Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) İnşaat Mühendisliği Bölümü’nde öğretim üyesi olarak görev yapan Prof. Dr. Ahmet Yakut, Deprem Haftası etkinlikleri kapsamında, bölümün Yapı Mekaniği Laboratuvarı’nda yürütülen bilimsel projelere ilişkin önemli bilgiler paylaştı. Yakut, Türkiye’deki depreme dayanıklı yapıların güçlendirilmesi konusundaki çalışmaların, özellikle 1992 yılında meydana gelen Erzincan depreminden sonra önem kazandığını vurguladı.
Yakut, üniversitenin laboratuvarlarında, Avrupa Birliği 6. ve 7. Çerçeve Programları ile NATO destekli birçok uluslararası projenin başarıyla yürütüldüğünü belirtti. 1999 Marmara Depremi’nin, ülke genelindeki yapıların deprem performansı üzerine önemli bir etkisi olduğunu ifade eden Yakut, bu süreçte bilimsel araştırmaların, teknolojik gelişmelerin ve yaşanan depremlerin elde edilen deneyimlerle birlikte mevzuatın sürekli güncellendiğini dile getirdi.
Son yıllarda Türkiye’de yürürlükte olan iki ana deprem yönetmeliği çerçevesinde önemli projelerin gerçekleştirildiğine dikkat çeken Yakut, hem deneysel hem de analitik boyutları olan Ulusal Deprem Araştırma Programı projesinin iki yıldır devam ettiğini aktardı. “Hedefimiz, projenin analitik ve deneysel sonuçlarını yönetmeliğe entegre etmektir.” diyen Yakut, bu projeden elde edilen yönetmelik değişiklik ve revizyon önerilerinin AFAD bünyesindeki Deprem Yönlendirme Komisyonu’na sunulacağını belirtti. Komisyon, önerileri değerlendirerek gerekli yönetmelik revizyonlarına karar verecek.
2013 yılından bu yana Kentsel Dönüşüm Kanunu kapsamında Riskli Yapıların Tespit Edilmesi için Esaslar Yönetmeliği çalışmalarının bir kısmının ODTÜ bünyesinde yürütüldüğünü ve bu kapsamda bir yönetmelik hazırlandığını söyleyen Yakut, o günden beri devam eden revizyonlar, yeni ilaveler, iyileştirmeler ve yönetmeliğin uygulama yazılımının geliştirilmesine yönelik çalışmaların sürdüğünü kaydetti.
Yeni Yöntem ile Deprem Riskinin Hızlı Tespiti
Yakut, binaların deprem riskini hızlı ve düşük maliyetle hesaplamaya yönelik yeni bir yöntem geliştirdiklerini bildirdi. Bu yöntemin, İstanbul Kartal’da kendi ağırlığı altında çöken binaların benzerlerinin hızlı bir şekilde tespit edilmesine yönelik olduğunu ifade etti. “Projemizde, üçüncü revizyonu yapılacak olan yönetmeliğe, binaların hızlı risk tespiti ve hasarlı binaların değerlendirilmesi için geliştirdiğimiz yöntemler dahil edilecektir.” diyen Yakut, bu çalışmanın, bina hakkında derinlemesine saha çalışmaları yerine daha sınırlı verilerle hızlı ve basit analizler yaparak risk değerlendirmesi yapmayı amaçladığını söyledi.
Detaylı tespit yöntemlerinin sonuçlarını kullanarak hızlı değerlendirme yöntemini kalibre ettiklerini belirten Yakut, “Amacımız saha çalışmasını büyük ölçüde azaltmak. Yani bir bina için toplamda 2-3 gün zaman harcayacağınıza, bunu 2-3 saatte yapabilir hale geleceksiniz.” dedi. Bu yöntem sayesinde, belirli bir bölgede çok sayıda bina için risk tespiti yapılmasının pratik bir şekilde mümkün olacağını vurguladı.
Geliştirilen yeni yöntemin yönetmeliğe dahil edilmesi durumunda, konut sahiplerinin öncelikle binalarını inceletebileceğini ve elde edilen sonuçlara göre hareket edebileceğini aktaran Yakut, “Örneğin, yüksek riskli zayıf bir bina için ayrıntılı saha çalışması yapılmaksızın, yalnızca genel bilgilerle bir sonuca ulaşılabilecek.” açıklamasında bulundu. Yakut, “Bina durumu çok kötü değilse daha ayrıntılı çalışmalar yapılmasını öneriyoruz.” dedi.
Yeni Yazılım Programı ve Kullanım Alanı
Birçok binanın deprem riskinin tek tek değerlendirilmesinin bütçe ve zaman açısından zorlayıcı olduğunu belirten Yakut, “Bu nedenle, geliştirdiğimiz yeni yöntemle daha hızlı, daha az maliyetle çok sayıda binanın deprem riskini hesaplamak mümkün.” dedi. Türkiye’de kendi ağırlığı altında çöken birçok bina bulunduğunu ve Kartal’da çöken binadan sonra benzer durumdaki diğer binaların da hızlı bir şekilde tespit edilmesi gerektiğini ifade etti.
Yakut, ODTÜ olarak geliştirdikleri yöntemle ilgili uluslararası bilimsel makaleler yayımladıklarını belirterek, “Bu tekniğin yayınlarla birlikte daha geniş bir kitleye ulaşacağını tahmin ediyoruz. Geliştirdiğimiz yöntemi Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına yönetmelik içinde sunduk. Herhangi bir aksilik olmazsa bu yöntem, yönetmeliğe girecek.” diye konuştu.
Prof. Dr. Yakut, laboratuvarlarında ODTÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Barış Binici tarafından yürütülen projede Bakanlığın kendi bünyesinde bir yazılım programı geliştirdiğini de aktardı. Yazılımın kontrollerinin devam ettiğini belirten Yakut, “Bakanlık uygun görürse bu program da kullanıma açılacak. Bu yazılımla, piyasada bulunan ve yaygın olarak kullanılan bazı hazır yazılımların yerine, mevcut yapıların risk tespiti için kullanılabilecektir.” dedi.
Son olarak, Deprem Haftası dolayısıyla vatandaşlara önemli uyarılarda bulunan Yakut, ev alırken oturmak istenilen binanın analizleri, hesapları ve kontrollerinin doğru yapıldığını kontrol etmenin önemine dikkat çekti.
