkadaşlarına göre, havlu hijyeni, dünya genelinde karşılaşılan en büyük sağlık sorunlarından biriyle başa çıkmaya yardımcı olabilir. MRSA gibi antibiyotiğe dirençli bakterilerin bazıları, kontamine olmuş nesnelere temas yoluyla bulaşabiliyor. Cardiff Üniversitesi’nde farmasötik mikrobiyoloji dersleri veren Jean-Yves Maillard, BBC’ye yaptığı açıklamada, havluları düzenli yıkamanın, bakteri enfeksiyonlarını ve dolayısıyla antibiyotik kullanımını azaltabileceğini belirtti. Maillard, “Ev hijyeninin tüm olayı önlemektir ve önleme tedaviden daha iyidir” dedi.
Havlularımızı Ne Sıklıkla Yıkamalıyız?
Havluların haftada bir kez yıkanması önerilse de, bunun kesin bir kural olmadığını vurgulayan Scott, “Bir kişi hastaysa, kusuyorsa ve ishal olmuşsa haftada bir yıkama çok anlamlı değildir. Bu durumda hasta kişinin kendine ait bir havlusu olmalı ve o havlu her gün yıkanmalıdır. Hedefli hijyen derken bunu kastediyoruz. Riskle ortaya çıktığı noktada baş ediyorsunuz” diye ekledi. Örneğin, Hindistan’da yapılan bir araştırmada katılımcıların yüzde 20’si havlularını haftada iki kez yıkadıklarını belirtti.
Hijyen önlemleri yoluyla risk yönetimini öngören hedefli hijyen stratejisi, Küresel Hijyen Konseyi ve Uluslararası Ev Hijyeni Bilimsel Forumu bünyesindeki araştırmacılar tarafından geliştirilmektedir. Hijyen, hayatın her aşamasında dikkat edilmesi gereken bir durumdur; ancak hedefli hijyen, bu uygulamaların hayati öneme sahip olduğu zamanlar ve yerler üzerinde yoğunlaşmaktadır.
Scott, havluların evdeki diğer eşyalardan daha sıcak suyla (40-60 santigrat derece), daha uzun süre ve çoğu durumda antimikrobiyal deterjan ilavesiyle yıkanması gerektiğini belirtti. Deterjanlar, bakterilerin havlulara tutunmasını önlemeye yardımcı olurken bazı virüslerin etkinliğini de ortadan kaldırmaktadır. Ancak çamaşırları sık sık yüksek sıcaklıkta yıkanmasının çevreye verdiği zarar da göz ardı edilmemelidir. Düşük sıcaklıktaki yıkamalarda, makineye enzim ya da çamaşır suyu eklemek, havlular üzerindeki mikroplarla savaşmaya yardımcı olabilir.
Hindistan’daki bir araştırma, çamaşırları deterjanla yıkayıp durulama aşamasında bir dezenfektan kullanmanın ve havluları güneş altında kurutmanın, bakteri ve mantar yükünü azaltmanın en etkili yolu olduğunu göstermiştir. Scott, ev hijyeninin, tıpkı aşılama gibi, başkalarının sağlığını önemseyen fedakâr bir hareket olduğunu belirtti. “Kendinizi korumak için atacağınız her küçük adım, çevrenizdekileri de korur. Biz buna delikli İsviçre peyniri modeli diyoruz. Her bir hijyen dilimi, peynirdeki deliklerden birini kapatıyor ve patojenlerin ilerleme riskini azaltıyor. Havlular, bu işin gerçekten küçük bir parçasıdır. Ancak havlular, kesinlikle risk taşımaktadır ve bu sorunla başa çıkmak oldukça kolaydır” dedi.
