Mersin’de Aile Zehirlenmesi Olayı
Mersin’de yaşayan 8 kişilik bir aile, mide bulantısı, kusma ve ishal gibi şikayetlerle hastaneye başvurdu. Aile, evlerinde fare zehiri bulunduğunu belirtince, İlçe Sağlık Müdürlüğü ve AFAD ekipleri koruyucu kıyafetlerle eve inceleme yaptı. İlk bulgulara göre, fare zehirinin buharlaşması sonucunda solunum yoluyla aile bireylerine etki ettiği ifade edildi. Ancak maalesef hastaneye kaldırılan kardeşlerden üçü yaşamını yitirdi.
Eski zamanlardan beri insanlar, evlerin içine giren farelere karşı çeşitli zehirler kullanmaktadır. O dönemde, günümüzdeki gibi gelişmiş fare yem istasyonları bulunmadığı için zehir, kapalı bir kabın içinde açıkta bırakılıyor ve farelerin bulunduğu yerlerde bekletiliyordu. Bu durum, zehire dokunma, elleri yıkamama ve en önemlisi, küçük çocukların bu zehire ulaşarak yutma tehlikesi gibi riskleri beraberinde getiriyordu. Ancak bu üzücü olayla birlikte, fare zehiri buharlaşması kavramı da gündeme geldi. Peki, nedir bu ‘zehir buharlaşması’?
Zehir Buharlaşması Nedir?
Bu durum, nasıl ölümlere sebep oluyor? Bu tür ilaçlamalar yapılırken nelere dikkat edilmelidir? Yeni nesil fare yem istasyonlarında aynı risk var mı? Fare zehirinin zararlı etkilerinden korunmak için neler yapılabilir? Zehirlendiği anlaşılan bir kişiye ilk yardım olarak ne yapılmalıdır?
Fare İlaçlarının Etkisi
Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Çetin, Türkiye’de Sağlık Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılmış ve evlerde fare gibi kemirgenlerle mücadelede kullanılan gaz formunda bir ilaç bulunmadığını ifade etti. Türkiye’de ruhsatlandırılmış ürünlerin genellikle blok, pasta veya pellet gibi formlarda olduğunu ve bu ürünlerin genellikle kemirgenlerin saklanabileceği noktalara bırakılan yem istasyonları içinde kullanıldığını belirtti. Çetin, bu ürünlerin solunum yoluyla insanlara doğrudan zehirli bir etkisinin olmadığını, aksine bu ilaçların içinde bulunan kan pıhtılaşmasını engelleyen maddeler sayesinde farelerin birkaç gün içinde zehirlenerek öldüğünü vurguladı.
Buharlaşmanın Etkileri
Prof. Dr. Çetin, piyasada bulunan ve tarımsal amaçlarla kullanılan bazı zirai fümigant ilaçların, oda koşullarında gaz fazına geçebilen ürünler olduğunu, yani ambalajdan çıkartıldıklarında gaz oluşumlarının meydana geldiğini belirtti. Bu olay, önceki tahta kurusu zehirlenmelerinde olduğu gibi, uygulamanın fumigasyon olarak adlandırıldığını ve gazın ortama yayılarak zehirli etkisini gösterdiğini ifade etti. Tarım Bakanlığı, bu tür zehirlerin yalnızca eğitim almış fümigasyon operatörleri tarafından depo ve silo gibi alanlarda kullanılmasına izin vermektedir.
Ölümcül Etkiler
Alüminyum fosfit, farklı haşerelere karşı gaz şeklinde etki eden bir zehirdir. Hava ve su ile temas ettiğinde zehirli fosfin gazı açığa çıkar. Bu gaz, insan vücudunda toksik etki göstererek, hem solunum yoluyla hem de sinir sistemi üzerinde olumsuz etkiler yaratır. Çetin, zehirlenme sürecini şu sözlerle açıkladı: “Hücre solunumunu bozar, elektron taşıma inhibitörü olarak görev yapar ve oksidatif stres oluşturur. Sonuç olarak, solunum ve kalp yetmezliği gibi durumlar ortaya çıkabilir. Zehirlenen kişilerin tedavi edilmesi zor olsa da, ölüm oranı oldukça yüksektir.”
İlaçlama Dikkat Edilmesi Gerekenler
Prof. Dr. Hüseyin Çetin, Sağlık Bakanlığı’nın bu tür ürünleri ruhsatlandırmadığını ve konutlarda kullanımına izin vermediğini belirtti. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılan ürünlerin yalnızca eğitimli fümigasyon operatörleri tarafından kullanılabileceğini vurguladı. Uygulama sırasında, alanın hava almayacak şekilde izole edilmesi, maske ve koruyucu ekipmanların kullanılması gerektiğini ifade etti.
Yeni Nesil Fare Yem İstasyonları
Prof. Dr. Çetin, yeni nesil fare yem istasyonlarının, Sağlık Bakanlığı tarafından önerilen ürünler kullanıldığında insan sağlığı açısından tehlike oluşturmadığını belirtti. Ayrıca, yapışkan tuzaklar gibi alternatif yöntemlerin de mevcut olduğunu ve bu tür tuzakların fare ve sıçanları kontrol altında tutmak için etkili olduğunu vurguladı.
Korunma Yöntemleri
Fare zehirlerinin özellikle çocuklar için çekici olabileceğini belirten Çetin, bu tür ürünlerin asla açıkta bırakılmaması gerektiğini, zira çocukların bunları şeker sanarak yutma riskinin bulunduğunu ifade etti. Kemirgen sorunlarıyla karşılaşıldığında, profesyonel ilaçlama firmalarından destek alınmasının önemine değindi.
Zehirlenme Belirtileri ve İlk Yardım
Zehirlenmenin ilk belirtilerinin bulantı, kusma ve bilinç değişikliği olduğunu belirten Prof. Dr. Murat Sun, eğer bir çocukta bu tür belirtiler gelişirse, derhal hastaneye başvurulması gerektiğini vurguladı. Çocuklara su, yoğurt veya ayran gibi içecekler verilmemesi gerektiğini ifade eden Sun, bu tür maddelerin akciğerlere kaçma riskinin bulunduğunu belirtti.
Unutulmamalıdır ki, zehirlenme durumlarında zamanında müdahale kritik öneme sahiptir.
