Yaklaşık bir yıldır dünyayı etkisi altına alan koronavirüs pandemisi, sağlık hizmetlerine erişimi zorlaştırarak, birçok hastalığın erken tanı fırsatını da tehlikeye sokmuştur. Bu durum, özellikle kolon kanseri gibi sinsi ilerleyen hastalıkların teşhisinde gecikmelere sebep olmaktadır. İç Hastalıkları Ana Bilim Dalı Başkanı ve Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Nurdan Tözün, Mart ayı Kolon Kanseri Farkındalık Ayı ve 3 Mart Dünya Kolon Kanseri Farkındalık Günü dolayısıyla yaptığı açıklamada, kolon kanserinin kolonoskopi ile büyük ölçüde önlenebileceğini ifade etti. Ayrıca, kolon kanseri ile ilgili toplumda doğru bilinen bazı yanlışların hastalığın teşhisini ve tedavisini geciktirdiğini vurguladı.
Ülkemizde hem kadınlarda hem de erkeklerde kanserden ölümlerde üçüncü sırada yer alan kolon kanseri, kurallara uyulduğunda önlenebilir ve kolonoskopi ile erken tanı konulduğunda tedavi edilebilir bir kanser türüdür. Kolon kanserinin yüzde 98 oranında polip zemininde geliştiği göz önünde bulundurulduğunda, kolonoskopi sayesinde poliplerin alınması kanseri önleyici bir rol oynamaktadır. Ancak, özellikle pandemi döneminde koronavirüse yakalanma korkusuyla hastanelere başvurmaktan çekinilmesi, kolon kanserinin ileri evrede teşhis edilmesine neden olabilmektedir.
Uzmanlar, Avrupa’da her yıl 375 bin kişinin kolon kanseri tanısı aldığını ve 170 bin kişinin bu hastalıktan hayatını kaybettiğini belirtmektedir. “Kanser taraması programında yer alması gereken 50 yaş ve üstü sağlıklı bireyler ile kolon kanseri tedavisi gören kişilerin kontrol kolonoskopisi yaptırmaları gereken önemli bir kitle, Covid-19 korkusu nedeniyle son bir yıldır hastanelere başvurmadı. Bu durum, ileri evre kolon kanseri vakalarının artma riskini beraberinde getirdi. İtalya’da Bologna Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmada, kolon kanseri taramasının 4-6 ay ertelenmesinin ileri evre kolon kanseri oranını yüzde 3 artırdığı, 12 ayı aşan gecikmelerin ise bu oranı yüzde 7’ye çıkardığı tespit edilmiştir. Oysa pandeminin ne zaman sona ereceği belirsizdir ve koronavirüse karşı alınacak etkili önlemlerle tarama programlarının aksamadan devam etmesi büyük önem taşımaktadır.”
Kolon Kanseri Hakkında Doğru Bilinen 6 Yanlış
Prof. Dr. Nurdan Tözün, toplumda kolon kanserine yönelik bazı yanlış inanışların bulunduğunu ve bu yanlışların erken teşhis imkanını engellediğini belirtiyor. İşte kolon kanseri hakkında doğru bilinen 6 yanlış ile bunların doğruları:
- “Makattan kan gelmesi hemoroid hastalığına işaret eder, fazla önemsenmemeli” – YANLIŞ!
Doğrusu: Hastalar genellikle kötü bir hastalık çıkacak korkusuyla “Bende hemoroid var, kanama nedeni herhalde odur.” düşüncesiyle doktora başvurmaktan çekinir. Ancak, makattan gelen kan bir kanserin ya da büyük bir polipin habercisi olabilir. Bu nedenle mutlaka ayrıntılı bir inceleme gereklidir. - “Bu hastalık genetik, benim ailemde kanser yok” – YANLIŞ!
Doğrusu: Kanserlerin yalnızca yüzde 15’i genetik nedenlerden kaynaklanır. Birinci derece akrabalarında kolon kanseri bulunan kişilerde risk artar, ancak ailesinde kanser olmayan bireylerde de kolon kanseri gelişebilir. - “Uzun süreli kabızlık daha sonra kansere yol açar” – YANLIŞ!
Doğrusu: Kronik kabızlığın kolon kanserine yol açtığına dair bir kanıt yoktur. Ancak, kolon kanseri ya da büyük bir polip bağırsak boşluğunu daraltacak kadar büyüdüğünde kabızlık gibi sorunlar görülebilir. - “Kolonoskopi çok zor ve sancılı bir işlem, ölümcül bile olabilir!” – YANLIŞ!
Doğrusu: Kolonoskopi uzman ellerde oldukça güvenli bir işlemdir. Bağırsağın delinmesi ya da kanama riski 1000’de 1’den azdır. İşlem öncesinde hastaların sağlık durumu değerlendirilir ve derin sedasyon altında yapıldığı için hastalar ağrı hissetmez. - “Hiçbir şikayetim yokken neden kolonoskopi yaptırayım ki?” – YANLIŞ!
Doğrusu: Bir insanın hayatı boyunca kolon kanserine yakalanma riski yüzde 6’dır. Kolon kanseri riski, obezite, sigara, alkol tüketimi ve işlenmiş gıda tüketimi ile artar. Kolonoskopi ile kolon kanserinden ölüm riski yüzde 45 oranında azalmaktadır. - “Kolon kanserini önleyen ilaçlar var” – YANLIŞ!
Doğrusu: Bu konuda birçok çalışma yapılmasına rağmen kesin bir sonuç yoktur. Sağlıklı ve lif açısından zengin bir beslenme tarzı benimsemek, egzersiz yapmak, sigara ve alkolden uzak durmak en etkili korunma yöntemleridir.
Kolon Kanserini Önlemek Mümkün; Ama!
Kolon kanseri, büyük oranda poliplerden kaynaklanmaktadır. Çapı 15 mm’nin üzerindeki poliplerin kanserleşme riski, 15 mm’nin altındakilere göre 1.5 kat daha fazladır. Kolonoskopi ile poliplerin alınması, kanseri önlemede kritik bir rol oynamaktadır. Prof. Dr. Nurdan Tözün, Avrupa’nın birçok ülkesinde kolon kanseri tarama programlarının uygulandığını ve bu programların erken başlatılması durumunda kolorektal kanser sıklığının anlamlı şekilde azaldığını ifade ediyor.
Kolon kanseri taramalarının nasıl yapıldığını açıklayan Prof. Dr. Tözün, “Birçok ülkede tarama yöntemi olarak dışkıda gizli kan testi uygulanmaktadır. Bazı ülkeler ise daha hassas bir yöntem olan kolonoskopiyi altın standart olarak kabul etmektedir. Günümüzde yapay zeka destekli görüntüleme sistemleri ile erken kolon kanserleri ve polipler daha iyi tanınabilmektedir.” dedi.
Kime Tarama Yapılmalı?
Prof. Dr. Nurdan Tözün, Covid-19 pandemisinin uzayabileceğini düşünerek tarama programlarının aksatılmaması gerektiğini vurguladı. Aşağıda kimlere tarama yapılması gerektiği belirtilmiştir:
- Genel olarak tarama yaşı, ortalama risk grubundaki kişiler için 50 yaş olarak kabul edilmektedir. Tarama, dışkıda gizli kan testi ile yapılmakta ve pozitif çıkanlara kolonoskopi uygulanmaktadır.
- Son yıllarda, erken yaşta kalın bağırsak kanserinin artışı nedeniyle tarama yaşının 45 hatta 40’a çekilmesi önerilmektedir.
- Birinci derece akrabalarında kolon kanseri bulunan ya da ailesinde polipozis sendromu olan kişilerin taramasına daha erken yaşta başlanması gerekmektedir.
