Doğan Cüceloğlu ve Aort Damarı Yırtılması
16 Şubat 2021 tarihinde 83 yaşında hayatını kaybeden ünlü psikolog ve yazar Doğan Cüceloğlu’nun ölüm nedeni, aort damarı yırtılması olarak belirlenmiştir. Benzer bir şekilde, ünlü sanatçı Oya Aydoğan da beş yıl önce aort damarı yırtılması nedeniyle hayata veda etmiştir. Peki, özellikle sigara içenler, yüksek tansiyon, şeker ve kalp hastalığı olan kişilerin riskli gruplar arasında yer aldığı aort damarı yırtılması nedir? Bu durumun nedenleri ve belirtileri nelerdir?
Vücudun En Büyük Atar Damarı: Aort Damarı
Aort damarı, insan vücudunun en büyük atar damarıdır ve kalpten çıkan kanın tüm vücuda dağılmasını sağlayan ana damardır. Bu damar, yapısal olarak üç katmandan oluşmaktadır. İlk katman, kanın esas olarak akmakta olduğu kısım olup, damarın en dış kısmı ile bu ilk katman arasında yer alan ikinci bir katman bulunmaktadır.
Aort yırtılması olarak tanımlanan sendromda, kanın akmakta olduğu ilk katmandan yeni bir yol bularak ikinci katmana sızması ve akışın etkisiyle katmanların birbirinden ayrılması durumu yaşanır. Eğer kan, bulduğu yeni yolda hızlı bir şekilde akarsa, damar yırtılabilir. Aortun en dış katmanının patlaması durumunda ise hastanın hayatta kalma şansı oldukça düşer. Kalpten çıktığı noktada yaklaşık 3 cm çapında olan aort damarının iç kısmından yırtılması, aort diseksiyonu olarak tanımlanır. Dünya genelinde 1 milyonda 5 ila 30 arasında görülen aort diseksiyonu, çoğunlukla 40 yaş üzerindeki hipertansiyon (yüksek tansiyon) hastalarında görülmektedir. Aort anevrizması olarak bilinen aort damarı yırtılması, nadir görülen fakat son derece tehlikeli bir durumdur ve hayati risk taşımaktadır.
Erkeklerde Daha Sık Görülüyor
Aort yırtılması ya da tıbbi terimle aort diseksiyonu, hızlı tanı ve tedavi gerektiren, ölüm oranı yüksek kardiyovasküler bir hastalıktır. Aort diseksiyonu genellikle kötü seyreder ve ani şok ya da ölümle sonuçlanabilir. Hastalık, aniden gelişen şiddetli göğüs ağrısı ile karakterizedir ve hastalar genellikle ağrıyı yırtılır tarzında tanımlar. Nadir görülen bu hastalık, kadınlara kıyasla erkeklerde 2-3 kat daha fazla rastlanmaktadır.
Aort diseksiyonu, Stanford ve DeBakey sınıflaması olarak iki farklı yöntemle incelenmektedir. Stanford sınıflamasında tip A ve tip B olmak üzere iki ana tür bulunmaktadır. Tip A aort diseksiyonu, çıkan aortta meydana gelen yırtılmaları tanımlarken, tip B inen aortta oluşan yırtılmaları ifade eder. DeBakey sınıflamasında ise tip 1, 2 ve 3 olmak üzere üç farklı tür mevcuttur. Tip 1, çıkan aort, aortik ark ve inen aortta oluşan yırtılmaları tanımlarken, tip 2 yalnızca çıkan aortta, tip 3 ise yalnızca inen aortta oluşan diseksiyonu tanımlar. Günümüzde genellikle DeBakey sınıflamasındaki tip 1, tip 2 ve tip 3 türleri kullanılmaktadır.
Aort Damarı Yırtılması Neden Olur?
Aort yırtılmasının en önemli sebeplerinden biri yüksek tansiyondur. Kontrol altına alınmayan hipertansiyon, damar içindeki basıncın artmasına yol açar ve bu da zamanla aort damarına binen yükü artırarak yırtılmalara neden olabilir. Aort yırtılmasının yaygın olarak görülen bir diğer nedeni ise damar sertliğidir. Tıbbi terimle ateroskleroz olarak adlandırılan bu durumda, damarlar içinde plak birikimi oluşur ve bu da damarın esnekliğini kaybetmesine yol açar. Ayrıca, trafik kazası gibi ani gelişen travmalar da aort yırtılmasına sebep olabilir. Aort damarının bir bölümünün yeterince gelişmemesi, damardaki yapısal farklılıklar, aort damarı ile ilgili geçirmiş olunan operasyonlar, bağ dokusu hastalıkları ve bazı genetik faktörler de aort diseksiyonuna yol açabilmektedir.
Aort Yırtılması Belirtileri Nelerdir?
Aort damarı yırtılması vakalarının yaklaşık %40’ı ani ölümle sonuçlanmaktadır. Geriye kalan %60’lık kesimin tedavi şansı, aort diseksiyonunun tipi, yaygınlığı ve hastaneye ne kadar hızlı getirildiğine bağlı olarak değişiklik gösterir. Aort diseksiyonu varlığında sık görülen belirtiler şunlardır:
- Göğüs bölgesinde yırtılma tarzında ağrı
- Göğüs kemiğinin hemen arkasında hissedilen ağrı
- Ağrının yayılır nitelikte olması
- Nefes darlığı
- Bayılma
- Kan basıncının artması ya da azalması
- Kalp çarpıntısı (taşikardi)
- Kol ve bacaklarda kan basıncı farklılığı
- Ses kısıklığı
- Terleme
- Hâlsizlik
Aort Yırtılması Nasıl Tedavi Edilir?
Aort diseksiyonu tedavisi, ilaçlı, endovasküler ya da cerrahi yöntemlerle gerçekleştirilmektedir. Kişinin klinik bulgularına bağlı olarak tedavi, öncelikle ilaçlarla yapılabilir. Bu süreçte, kan akışının bozulmadan kalp atım hızı azaltılır ve aort diseksiyonunun yayılımı engellenir. Yüksek tansiyonun kontrol altına alınması önemlidir. Endovasküler tedavi, hastaya stent takılması şeklinde tanımlanabilir. Bu yöntemle, farklı bir damardan girilerek aort damarındaki diseksiyon bölgesine ulaşılır ve stent damar içine yerleştirilir. Böylece kan, damar içindeki stentten geçerek hasarı önler. Eğer ilaçlı tedavi yetersiz kalırsa veya stent için uygun olmayan vakalar söz konusuysa, cerrahi yöntemler yani açık ameliyat uygulanır.
