Nazım Hikmet’in “Türk kadınının sesinin pırlantası” olarak tanımladığı İlk Türk kadın opera sanatçısı Semiha Berksoy, 1910 yılında Çengelköy’de, ressam Fatma Saime Hanım ile şair Ziya Cenap Berksoy’un çocuğu olarak dünyaya geldi. Küçük yaşta annesini İspanyol nezlesi nedeniyle kaybeden Berksoy, daha sonra amcasını da veremden kaybetti. Bu kayıplar, onun hayatında derin izler bıraktı. İlköğrenimini Kadıköy İlkokulu’nda tamamladıktan sonra, ortaokulu birincilikle bitirdi. İlk öykülerini ilkokulda yazmaya başlayan sanatçı, babasının yeniden evlenmesi sonrasında ailesiyle önce Sultanahmet’e, ardından Kadıköy’e taşındı. Evinin karşısındaki Kuşdili Tiyatrosu, Berksoy’un sanata yönelmesinde büyük bir etken oldu.
Sanat Yaşamı
Semiha Berksoy, İstanbul Kız Lisesi’nde liseyi tamamladıktan sonra, Osmanlı Devleti’nin ilk resmi müzik okulu olan Darülelhan’ın yeniden düzenlenmesiyle kurulan İstanbul Konservatuvarı’nda 1928 yılında Nimet Vahit Hanım ile şan dersleri almaya başladı. 1929 yılında halk önündeki ilk konserini vererek, Nikolay Rimski-Korsakov’un “Sadko” operasından aryalar seslendirdiği konserde Cemal Reşit Rey ona eşlik etti. Bu dönemde, resim yapmaya da yönelen Berksoy, Güzel Sanatlar Akademisi’nde Namık İsmail Atölyesi’nde burslu olarak eğitim aldı. Sanat aşkını şöyle dile getirmiştir: “Benim ruhumu sürükleyen, bende alev haline gelen bir şey var, o da sanat aşkıdır.”
Muhsin Ertuğrul’un Darülbedayi Tiyatro Okulu’nda eğitim almak için sınava giren Berksoy, William Shakespeare’in “Hırçın Kız” adlı eserinde “Kate” rolüyle bu sınavı geçmeyi başardı. 1931 yılında Muhsin Ertuğrul’un çektiği ilk sesli Türk filmi “İstanbul Sokaklarında” başrolde yer aldı. 1932 yılında Darülbedayi’de (İstanbul Şehir Tiyatrosu) çalışmaya başladı ve burada birçok önemli oyunda rol aldı. Berksoy, Darülbedayi’de sahnelenen Türk operetlerinin primadonnası oldu. Nazım Hikmet ile tanışması, “Kafatası” piyesinin sahnelenmesi sırasında gerçekleşti. Hikmet’in yazdığı “Bu Bir Rüyadır” operetinde “Fatma” rolünü üstlendi.
Özsoy Operasında Ayşim Rolü
19 Haziran 1934’te Ahmed Adnan Saygun’un bestelediği ilk Türk opera temsili “Özsoy”da “Ayşim” rolünü yorumlayarak büyük bir beğeni topladı ve Atatürk’ün de ilgisini çekti. Ressam Fikret Mualla ile tanışması, 1930’ların başında gerçekleşti ve dostlukları mektuplaşmaya dönüştü. Berksoy, Mualla’nın eserlerini topladı ve “İki Aykırının Mektupları” adıyla bir kitapta yayımladı. 1939 yılında Almanya’daki Berlin Devlet Yüksek Müzik Akademisi’nin Opera bölümünü birincilikle bitirdi ve bu dönemde “Richard Strauss’un 75. Doğum Yılı Festivali”nde “Ariadne” başrolünü üstlenerek Avrupa’da opera sahnesine çıkan ilk Türk sopranosu unvanını kazandı.
Birinci Sınıf Dramatic Soprano Olma Süreci
1940 yılında Türkiye’ye dönen Berksoy, Cemal Reşit Rey ile birlikte ilk konserini verdi. Richard Wagner operalarında da sahne almaya devam eden sanatçı, 1941 yılında Ankara’da Carl Ebert yönetimindeki “Tosca” ve “Madame Butterfly” operalarında yer aldı. 1950 yılında Ankara Devlet Operası’na solist olarak atandı ve 1951’de “Tiefland Çukurova Operası”nda başrol “Marta”yı canlandırdı. 1952’de Carl Ebert tarafından Beethoven’in “Fidelio Operası”nda dramatik soprano “Leonore” rolü verildi. 1963’te “Kültür Bakanlığı 30. Sanat Yılı Jübilesi”nde Verdi’nin “II. Trovatore Operası”nda ünlü “Azucena” rolünü canlandırdı. 1972 yılında emekli oldu.
89 Yaşında New York’ta Sahne Aldı
1999 yılında, 89 yaşındayken New York City Lincoln Center’de sahne alan Berksoy, Robert Wilson’un yönettiği Umberto Eco’nun eserinde Isolde’nin “Aşk Ölümü” aryasını seslendirdi. Refik Epikman ile İsmail Hakkı Toygar Seramik Atölyesi’nde heykel çalışmaları yaptı ve resim ile gerçeküstü öykü alanında da eserler verdi. Resimleri Berlin, Paris, İstanbul ve New York gibi birçok şehirde sergilendi. 1984 yılında TBMM tarafından kamu sektöründe görev alan ilk kadın opera sanatçısı olarak “Atatürk Opera Ödülü”nü aldı.
Semiha Berksoy’un Ölümü
Kalp rahatsızlığı nedeniyle tedavi gördüğü hastanede, 15 Ağustos 2004 tarihinde 94 yaşında hayatını kaybeden Berksoy, Çengelköy’de son yolculuğuna uğurlandı.
