Antroposen: İnsanlığın Dünya’ya Vurduğu Damga
Bilim insanları, insanlığın Dünya üzerindeki etkisinin en belirgin şekilde Kanada’nın Ontario bölgesindeki küçük Crawford Gölü’nde gözlemlendiğini ifade ediyor. İnsanlık tarihinin gezegenimizde yarattığı çevresel değişiklikleri tanımlamak amacıyla yürütülen çalışmalar, Crawford Gölü’nün bu konuda mükemmel bir örnek teşkil ettiğini ortaya koyuyor. Bu göldeki tortular, insanlığın çevre üzerindeki en önemli etkilerinden biri olan fosil yakıt kullanımı ve nükleer denemeler sonucu yayılan plutonyumu etkileyici bir şekilde kayıt altına almış durumda. Uzmanlar, bu tortuların oluşumuyla birlikte, insanla başlayan yeni bir jeolojik dönemin, yani Antroposen’in başlangıcına işaret ettiğini düşünüyor.
Antroposen Çalışma Grubu, bu değişikliklerin önemini vurgulamak amacıyla “altın işaret” ya da daha resmi adıyla Küresel Stratotip Akışı Bölüm ve Noktası (GSSP) olarak adlandırılan işaretler belirlemeye çalışıyor. Dünya’nın jeolojik tarihindeki diğer önemli dönemler de bu şekilde tanımlanmış durumda. Bu durum, bilimsel olarak önemli jeolojik tabakaların bulunduğu noktalara pirinç çivileri çakılmasıyla somutlaştırılıyor. Ancak Crawford Gölü durumunda, bu işaret, Kanada’nın başkenti Ottawa’daki bir müzeye kaldırılan dondurulmuş tortu kesitinin yanına yerleştirilecek bir pirinç levha olarak görülebilir.
Londra Üniversitesi’nden Dr. Simon Turner, “Crawford, gerçekten mükemmel bir örnek” diyerek, gölün dibinden alınan derin tortu örneklerinin dev bir lolipopa benzediğini, fakat yıl yıl birbirinden ayrılabilme özelliğine sahip olduğunu belirtiyor. Antroposen Çalışma Grubu’nun sekreteri olan Dr. Turner, “Bu yıllık katmanlar, fosil yakıt ürünlerinin kullanımını, plutonyumu ve çevresel değişimi gösteren her türlü veriyi kayda geçiriyor” diyor.
Birçok kişi, okul kitaplarında veya sınıf duvarlarında, Dünya’nın 4.6 milyar yıllık tarihini gösteren kronolojik katman tablosunu görmüştür. Bu tablodan Triasik, Jurasik ve Kretase dönemlerini hatırlamak mümkündür. Şu anda yaşadığımız döneme Holosen Evresi denir ve bu evre, 11 bin 700 yıl önce son buzul çağının kapanmasıyla başlamıştır. Antroposen Çalışma Grubu, son on yıl boyunca bu tabloyu güncelleme gerekliliğini sorgulamaktadır. Uzmanlar, artık tabloyu güncellemek için yeterli kanıt toplandığı görüşündedir. Yeni dönemin başlangıcının 1950 olması gerektiği düşünülüyor; bu tarih, “Büyük Hızlanış” olarak adlandırılan insan nüfusu ve tüketim kalıplarındaki ani değişimlerin yaşandığı yıla işaret ediyor. Aynı zamanda teknolojik gelişmelerin de etkisiyle aluminyum, beton ve plastik kullanımındaki hızlı artışa denk geliyor.
Crawford Gölü’nde tortular incelendiğinde, değişimin hızlandığını gösteren izler yıl yıl takip edilebiliyor. Yaz aylarında oluşan algler ve büyüyen yosunlar, göl suyunun kalsit kristalleri oluşturmasına neden oluyor. Bu kristaller, gölün dibine düşerek beyaz tabakalar oluşturuyor. Soğuk kış aylarında ise algler ve diğer organizmalar ölüyor ve geride kahverengi-siyah tabakalar bırakıyor. Ancak mevsimsel değişimlerin yanı sıra, göl çevresindeki daha geniş çevresel değişiklikler de tespit edilebiliyor. Uzmanlar, bu katmanları bir süpermarketin kasasında barkod okur gibi çözüyorlar.
Ontario, St. Catharines’deki Brock Üniversitesi’nden Profesör Francine McCarthy, “Uçan kül dediğimiz karbonlu yuvarlak zerrecikler görüyoruz. Bunlar, yüksek sıcaklıkta yanan fosil yakıtların, özellikle kömür kullanımının bir sonucu” diyor. “Bu karbonlu zerreciklerin artış sebebi, 20. yüzyılın büyük bir kısmında ve günümüzde üretim yapan çelik fabrikalarının bulunduğu Kanada’nın en büyük sanayi kenti Hamilton’un, Crawford’a çok yakın olmasıdır.”
Bir diğer önemli bulgu ise plutonyum. Crawford Gölü’nden alınan tortu katmanları, bu yıl başlarında Southampton Üniversitesi’ne gönderilerek radyoaktif elementin hangi yıl ve hangi katmanda ortaya çıktığına dair analiz için incelendi. Southampton Üniversitesi uzmanları, “Söz konusu plutonyum izotoplarından birinin radyoaktif etkisinin yarı ömrü 24 bin yıl. Bu da, en az 100 bin yıl boyunca tortular içinde gözlemlenebileceği anlamına geliyor. Ancak karbon partikülleri her zaman görülebilecek” şeklinde bilgi veriyorlar.
Southampton’a gönderilen tortu örnekleri, plutonyumun ilk ne zaman ortaya çıktığını gösterecek. Antroposen Çalışma Grubu, insanlığın doğaya vurduğu damgayla belirlenmesi gereken Antroposen Evresi’nin başlangıcı için bir tarih belirlemeye çalışıyor ve Southampton’da yapılan analizler bu kararda kritik bir rol oynayacak. Binlerce yıl sonra, jeologların bugünden kalan jeolojik katmanlar üzerinde çalışarak insanın gezegenimizde yol açtığı köklü değişimleri anlamaya çalışacak olması heyecan verici. Ancak bu çalışmaların ilk adımı olan stratigrafi incelemeleri şimdiden başlamış durumda.
Kronostratigrafik Tabloda Önerilen Değişiklikler:
- Evreler, Çağ ve Dönem alt kategorilerine ayrılıyor.
- Antroposen evresinin ilk çağı, gölden dolayı “Crawfordyen” adıyla anılabilir.
- İngiltere’nin güney sahili açıklarındaki Wight Adası’ndaki Munsley Bataklığı örneği, Pleistosen’den Holosen evresine geçişi kayıt altına almış çamur katmanlarını ortaya çıkarabilir.
- Kuzey Avrupa buzullarının küçülmesi ve sıcaklığın artmasıyla birlikte, polen zerrecikleri Arktik Alp bitkilerinin yok oluşunu ve huş ile söğüt ağaçlarının yayılmasını işaret ediyor.
Southampton Üniversitesi’nden Profesör Sabine Wulf, “Geriye dönüp baktığımızda, bu dönüşümlerin bir kısmının gerçekten çok kısa bir süre içinde, 30-40 yıl gibi bir zaman diliminde, yani bir kuşağın yaşam süresinde meydana gelebileceğini öğreniyoruz” diyor. Antroposen Çalışma Grubu, çalışmalarının sonuçlarını ve yeni bir evre belirleme konusundaki önerilerini bu yıl uluslararası jeoloji camiasına sunacak. Ancak nihai kararı verme yetkisi Uluslararası Stratigrafi Komisyonu’na ait. Dünya’nın okullarında asılı olan gezegenimizin geçirdiği dönemler tablosunu güncelleyip güncellememe kararını verecek olan da onlardır.
