Uzun Boyunlu Dinozor: Mamenchisaurus Sinocanadorum
Erken Jura döneminden Kretase-Paleojen yok oluş olayına kadar gezegenin çeşitli bölgelerinde dolaşan bir dinozor kladı olan sauropodlar, uzun boyunlarıyla dikkat çekmektedir. Ancak, son araştırmalar, Çin’de keşfedilen Mamenchisaurus sinocanadorum’un, tüm sauropodlar arasında en uzun boyna sahip olduğunu ortaya koymuştur.
Popüler Science Türkçe’de yer alan ve The Journal of Systematic Paleontology bülteninde yayımlanan bir çalışmada, uluslararası bir araştırma ekibi, bu özel sauropod türünün 15 metrelik bir boyna sahip olduğunu tespit etmiştir; bu da bir zürafanın boynunun altı katı kadar bir uzunluktur! Londra Doğa Tarihi Müzesi’nde görevli Profesör Paul Barrett, “Bu boyuttaki bir boynu yukarıda tutmak için oldukça fazla kas gerekecektir” şeklinde bir açıklamada bulunmuştur. “Ayrıca, hayvanın akciğerlerine havayı nasıl alıp tekrar dışarı verdiği sorusu da mevcut. Elde edilen bulgular, bu tür boyunların cinsel seçilim sürecine tabi tutulduğu teorisini desteklemektedir. Böylesine dev boyunları etkileyici bir şekilde havada tutabilen en güçlü ve uygun dinozorlar, çiftleşme şansına sahip olabiliyordu.”
Bulgular, taşılbilimcileri oldukça şaşırtmıştır çünkü incelenecek yalnızca bir Mamenchisaurus sinocanadorum örneği bulunmaktadır ve bu örnek 1987’de Çin’in kuzeybatısındaki Şişugou Oluşumu’nda keşfedilmiştir. İskeletin sadece boynun başlangıç kısmı, bir kaburga, bir miktar kafatası kemiği ve alt çene kısmı bulunmuştur.
Denge İçin Çubuk Benzeri Yatay Boyun Kemikleri
Peki, sadece birkaç kemikten bütün bir boyun uzunluğunu nasıl ölçebilirsiniz? Bunun için benzer bir tür bulup karşılaştırma yapmak gerekmektedir. 2012 yılında Çin’de, 13 metre uzunluğunda bir boyna sahip dev Sincantitan sauropodu keşfedilmiştir. Barrett, araştırma ekibinin dinozorun omurga bölümlerine bakarak ‘birkaç basit hesapla’ eksik iskeletin tam boyutunu belirleyebildiğini ifade etmektedir. Elde ettikleri bulgular, yeni rekorun sahibi olabilecek bir örnek olduğunu göstermektedir.
Ancak ekip, dinozorun boynunun sadece ne kadar uzun olduğunu hesaplamakla kalmamış, aynı zamanda böyle bir vücut parçasının biyomekaniği üzerine de düşünmüştür. Bilgisayarlı tomografi taraması yapan makale yazarları, dev sauropodun oyuk omurgasının yaklaşık %69 ila %77 oranında hava içerdiğini keşfetmişlerdir; bu durum günümüzdeki leyleklerde görülen bir özellik ile benzerlik göstermektedir. Yazarlar, böylesine hafif bir boynu yaralanmalardan korumak amacıyla dinozorun her iki tarafında da denge sağlamak için çubuk benzeri yatay boyun kemiklerinin bulunduğunu belirtmişlerdir.
College London Üniversitesinde görevli taşılbilim profesörü ve makalenin eş yazarı Paul Upchurch, “Boyun üzerinde yürütülen biyomekanik çalışmalar, boynun yatay düzlemde dar bir açıda yükseldiğini (20 ila 30°) gösteriyor” demektedir. “Ancak, boynun son derece uzun olması, bu dar açıda bile hayvanın kafasının zemin seviyesinden 8 ila 10 metre kadar yükselebileceği anlamına geliyor.”
Bu uzun boynun ve belirlenen çalışma mekanizmalarının nedenleri hâlâ bir gizem olarak kalmaktadır. Ancak bazı taşılbilimciler, bu boyunların, dev canlıların bir noktada oturup çok sayıda yapraklı ağaca erişebilmesi için evrimleşmiş olabileceğini düşünmektedir. Ayrıca, boyunlar, sauropodun yüzey alanını artırarak fazladan ısının atılmasına da yardımcı olmuş olabilir.
“Cinsel gösterilerle ilgili bir işlevi de olabilir veya eş ve bölge için mücadele eden erkeklerin boyunlarıyla birbirleriyle savaşmasında kullanılmış olabilir; zürafalar da günümüzde benzer davranışlar sergilemektedir” diyor Barrett. “Ancak kesin bir yargıya varmak mümkün değil. Bu aşamada, bu devasa boyunların evrimleşme sebebiyle ilgili yalnızca tahminlerde bulunabiliyoruz.”
