Birleşmiş Milletler (BM) tarafından 2001 yılında ilan edilen Dünya Mülteciler Günü, her yıl 20 Haziran’da kutlanarak mültecilerin karşılaştığı zorlukları ve insan hakları ihlallerini hatırlatıyor. Bu özel gün vesilesiyle, mültecilerin yaşam koşulları, göç hareketliliği ve bu konudaki uluslararası politikalar üzerine derinlemesine değerlendirmelerde bulunmak önem arz ediyor. Oxford Üniversitesi’nden Dr. Emre Eren Korkmaz, günümüzde göçmenlerin devletler tarafından nasıl araçsallaştırıldığını vurguluyor ve bu durumun uluslararası hukukun ihlali olduğunu belirtiyor. Korkmaz, “Son dönemlerde birçok hükümet, göç ve sığınma konusundaki uluslararası hukuku uygulamaktan kaçınıyor ve bu sorumluluklarını reddediyor,” diyor.
Korkmaz, yasal ve güvenli göç mekanizmalarının azlığının göç sorununu derinleştirdiğini ifade ederek, “Çatışmalara karşı barış talebinin yükselmesinin, iklim krizine karşı sistemin sorgulanmasının ve yoksulluğun nedenlerine karşı çıkılmasının çok katmanlı bir yaklaşım olarak insan hareketliliğini olumlu yönde etkileyeceğini” belirtiyor. Ancak bu çabaların BM ve sivil toplum girişimleri aracılığıyla yeterince etkili olmadığını da ekliyor. Güvenlikçi politikaların destek bulmasının bir çözüm üretmediğini vurgulayan Korkmaz, Türkiye’de birçok sanayide göçmenlerin kayıtdışı koşullarda yoğun bir şekilde çalıştırıldığını dile getiriyor. “Göçmenlerin zayıf konumundan, siyaset kurumları ve sermaye kesimleri gibi geniş bir kesim faydalanıyor. Bu durum, sorunun çözümünü daha da karmaşık hale getiriyor,” diye ekliyor.
ÇARE: HAK SAVUNUCULUĞU
Korkmaz, toplumda artan mülteci karşıtlığının göçmenlerin yasal çalışma izinleri olsa bile, daha iyi çalışma şartları talep etme konusundaki cesaretlerini kırdığını ve entegrasyon süreçlerini zorlaştırdığını belirtiyor. “Bu nedenle, göçmenlerin güvenceli işlerde haklarıyla çalışmasını savunmak, açgözlü ve sömürücü yaklaşımlara karşı bir çözüm olabilir,” diyor. Ankara Üniversitesi öğretim üyesi Neva Öztürk de göç alanında önemli değerlendirmelerde bulunuyor. Öztürk, katı sınır güvenliği ve vize uygulamalarının Avrupa Birliği (AB) ülkelerine düzenli yollarla erişimi neredeyse imkânsız hale getirdiğini ifade ediyor.
Öztürk, “Özellikle bizim coğrafyamızda, AB’nin hedef bölge olması ve burada bir kez sığınma başvurusu kabul edildikten sonra hakların nispeten etkin bir şekilde sağlanması, bu durumu çekici kılıyor. Ancak göç yollarının ölüm merkezlerine dönüşmesinin en önemli nedeni, düzenli ve güvenli göç yollarının bulunmamasıdır. AB’nin üzerinde uzlaştığı yeni kurallar bu konuda bir ilerleme göstermiyor,” diyor.
Yeni sistemin, sığınma başvurularının sınırda değerlendirilmesine odaklandığını belirten Öztürk, bu durumun kişilerin gözetim altında tutulmasını ve olumsuz sonuçlananların geri gönderilmesini hedeflediğini vurguluyor. “Bu durum, geri itme vakalarını artırma riski taşımaktadır,” diyor. Öte yandan, bu yeni uygulamaların AB’nin göç konusundaki sorumluluğunu dışsallaştırma politikalarına etki edebileceğine dikkat çekiyor. Öztürk, AB’nin Türkiye de dahil olmak üzere üçüncü ülkelerle geri kabul ve düzensiz geçişlerin engellenmesi konusunda ‘pazarlıklarına’ hız kazandırabileceğini belirtiyor.
IRKÇILIK KARŞITI BİLİNÇ
Öztürk, göçle ilgili uygulamalarda insan hakları hukukunun titizlikle uygulanması gerektiğini, temel hak ve özgürlüklerin tüm insanlara ait olduğunu ve bu hakların sağlanmasındaki herhangi bir aksamanın toplumun tamamını etkileyeceğini vurguluyor. Ayrıca, ırkçılık ve yabancı düşmanlığı konularının hukuki olarak daha kapsamlı ve net bir şekilde ele alınması gerektiğinin altını çiziyor. “Bir diğer önemli etki ise Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihadı ile gerçekleşebilir,” diyor.
