Jandarma Teşkilatının 184. Kuruluş Yıl Dönümü Kutlanıyor
Jandarma Teşkilatı Ne Zaman Kuruldu?
Jandarma Teşkilatının tarihçesi, 14 Haziran 1869’da yürürlüğe giren “Asakir-i Zaptiye Nizamnamesi” (Askeri Kolluk Tüzüğü) ile başlamıştır. Bu tüzük, jandarmanın görev, hizmet, yetki ve sorumluluklarını hukuki bir çerçeveye oturtmuştur. Bu çerçevede, her ilde piyade ve süvarilerden oluşan birer “zaptiye alayı” kurulmuştur. Arşiv kayıtları, 1839 yılından itibaren “jandarma” terimi ve “jandarma tayin kararnameleri” ile ilgili belgelere rastlandığından, Türk Jandarma Teşkilatının kuruluş tarihi olarak 1839 yılı kabul edilmektedir.
Sadrazam Sait Paşa, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında modern bir zabıta teşkilatı oluşturmak amacıyla İngiltere ve Fransa’dan subaylar getirtmiş ve bu sayede teşkilatta köklü değişiklikler yapılmıştır. Sonuç olarak, 20 Kasım 1879’da “Seraskerlik” makamına bağlı olarak “Umum Jandarma Merkeziyesi” kurulmuştur. Jandarma Teşkilatı, 1908’de İkinci Meşrutiyet’in ilanından sonra Rumeli’de gösterdiği başarılar nedeniyle 1909 yılında yeniden yapılandırılarak “Harbiye Nezareti”ne bağlanmış ve “Umum Jandarma Kumandanlığı” adını almıştır.
Jandarma birlikleri, 1914-1918 yılları arasındaki Birinci Dünya Savaşı ile 1919-1922 yılları arasındaki Kurtuluş Savaşı sırasında iç güvenlik görevlerini sürdürmekle birlikte, pek çok cephede vatan savunmasına da katılmıştır. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte, devletin diğer kuruluşlarında olduğu gibi Jandarma Teşkilatı da yeniden düzenlenmiştir. 1918’de kapatılan Jandarma Astsubay Okulu, İzmit’te yeniden açılmış ve sabit jandarma bölge müfettişlikleri ile il jandarma alay komutanlıkları yeniden teşkilatlandırılmıştır. Seyyar jandarma birlikleri de güçlendirilmiştir.
Teşkilat, 10 Haziran 1930’da çıkarılan 1706 sayılı Jandarma Kanunu ile mevcut hukuki statüsünü kazanmıştır. 1937’de yürürlüğe giren “Jandarma Teşkilat ve Vazife Nizamnamesi” ile 1939’da teşkilat, sabit jandarma birlikleri, seyyar jandarma birlikleri, jandarma eğitim birlikleri ve okullar olarak dört ana gruba ayrılmıştır. 1956’da yürürlüğe giren 1815 sayılı “Sınır, Kıyı ve Karasularımızın Muhafaza ve Emniyeti ve Kaçakçılığın Men ve Takibi İşlerinin Dahiliye Vekaletine Devri Hakkında Kanun” ile, o zamana kadar Gümrük ve Tekel Bakanlığı’na bağlı Gümrük Umum Kumandanlığı tarafından yürütülen görevler, Jandarma Genel Komutanlığı’na devredilmiştir.
İlk Jandarma Bölge Komutanlığı 1961 yılında Ankara’da kurulmuş ve jandarma sınır birlikleri 1957’de tugaylar haline dönüştürülmüştür. Jandarma eğitim tugayları da bu süreçte kurulmuştur. 1968 yılında Diyarbakır’da, Jandarmanın havacılık alanındaki ilk adımı olarak Hafif Helikopter Bölük Komutanlığı faaliyete geçmiştir. Jandarma, zamanla kıyı ve kara sularının korunması görevlerini de üstlenmiştir.
1983’te yürürlüğe giren 2803 sayılı Kanun, jandarma teşkilatının görev ve yetkilerini belirlemiştir. 23 Mart 1989’da, sorumluluk sahasında meydana gelen olayların bilimsel yollarla araştırılması amacıyla Jandarma Kriminal Daire Başkanlığı kurulmuştur. 15 Temmuz 2016’daki darbe girişiminin ardından, Jandarma Genel Komutanlığı, 27 Temmuz 2016’da çıkarılan 668 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile İçişleri Bakanlığı’na bağlanmıştır.
