Anayasa Mahkemesi’nden Önemli İfade Özgürlüğü Kararları
Türkiye’de Anayasa Mahkemesi, 2014 ile 2021 yılları arasında yapılan bireysel başvurular çerçevesinde, ‘ifade özgürlüğü ile toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının’ ihlal edildiğine dair çok sayıda dosyayı birleştirerek topluca karar verdi. Bu süreçte, mahkeme, ilgili tüm dosyalarda ihlal kararı vermiştir.
İhlal kararı verilen dosyalardan biri, 30 Nisan 2017 tarihinde Bimer üzerinden yapılan bir ihbar sonucunda hakkında soruşturma başlatılan, o dönemde bir liseli olan bir yurttaşla ilgilidir. 5 YIL SONRA KARAR ÇIKTI Bu yurttaş, Twitter hesabında soL Haber portalında yayınlanan “Erdoğan! Bu halk sana boyun eğmez! Kahrolsun padişah!” başlıklı videoyu paylaştığı gerekçesiyle, ‘Cumhurbaşkanına alenen hakaret ettiği’ iddiasıyla yargılanmıştır. Mersin 2. Çocuk Mahkemesi, liseli gencin bu paylaşımını gerekçe göstererek 7 ay 23 gün hapis cezası vermiştir. Ancak mahkeme, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararını da almıştır.
Yurttaş, itiraz yollarının tükenmesi ve gerekçesiz itirazların reddedilmesi üzerine, 2018 yılında Anayasa Mahkemesi’ne ‘ifade özgürlüğünün ihlal edildiği’ gerekçesiyle başvuruda bulunmuştur. Anayasa Mahkemesi, başvuru dosyasını tam 5 yıl sonra, hükmün açıklanmasının geri bırakılması süresinin sona ermesinin ardından karara bağlamıştır. Mahkeme, başvurucunun ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine hükmetmiş ve yeniden yargılama yapılmasına karar vermiştir. Ancak tazminat taleplerini reddetmiştir.
İhlal Kararları ve Başvurular
Mahkemenin topluca karara bağladığı diğer dosyalar arasında, 19 Nisan 2017 tarihinde gerçekleştirilen referandum öncesinde Çorum Hayır Platformu tarafından düzenlenen “Hayır” buluşmasında, Cumhurbaşkanı Erdoğan aleyhine slogan atan bir grup hakkında açılan davalar da bulunmaktadır. Anayasa Mahkemesi, Gezi direnişi sırasında polis kurşunuyla hayatını kaybeden Ethem Sarısülük’ün 16 Mayıs 2013 tarihindeki cenaze törenine katılan yurttaşların da 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununa muhalefet suçundan cezalandırılmasını, “toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlali” olarak değerlendirmiştir.
Yargılanan Yurttaşların Durumu
Bazı başvurucuların avukatı olan Mersin Barosu avukatlarından Derya Demir, Türkiye’de halen birçok yurttaşın, AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yönelik eleştirilerde bulundukları için yargılandıklarını ifade etmektedir. Bu yurttaşların, henüz kesinleşmiş bir mahkeme kararı olmamasına rağmen ‘Cumhurbaşkanına hakaret’ suçlamasıyla karşı karşıya kaldığını ve bu durumun, iş bulma konusunda zorluklar yaşamasına neden olduğunu belirtmiştir. Derya Demir, Adalet Bakanlığı istatistiklerine göre, ‘Cumhurbaşkanına hakaret’ suçlamasıyla 12 binden fazla yurttaşın mahkûmiyet aldığını vurgulamıştır.
Demir, Anayasa Mahkemesi’nin, yerel mahkemeler tarafından verilen Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kararlarına ilişkin başvuruları bir torba kararla sonuçlandırdığını da ifade etmiştir. “İHLAL KARARI VERMİŞ”
Demir, Anayasa Mahkemesi’nin, ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine dair verdiği kararda, “AYM ifade özgürlüğü ihlal edilmiştir” ibaresinin yer aldığını, ancak kararın diğer kısımlarının Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması düzenlemesine ilişkin olduğunu belirtmiştir. Normal şartlarda, Anayasa Mahkemesi’nden çıkan bir ihlal kararı sonrası, yerel mahkemelerin yeniden yargılama yaparak beraat kararı vermesi gerektiğini ifade eden Demir, ancak kararın muğlak olduğunu ve bu nedenle yerel mahkemelerin ne yapacağını kestirmenin zor olduğunu dile getirmiştir.
Sonuç ve Değerlendirme
Demir, Anayasa Mahkemesi’nin, demokratik toplumun vazgeçilmez iki hakkı olan ifade özgürlüğü ile toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlaline ilişkin yüzlerce başvurudan bir torba kararla kurtulmayı seçmesinin tesadüf olmadığını belirtmiştir. Bu durumda, 2014-2021 yılları arasında 12 bini aşkın mahkumiyet kararı verilmesine yol açan bir suçun Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi önüne gitmesinin engellendiğini ifade eden Demir, “Normal şartlarda günlerce basının ve kamuoyunun ilgisini çekecek bir kararın sessiz sedasız geçiştirilmesi sağlandı. Bu süreçte, hem Cumhurbaşkanına hakaret suçlaması hem de toplantı ve gösteri yürüyüşü kanununa muhalefet suçlaması nedeniyle açılan soruşturmalar ve kamu davalarının engellenmediği de dikkate alınmalıdır” şeklinde konuşmuştur.
