Karın Oluşumu ve Yağışı
Kış mevsiminin sembolü olan kar, büyükten küçüğe herkes için bir eğlence kaynağıdır. Kar yağışı, bulutları oluşturan minik su tanelerinin soğuk hava ile karşılaşmasının sonucunda meydana gelir. Beyaz, parlak ve çoğunlukla altıgen şekilli buz kristallerinden oluşan kar, 0 °C altında su buharının yoğunlaşması ile oluşur. İşte kar yağışının yeryüzüne düşüş hikayesi…
Teknik olarak bakıldığında, dağlara ve diğer soğuk bölgelere düşen kar, aslında donmuş sudan oluşmaktadır. Kar taneleri, küçük donmuş su kristallerinin birleşimiyle meydana gelir. Bir kar tanesi veya buz kristali, atmosferden düşen altıgen ve yıldız şeklindeki buz kristallerinin birleşimidir. Yeni yağmış kar, güneş sıcaklığının yüzde 90’ından fazlasını atmosfere geri yansıtır.
Güneş ışınları, denizler, nehirler, göller ve göletlerden sürekli olarak buharlaşmaya neden olur. Su buharı, atmosferdeki havadan daha hafif olduğu için yükselir ve bulutlara dönüşür. Yukarı doğru çıkıldıkça sıcaklık düştüğünden, havanın su buharını tutma kapasitesi azalır. Belirli bir yükseklikte, hava su buharı ile aşırı doymuş hale gelir. Bu aşırı doymuş durumda, havanın daha fazla soğuması sonucu su buharı kar parçacıklarına dönüşür. Bu parçacıklar birleşerek kar kristallerini oluşturur. Eğer hava, bu parçacıkların ağırlığını taşıyamazsa, kar taneleri dünya yüzeyine düşmeye başlar.
Her Bir Kar Tanesinin Kristal Yapısı Farklıdır
Kar kristalleri, çok sayıda çeşitlilik gösterse de hepsi altı köşelidir. Ancak kar tanelerinin kristal yapıları birbirinin tıpa tıp aynısı değildir. Mikroskopla incelenen kar taneleri üzerinde yapılan araştırmalarda, kristal yapıları birbirine benzer olan iki kar tanesine rastlanmamıştır. Kar kristalleri üzerinde ilk araştırmaları gerçekleştiren Amerikalı bilim insanı Wilson Bentley, elli yıl boyunca sürekli kar kristali fotoğrafları çekmiştir. Elde ettiği 6 bin resim arasında, kristal yapıları birbirine benzer olan iki kar tanesi bulamamıştır.
Daha sonraki bilimsel çalışmalar sonucunda, bugüne kadar kar tanecikleri arasında aynı büyüklükte, aynı şekilde ve aynı sayıda su molekülü taşıyan iki kristal bile keşfedilememiştir. Aynı koşullarda oluşan kar kristallerinin birbirlerine benzer olması, oluşum ortamlarının ne kadar benzer olduğuna bağlıdır. 1988 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Wisconsin eyaletinde, birbirinin aynısı iki kar kristali tespit edilmiştir.
Kar Yağışı Çeşitleri
Kar tanelerinin şekli ve niteliğine göre farklı isimlendirmeler yapılmaktadır. Bu isimlendirmeler şunlardır:
- Lapa lapa: Durgun havada, çok soğuk olmayan bir ortamda birleşen kar taneleri, çapı 1 santime kadar ulaşır. İri taneler halinde gerçekleşen yağışa kuşbaşı kar veya lapa lapa denir.
- Sulusepken (Sulu kar): Atmosferin üst kısımlarında fazla soğuk olmayan havalarda oluşan kar taneleri, yere yakın alanlarda artan sıcaklıktan dolayı erir. Bu erime, yağmur veya karla karışık yağmur oluşturur. Bu tür yağışa sulu kar veya sulusepken denir.
- Graupel (Bulgur): Normal kar tanelerine kıyasla daha küçük, yuvarlak ve sert taneciklerdir. Çevresi ince bir buz tabakası ile kaplı olan bu taneler, yere hızlı düşer ve sıçrar.
- Kuru kar: Aşırı soğuk ve nem oranının düşük olduğu havalarda, çapı 1 mm’den küçük kar kristalleri oluşur. Yerde ince bir kar tabakası oluşturan bu kar, hemen erimediği için çevreyi ıslatmaz.
- Tipi: Kar yağışının, 56 km/s’den hızlı rüzgarlarla birlikte oluştuğu durumdur. Bu durumda görüş mesafesi düşer ve yürüyüş güçleşir.
Dağlarda Kar Yağışının Sıklığı
Dağlarda kar yağışının daha çok görülmesi, temel olarak iki sebebe bağlıdır: bölgenin deniz seviyesinden yüksekliği ve Ekvator’dan uzaklığı. Bölgenin yüksekliği ne kadar fazla olursa, düzenli kar yağışı alma olasılığı da o kadar artar. Benzer şekilde, Ekvator’dan ne kadar uzak olursa, bölgede kar yağışı olma ihtimali de o kadar yüksektir.
Atmosferde oluşan kar miktarı oldukça büyük olmasına rağmen, bunun yalnızca küçük bir kısmı dağlara kar olarak düşer. Kalan kısmı yağmur olarak çiseler; çünkü su buharı bulutunun dağ yamacından geçerken sıcaklık yükselmeye başlar ve bu durum erimeye yol açar. Sonuç olarak, aslında kar olarak yağması gereken su, sıvı hale dönüşür. Bu nedenle, sıcaklığın daha yüksek olduğu ova bölgelerinde kar yağışı görmek oldukça nadirdir.
