Kanser Farkındalığı ve Deborah James’in Mirası
Bağırsak kanseri farkındalığı konusunda önemli kampanyalar yürüten eski İngiliz öğretmen ve BBC’de “You, Me And The Big C” isimli popüler podcastin sunucusu Deborah James, 40 yaşında hayatını kaybetmiştir. 2016 yılında bağırsak kanseri teşhisi konulan James, bu süreçte başlattığı bağış kampanyaları ve farkındalık çalışmaları ile büyük bir etki yaratmış, bu çabalarının karşılığında şövalye unvanı almıştır. İki çocuk annesi olan James, bağırsak kanseri araştırmalarında kullanılmak üzere yüz binlerce sterlin bağış toplamayı başarmıştır. Bağırsak kanserinin erken teşhisinde dışkı kontrolünün önemine vurgu yaparak birçok insanın sağlık bilincini artırmıştır.
Bağırsak Kanserini Nasıl Tespit Edebilirim?
Bağırsak kanserinin erken belirtilerini gözlemlemek için dikkat edilmesi gereken üç temel unsur bulunmaktadır:
- Dışkıda kan: Nedensiz bir şekilde dışkınızda kan olup olmadığını kontrol edin; bu kan parlak kırmızı veya koyu kırmızı renkte olabilir.
- Dışkı alışkanlıklarındaki değişiklikler: Tuvalete gitme sıklığınızda bir artış veya dışkınızın kıvamında (katı ya da cıvık) değişiklikler fark ediyorsanız.
- Karın ağrısı ve şişkinlik: Karnınızda şişkinlik hissediyorsanız ve bu durumla birlikte ağrı yaşıyorsanız.
Bunların yanı sıra aşağıdaki belirtiler de göz önünde bulundurulmalıdır:
- Hızlı kilo kaybı: Nedensiz bir şekilde kilo kaybediyorsanız,
- Boşaltım hissi: Tuvaletten sonra bağırsaklarınızı tam anlamıyla boşaltamadığınızı düşünüyorsanız,
- Aşırı yorgunluk: Normalden daha fazla yorgunluk veya baş dönmesi yaşıyorsanız.
Dışkımı Nasıl Kontrol Ederim?
Tuvalete çıktığınızda dışkınıza dikkatlice bakmak önemlidir. Dışkınızdaki kanın yanı sıra rektal kanama (anüs çevresindeki) da gözlemlenmelidir. Parlak kırmızı kanama genellikle hemoroidden kaynaklanabilir, ancak bağırsak kanserinin de bir belirtisi olabilir. Dışkınızdaki koyu kırmızı veya siyah kan, bağırsaklarınızdan veya midenizden kaynaklanıyor olabilir ve bu durum endişe verici bir durumdur.
Ayrıca, tuvalete çıkma sıklığınızda bir değişiklik olup olmadığını gözlemleyebilirsiniz. Dışkılarınızı tam anlamıyla boşaltmadığınızı hissediyorsanız ve yeterince sık tuvalete gitmediğinizi düşünüyorsanız, bu da önemli bir belirtidir. İngiltere’deki Bağırsak Kanseri Vakfı, doktora gitmeden önce bir semptom günlüğü tutmanızı öneriyor. Doktorlar, çeşitli bağırsak sorunlarına sahip birçok farklı kişi ve semptomları ile ilgilenmektedir. Bu nedenle, alışkanlıklarınızdaki değişiklikleri ve kanama durumlarını doktorunuza iletmekten çekinmeyin.
Bağırsak Kanserine Ne Neden Olur?
Bağırsak kanserinin tam olarak neden oluştuğu bilinmemekle birlikte, kanser gelişimini artırabilecek bazı faktörler şunlardır:
- Yaş: Yaş ilerledikçe, kanser olma olasılığı artar. Bağırsak kanseri vakalarının çoğu 50 yaş üstü bireylerde görülmektedir.
- Beslenme alışkanlıkları: Kırmızı et, işlenmiş etler (sosis, pastırma, salam vb.) tüketimi kanser riskini artırabilir.
- Sigara kullanımı: Sigara içmek, birçok kanser türü için risk faktörüdür.
- Aşırı alkol tüketimi: Fazla miktarda alkol, kanser riskini artırır.
- Obezite: Fazla kilolu veya obez olmak, bağırsak kanseri riskini artırabilir.
- Polipler: Bağırsağınızda tümöre dönüşebilecek poliplerin varlığı da risk oluşturmaktadır.
Bağırsak kanseri genellikle kalın bağırsakta (kolon) veya rektumda başlayabilir ve bu tür kanser kolorektal kanser olarak adlandırılmaktadır.
Kalıtsal Mıdır?
Pek çok bağırsak kanseri vakası kalıtsal değildir. Ancak eğer 50 yaşından önce bağırsak kanseri teşhisi konulmuş bir yakınınız varsa, bunu doktorunuza bildirmeniz önemlidir. Lynch sendromu gibi bazı genetik durumlar, kişilerin bağırsak kanseri geliştirme riskini önemli ölçüde artırabilir. Bu tür durumların farkında olan doktorlar, önleyici tedbirler alabilir.
Riski Nasıl Azaltabiliriz?
Bilim insanları, bağırsak kanserlerinin yarısından fazlasının sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri ile önlenebileceğini belirtmektedir. Bu da düzenli egzersiz yapmak, daha fazla lif tüketmek, yağ alımını azaltmak ve günde yaklaşık altı ila sekiz bardak su içmek anlamına gelir. Ayrıca, herhangi bir semptom ile karşılaştığınızda aile hekiminize başvurmanız ve önerildiğinde kanser taramasını kabul etmeniz büyük önem taşımaktadır.
Nasıl Test Olurum?
Türkiye’de kalın bağırsak kanser taramaları, 50-70 yaş aralığındaki kadın ve erkekler için Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile Sağlığı Merkezleri (ASM) aracılığıyla iki yılda bir ücretsiz olarak yapılmaktadır. Sağlık Bakanlığı, bu yaş grubundaki bireyler için her 10 yılda bir kolonoskopi ile tarama önerisinde bulunmaktadır. Ailede kalın bağırsak polipleri, kalın bağırsak kanseri, ülseratif kolit, Crohn Hastalığı veya kalıtsal polipozis öyküsü olan bireyler içinse 40 yaşından itibaren tarama yapılabilmektedir. Daha genç yaşlardaysanız ve semptomlar yaşıyorsanız, kesinlikle aile hekiminize başvurmalısınız. Tek başınıza yapabileceğiniz test kitleri satın almaktan kaçınmalısınız; çünkü bu testlerin sonuçları kafa karıştırıcı olabilir.
Ne Tür Tedaviler Var?
Bağırsak kanseri, özellikle erken teşhis edildiğinde tedavi edilebilir bir hastalıktır. Tedavi yöntemleri, bireylerin özelliklerine göre uyarlanabilir. Genetik testler, uygulanacak tedavi yöntemlerinde değişiklik sağlayabilir. Türkiye’de Sağlık Bakanlığı, bağırsak kanseri tedavisinde cerrahi müdahale, ilaç tedavisi (kemoterapi) ve ışın tedavisi (radyoterapi) gibi farklı tedavi seçeneklerinin mevcut olduğunu belirtmektedir.
Kanserin Farklı Evreleri Nelerdir?
- Birinci evre: Kanser hücreleri küçük boyutludur ve henüz yayılmamıştır.
- İkinci evre: Kanser hücreleri daha büyük boyuttadır, ancak hala yayılmamıştır.
- Üçüncü evre: Kanser, lenf düğümleri gibi çevre dokulara yayılmıştır.
- Dördüncü evre: Kanser, vücutta başka bir organa yayılmış ve ikincil bir tümör oluşturmuştur.
