Kurtçukların Tıbbi Mucizesi: Cengiz Han, Amerikan İç Savaşı ve İngiltere’deki Sağlık Hizmetleri
Dr. Erica McAlister | BBC Reel Getty Images
“Cengiz Han, Amerikan İç Savaşı ve İngiltere’deki sağlık hizmetlerinin ortak noktası nedir?” sorusunun yanıtı belki de şaşırtıcı, ama kesinlikle ilginç: kurtçuklar. Evet, doğru okudunuz. Kurtçuklar, pek çok böcek gibi çeşitli evrelerden geçerek gelişirler; bu evreler arasında larva ve pupa aşamaları bulunur. Özellikle sinek türleri larva evresinde, genellikle kurtçuk şeklindedir. Burada bahsedeceğimiz özel kurtçuklar, mavi veya yeşil şişe sinekleri olarak bilinen ve leş sineği (Calliphoridae) ailesine ait larvalardır. Bu kurtçukları çoğumuz, çürüyen etlerin üzerinde veya evcil hayvan dışkılarının etrafında dolaşırken görmüşüzdür. Ancak, bu türlerden bazıları zararlı olmaktan çok, tıpta gerçek birer mucize olarak değerlendiriliyor.
Yeşil Şişe Sinekleri ve Tıbbi Kullanımları
Kurtçukların yaraların üzerinde dolaşması fikri başlangıçta hoş karşılanmayabilir, ancak debridman tedavisi (yaradaki tüm yabancı maddelerin temizlenmesi) veya larva tedavisi, tıpta uzun zamandır uygulanmaktadır. Tarihte, Cengiz Han gibi büyük imparatorların bile bu yöntemden faydalandığına dair efsaneler bulunmaktadır. Bir efsaneye göre, Cengiz Han, Asya seferlerinde yaralanan askerlerinin tedavisi için bir araba dolusu kurtçuk taşırdı. Kurtçuklar, yaraların üzerinde beslenirken, canlı dokuyu değil, yalnızca ölü ve çürüyen dokuları yiyerek yaraların temizlenmesine yardımcı oluyordu. Moğol İmparatoru’nun bu yöntemden haberdar olması, onun ordusunun yaralarını hızla iyileştirmesine olanak tanıyordu. Ancak bu yöntem sadece Moğollarla sınırlı kalmamış; Avustralya’nın New South Wales eyaletindeki Ngiyampa aborijin kabilesi, Myanmar’ın kuzeyindeki dağlık bölgelerde yaşayan halklar ve Orta Amerika’daki Mayalar gibi birçok kültürde de kullanıldığına dair kanıtlar bulunmaktadır.
Amerikan İç Savaşı Döneminde Kurtçukların Yeniden Keşfi
Amerikan İç Savaşı döneminde, yaraların cerahatli temizlenmesi yaygın bir uygulamaydı. Ancak bu yöntem, genel tıpta uzun süre göz ardı edildi. Bu tedavi yönteminin yeniden ilgi çekmesi için başka bir savaş yaşanması gerekti. Savaş sırasında doğudaki Danville kentinde bir hastanede çalışan cerrah John Forney Zacharias, kurtçukların yaraları tedavi etmedeki potansiyelini keşfetti. Modern tıpta kurtçukları çürümüş dokuları temizlemek için kullanan ilk kişi oldu ve elde ettiği sonuçlardan büyük bir memnuniyet duydu. Kurtçuklar, sadece yaralardaki ölü dokuları ortadan kaldırmakla kalmayıp, aynı zamanda zararlı bakterileri de temizleme yeteneğine sahipti.
Antibiyotikler ve Antibiyotiğe Dirençli Bakterilerle Mücadele
Ancak, Robert Koch ve Louis Pasteur gibi öncü araştırmacılar, yaralarda hijyenin önemine dikkat çekerek kurtçuk kullanımının bu prensiple çelişkili olduğunu belirttiler. Alexander Fleming’in penisilini keşfetmesiyle, kurtçuk tedavisi bir kenara itildi; zira basit bir hapın yararlı olabileceği düşünüldü. Ancak, 1980’lerde ortaya çıkan ve yaygın olarak MRSA olarak bilinen antibiyotiğe dirençli bakteriler, antibiyotiklerin etkinliğini sorgulamaya başladı. Hastanelerde yayılan bu süper bakterilerle başa çıkmak için yeni bir tedavi yöntemine ihtiyaç vardı. Bu noktada, kurtçuk tedavisine yeniden yönelindi. Kurtçuklar, sadece ölü dokuyu temizlemekle kalmayıp, aynı zamanda MRSA gibi dirençli bakterileri yok etme özelliği sayesinde, yaraların tedavisinde mükemmel bir çözüm sundu. Kurtçuk tedavisi, hızlı, verimli ve etkili olması nedeniyle İngiltere’deki Ulusal Sağlık Hizmetleri (NHS) tarafından sunulan bir tedavi seçeneği haline geldi.
Yaraların üzerinde kurtçukların dolaşmasını tiksindirici bulanlar için, bu tedavi yöntemi artık küçük çay poşetlerine benzeyen paketler halinde uygulanmakta, böylece daha hijyenik bir şekilde gerçekleştirilmesi sağlanmaktadır.
Bu makale, “Why maggots are a medical marvel” (Kurtçuklar neden tıbbi bir mucizedir?) başlıklı BBC Reel videosundan derlenmiştir. Metin, İngiltere’deki Doğa Tarihi Müzesi’nin küratörü ve entomolojist (böcekbilimci) Dr. Erica McAlister tarafından kaleme alınmıştır.
