Ukrayna savaşından Gazze’deki trajediye, Suriye’nin geleceğinden Türkiye’nin dış ilişkilerine kadar birçok konu, 2024’te dünya gündemini meşgul edecek. İşte yılın en hareketli başlıkları:
YILIN HAREKETLİ KONUSU: YENİ SURİYE NASIL ŞEKİLLENECEK?
Suriye’de Baas rejiminin yıkılması, 2024’ün en büyük sürprizlerinden biri olarak öne çıkıyor. Ülkede yeni yönetimin nasıl şekilleneceği, 2025’in en çok merak edilen konularından biri. Heyet Tahrir Şam (HTŞ) liderliğinde geçici bir hükümet kurulurken, Şam’ın ilk virajı mart ayında alması planlanıyor. Bu tarihe kadar yeni anayasa taslağının ortaya çıkması bekleniyor. ABD’nin seçilmiş Başkanı Donald Trump’ın ocakta göreve başlamasıyla birlikte, ABD askerlerinin Suriye’deki varlığı ve Türkiye’nin terörle mücadelesi, marta kadar gündemin en sıcak maddeleri arasında yer alacak. HTŞ yönetiminin, tüm kesimlere gösterdiği kapsayıcı tavrını sürdürmesi durumunda meşruiyetinin artacağı düşünülüyor. Bu süreçte HTŞ’nin Birleşmiş Milletler’in terör örgütleri listesinden çıkarılması ve Avrupa Birliği’nin Suriye’ye uygulanan yaptırımları kaldırması ise kritik önem taşıyor.
AB İLE DİYALOĞA DEVAM: SURİYE’DE EK İŞBİRLİĞİ OLABİLİR
Avrupa Birliği – Türkiye ilişkilerinde son dönemde artan diyaloğun 2025’te de sürmesi öngörülüyor. Türkiye’nin AB’den beklentiler listesinde yer alan gümrük birliğinin güncellenmesi, vize muafiyeti, bloke edilen siyasi diyalogların aktive edilmesi ve mevcut kısıtlamaların tamamen kaldırılması gibi ana konularda kısmi hareketlilik bekleniyor. Üst düzeyli diyaloğun, alanları genişletilerek sürdürülmesine kesin gözüyle bakılıyor. Vize muafiyetinde Türkiye’nin kalan altı kriteri karşılamadan Brüksel’in adım atması söz konusu olmayacak. Üyelik sürecinde ilerleme ihtimali ise düşük görülüyor. Kıbrıs sorunu, ilişkileri kilitleyen unsurlar arasında yer almaya devam edecek. Suriye’deki yeni gelişmeler ise AB ile Türkiye arasında ek işbirliği alanlarını gündeme getirebilir.
NATO’NUN GÖZÜ TRUMP’TA, ODAKTA RUSYA VAR
Rusya, 2024’te NATO’ya yönelik doğrudan tehditlerin başını çekecek. Ukrayna savaşı bir şekilde sona erse bile bu durum değişmeyecek. NATO, Çin’i de yakın takipte tutacak. NATO’dan üyelik bekleyen Ukrayna’nın bu talebinin kısa vadede yerine getirilmesi ise mümkün görünmüyor. 2025’te, NATO’ya müstakbel ABD Başkanı Donald Trump’ın damga vurması bekleniyor. Trump’ın, NATO’nun Avrupa kanadının savunma harcamalarını artırmasını talep etmesi kesin gözüyle bakılıyor. Türkiye’nin NATO’ya katkısını yine somut ve yoğun şekilde sürdürmesi bekleniyor.
YILIN ORTAK DİLEĞİ: GAZZE’DEKİ ACI DURACAK MI?
Gazze’de önceki yıldan miras kalan acı ve yıkım, 2024’te de son bulmadı; ateşkes umutları yeni yıla sarktı. Savaşın başlangıcında “Hamas’ı bitirme hedefi” ortaya koyan İsrail Başbakanı Netanyahu, bu amacına büyük ölçüde ulaşmış olsa da Gazze’den çıkmaya niyetli görünmüyor. ABD’nin yeni Başkanı Trump’ın tutumu, savaşın seyrinde belirleyici olacak. Bir ateşkese varılması halinde, yüzbinlerce yaralı Filistinlinin tedavisi, tamamı yok edilmiş altyapının inşası ve Gazze’nin idaresinde kimin söz sahibi olacağı konuları belirsizliğini koruyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin hakkında tutuklama kararı verdiği İsrail liderinin politik kaygıları, Gazze’nin geleceğinde belirleyici bir rol oynayabilir.
YILIN SEÇİMİ: ALMANYA TERCİHİNİ YAPACAK
Dünya genelinde birçok ülke için seçim yılı olarak geçen 2024’ten sonra, 2025’in en önemli seçimleri Almanya’da yapılacak. Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier’in 23 Şubat olarak duyurduğu erken seçimlerde Hıristiyan Demokratlar favori gösterilirken, tüm Avrupa’da yükselişte olan aşırı sağın sürpriz yapma ihtimali birçok çevreyi korkutuyor. ABD seçimlerinde ön plana çıkan milyarder Elon Musk’ın aşırı sağcı AfD’ye destek açıklaması, tartışmaları daha da alevlendirdi. Avrupa’nın bir diğer lokomotifi Fransa’da da Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un üstündeki baskı erken seçim getirebilir.
YILIN SORUSU: UKRAYNA’DA BARIŞ GELECEK Mİ?
2025 yılında yüksek beklentilerin olduğu konulardan biri, Şubat 2022’de başlayan Rusya-Ukrayna savaşının sona erip eremeyeceği. Ancak ABD’de Donald Trump’ın yönetime gelmesiyle burada ciddi bir gelişme yaşanması yönündeki beklenti, yılın son günlerinde Moskova’dan gelen sinyallerle bozuldu. Önce Rusya lideri Vladimir Putin, ardından Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, müstakbel Trump yönetiminin barış teklifini “tatmin edici bulmadıklarını” açıkladı. Savaşı kendi lehine sonlandırmak isteyen Moskova, kendi pozisyonunu güçlendirmek için Avrupa’daki bölünmeleri tetiklemeye çalışacak ve Çin ile Hindistan ile de işbirliğini artırarak “Küresel Güneyi” güçlendirme girişiminde bulunacak.
KIBRIS’TA YENİ OYUN: YILLAR SONRA MASA KURULUYOR
2025, Birleşmiş Milletler tarihinin en uzun süreli sorunlarından Kıbrıs’ta ‘ne olacağına’ dair nihai kararın verileceği yıl olacak. Son kararı, Kıbrıslı Türk ve Rumlar ile garantör ülkeler Türkiye, Yunanistan ve İngiltere verecek. Taraflar, 7 yıllık tıkanıklığın ardından yeni yılın ilk aylarında masaya oturuyor. 2017’de yapılan BM çerçevesindeki son Kıbrıs zirvesinin Rumlar tarafından bozulmasının ardından, “yeni fikirler de tartışılsın” diyerek “iki devlete” kapı aralayan BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, yeni yılın ilk aylarında garantör ülkelerin de katılacağı gayri resmi zirve toplayacak. Şubat ya da mart aylarında yapılması beklenen bu zirvede, iki devlet ve federasyon tezleri tartışılacak; iki tezin ortası, konfederasyon da gündeme gelebilecek.
YILIN KÜRESEL DERDİ: İKLİM KRİZİ KORKUTUYOR
İklim değişikliği, yeni yılda da dünya gündeminin en kritik konularından biri olacak. Kuraklık ve orman yangınları ya da aşırı yağış ve fırtınalar gibi aşırı hava olaylarının yeni yılda da devam etmesi öngörülüyor. 2025 yılında Brezilya’nın Belém şehrinde düzenlenecek COP30 zirvesinde, ülkeler Paris İklim Anlaşması çerçevesinde karbon salınımını azaltma taahhütlerini nasıl gerçekleştireceklerini tartışacak. Ancak, ABD Başkanı seçilen Donald Trump’ın iklim değişikliği konusundaki şüpheci tutumu ve fosil yakıtları destekleyen politikalarının, COP30’da çıkacak kararları zorlaştırabileceği düşünülüyor.
YILIN MERAK EDİLENİ: TRUMP BÜYÜK VAATLERLE DÖNÜYOR
Yılın en merak edilen konularından biri, dört yıl aradan sonra Beyaz Saray’a dönmeye hazırlanan ABD’nin seçilmiş Başkanı Donald Trump’ın yapacakları olacak. Ukrayna-Rusya savaşını kısa sürede bitirmeyi vaat eden, Ortadoğu’da İsrail’i kayıtsız şartsız destekleyerek rehineleri geri getirme sözü veren Trump, aynı zamanda Çin ile ticaret savaşlarını da başlatmayı planlıyor. İç siyasette ise hayat pahalılığı ve yasadışı göçle mücadele edecek. Trump’ı başkanlığa taşıyan iki önemli konu olan yasadışı göçün durdurulması ve hayat pahalılığı sorununu çözmek, ikinci döneminin karnesini belirleyecek unsurlar olacak. Şahin bir iç güvenlik kabinesi belirleyen Trump döneminde, Müslüman ülkelere yönelik seyahat yasağının geri gelmesi, toplu sınır dışı operasyonları ve göçmen alımının kısıtlanması bekleniyor. Ekonomi konusunda ise Trump’ın yerli üretimi arttırarak ve Amerikan şirketlerini ülkeye geri çağırarak fiyatları indirmeye çalışması öngörülüyor.
WASHINGTON İLE SİL BAŞTAN: YENİ DÖNEM UMUT VERİYOR
ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump’ın 20 Ocak’ta göreve başlamasıyla birlikte Washington-Ankara ilişkilerinde yeni bir döneme girilmesi bekleniyor. ABD Başkanı Joe Biden döneminde ilişkiler durağan bir ivmede ilerlemişti; ancak olağanüstü bir kriz yaşanmamıştı. Trump’ın ikinci dönemi, birçok iniş çıkışlara gebe olma ihtimali taşırken, şu ana kadarki izlenimler yeni dönemin umut verici olduğuna işaret ediyor. Trump’ın, Türkiye’nin Suriye’deki rolü hakkında 16 Aralık’ta yaptığı “Suriye’nin anahtarı Türkiye’de olacak” yorumu, önümüzdeki dönemde Washington’ın Ankara’ya yönelik bakışının fragmanı olabilir. Trump’ın ilk başkanlık döneminde Rus S-400 hava savunma sistemlerinin satın alınması sebebiyle Türkiye’ye yönelik uygulanan CAATSA yaptırımları ve Türkiye’nin F-35 programından çıkarılması konuları, ikinci dönemde de gündeme gelebilir. İki liderin, Trump’ın 5 Kasım’da seçilmesinden sonra hemen telefonda görüşmesi ve Trump’ın geçen ay “Erdoğan’la harika anlaşıyoruz” demesi, 2025-2029 döneminde liderler diplomasisinin nasıl yürütüleceğine dair olumlu sinyaller veriyor.
YILIN DALGALI SEYRİ: ATİNA İLE İNİŞ ÇIKIŞLAR YAŞANABİLİR
Türk-Yunan ilişkilerinde 24 saat bile bazen çok uzun bir süre. 365 gün için bir tahmin yürütülecekse, Türk-Yunan ilişkilerinin iyi başlayacağı, ancak devamında ciddi bir kriz beklenmese de iniş çıkışların olacağı bir yıl öngörülüyor. Liderler, yılın ilk bölümünde Türk-Yunan Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi çerçevesinde bir araya gelecek. Burada her iki taraftan da olumlu mesajlar bekleniyor. Ancak Yunan Başbakanı Kiriakos Miçotakis, geçen yılın sonlarında partisinden gelen tepkiler üzerine Türkiye ile Ege anlaşmazlıklarını görüşme konusunda geri adım attı. Bu konuda ciddi bir yaklaşımla diyalog kurulmazsa her an sorun çıkabilir. Türkiye’nin Libya ile yaptığı gibi, Suriye ile de deniz yetki alanlarının belirlenmesine ilişkin bir anlaşma imzalaması durumunda Yunanistan, Kıbrıs Rum Kesimi’nin savunucusu olarak tepki gösterecek. Atina, 2025’e bu olasılığı tartışarak girdi.
YILIN YENİLİKLERİ: YAPAY ZEKÂ YİNE MERKEZDE
Son yıllarda teknolojik gelişmelerin odağında yer alan yapay zekâ ve robotik teknolojileri, 2025’in de merkezinde yer alacak. Büyük teknoloji firmalarının yatırımları, özellikle yapay zekâ teknolojilerinin gündelik hayatın farklı alanlarına entegre olabilecek ürünler geliştirmeye odaklanıyor. Otonom taksi hizmetlerinin büyük şehirlerde yaygınlaşması ve kişisel otonom araçların daha fazla tercih edilmesi bekleniyor. Ayrıca, üretim süreçlerinde yapay zekâ ile geliştirilmiş robotik teknolojilerin de yaygınlaşması öngörülüyor. Hayatımıza git gide daha fazla giren yapay zekâ ve otonom teknolojilerin yasal düzenlemeleri de 2025’in teknoloji gündeminde önemli bir yer tutacak.
