Türk Eczacıları Birliği’nden Aşıya Güven Çağrısı
Türk Eczacıları Birliği, COVID-19 aşısına ilişkin önemli bir açıklama yayımladı. Koronavirüs aşısı ile ilgili süregelen çalışmaların yanı sıra, bu süreçte ortaya çıkan pek çok dezenformasyon ve bilimsel temeli olmayan söylentilere dikkat çekildi. Açıklamada, “Öncelikle ölümcül bir pandemi ile karşı karşıya olduğumuzu bir kez daha hatırlatıyor; sadece bilime ve bilim insanlarına itibar edilmesi gerektiğinin altını çiziyoruz.” ifadelerine yer verildi.
Aşı Çalışmalarında Global Gelişmeler
Bugüne kadar dünya genelinde 72 milyona yakın insan COVID-19 virüsüne yakalandı ve 1.643.339 kişi maalesef hayatını kaybetti (18.12.2020 itibariyle). İnsanlar, korku ve endişe içinde bu sürecin bir an önce sona ermesini bekliyor. Ancak, bir gün gözümüzü açtığımızda COVID-19’un tamamen geçmiş olacağını düşünmek yanıltıcı olabilir. Bu büyük felaket, yalnızca aşı ve ilaçlarla durdurulabilir. Bu nedenle dünya genelinde COVID-19’dan korunma ve tedaviye yönelik yoğun bir çalışma sürdürülmektedir; şu anda 11 aşı Faz III aşamasını tamamlamak üzeredir. Bu aşamada, çok sayıda insan üzerinde aşıların etkinliği ve güvenilirliği araştırılmaktadır.
Her ülke, kendi başına aşı geliştirme peşinde değil. Aşı geliştirme süreçleri, dünyanın dört bir yanında Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından titizlikle izlenmektedir. Aşıyla ilgili bildirilen yan etkiler, DSÖ tarafından oluşturulmuş bağımsız bilim insanlarından oluşan bir komite tarafından değerlendirilmekte ve çeşitli ülkelerde aşı uygulamaları başlamıştır. Örneğin, İngiltere son bir haftadır tarihinin en yoğun aşı kampanyasını yürütmektedir.
Aşının Potansiyel Zararları
COVID-19 aşıları hakkında en çok kafa karıştıran konulardan biri, aşıların “Acil Durum Kullanımı” prosedürlerine göre yapılmaya başlanması nedeniyle yaşanan kitlesel güvensizlik hissidir. Örneğin, İngiltere acil durum protokolü uygulayarak aşı kampanyasına başlamıştır. Amerika Birleşik Devletleri bir aşıya acil durum kullanım izni vermiş, diğer bir aşı ise değerlendirme aşamasındadır. Avrupa’da pek çok ülke de benzer bir yol izlemeyi planlamaktadır.
Acil Kullanım Onayı, ilk kez uygulanan bir yöntem değildir; halk sağlığı acil durumları karşısında 1960’lardan beri kullanılmaktadır. Onay mekanizmalarının uzun sürmesi nedeniyle, bu sistem daha fazla can kaybı yaşamamak için devreye sokulmakta ve her ilaç veya aşı için bu onay verilmemektedir. Aşının, hastalığı önlemede sonuç alıcı olduğuna dair güçlü kanıtlar olması gerekmektedir.
COVID-19 Aşılarının Bilinen Yan Etkileri
Aşılama, genel olarak güvenlidir ve aşıların yan etkileri genellikle basit ve geçicidir. Aşılama sonrası kolda yanma veya hafif ateş gibi yan etkiler görülebilir. Daha ciddi yan etkiler de mümkündür ancak bunlar son derece nadir olaylardır. Hatırlamamız gereken en önemli nokta şudur: Bir kişinin COVID-19 enfeksiyonu veya başka bir hastalıktan ciddi şekilde zarar görme olasılığı, COVID-19 aşısından zarar görme olasılığından çok daha fazladır.
Aşı Karşıtlığının Halk Sağlığına Etkisi
Aşı ile bağışıklama, hastalıkların önlenmesi ve ölüm oranlarının düşürülmesi açısından son derece değerlidir. Aşının kolay ve maliyet etkin olması, toplum sağlığı açısından önemini daha da artırmaktadır. Günümüzde kullanılan pek çok aşı, on yıllardır milyonlarca insanda test edilmiştir. Yeni aşılar için, tüm ilaçlarda olduğu gibi, her aşının bir ülkede uygulanmadan önce kapsamlı ve titiz testlerden geçmesi gerekmektedir. Aşılar, yalnızca aşılanmış bireyleri değil, aynı zamanda aşılanmamış bireyleri ve dolayısıyla toplumu da korumaktadır. Aşılar, milyonlarca insanın sağlıklı bir yaşam sürdürmesine yardımcı olmaktadır.
COVID-19 pandemisinin gidişatı göz önüne alındığında, aşı karşıtlığı bu salgının yıllarca sürmesine ve milyonlarca can kaybına yol açabilir. Aşı yaptırmamak, bu bağlamda başkalarının canına kast etmek anlamına gelmektedir.
Dezenformasyona Karşı Bilime Güvenmeliyiz
Türkiye’ye Çin’den gelecek COVID-19 aşısı için geri sayım devam ediyor; bu aşının aralık ayı sonu itibarıyla Türkiye’ye gelmesi bekleniyor. Aşılama, yüksek riskli gruptan başlayarak aşama aşama gerçekleştirilecektir. Aynı zamanda sağlık kuruluşları da aşı uygulamaları ile ilgili hazırlıklarını sürdürmektedir. Bir aşının ülkemizde uygulanabilmesi için öncelikle Sağlık Bakanlığı’ndan onay alınması gerekmektedir. Sağlık Bakanlığı’nın aşı ile ilgili biriminde, aşının daha önce uygulandığı kişilere ait klinik veriler, ilgili komisyonlarca değerlendirilecek, aşı için gerekli laboratuvar araştırmaları eş zamanlı olarak sürdürülecek ve elde edilen sonuçlar aşıyı geliştiren ülkenin sonuçları ile karşılaştırılıp onaylanacaktır. Tüm bu aşamalar tamamlandığında ruhsatlandırılarak kullanıma sunulması söz konusudur.
Aşılar, hastalık yapıcı organizmalara ait protein yapılarının vücut tarafından tanınmasını sağlamak amacıyla, zayıflatılmış veya öldürülmüş hallerinin (inaktif) enjekte edilebilen formülleridir. Geleneksel aşı üretimi, virüsün büyük miktarda üretilmesi, daha sonra inaktif hale getirilmesi ve enjekte edilebilir farmasötik forma sokulması aşamalarını içermektedir. Bu sayede, vücuda uygulanan inaktif virüse karşı immün yanıt oluşturulmakta ve ileride karşılaşılacak hastalık yapıcı organizmalara karşı immün yanıtın daha hızlı ve etkili bir şekilde gelişmesi hedeflenmektedir. mRNA aşı prosedürü ise, hastalık yapıcı organizmaya ait proteinleri üreten genetik materyalin vücuda uygulanması ve vücut hücreleri içerisinde bu proteinlerin üretilmesi aşamalarını kapsamaktadır. Her iki yöntemde de amaç, hastalık yapıcı organizmaya ait yapıların vücut tarafından tanınması ve bunlara karşı mücadele başlatılmasıdır.
Çin’den gelecek aşı, konvansiyonel aşılar sınıfındadır ve daha önce kullanımda olan aşıların üretim süreçlerini içermektedir. Aşının güvenliği, yüzlerce insanın katıldığı Faz 2 çalışmalarında kanıtlanmıştır. Bu sonuç, kısa vadede ağır bir yan etki görülmeyeceği anlamına gelmektedir. Faz 3 çalışmaları ise Endonezya, Brezilya ve Türkiye’de sürdürülmektedir. Başka bir deyişle, aşının güvenliğinin sağlanması yapılmış durumdadır, ancak koruyucu olup olmayacağı önümüzdeki süreçte netlik kazanacaktır. Ayrıca, toplumda koruyucu bir kalkan sağlanması için aşılanması gereken geniş bir kitle bulunmaktadır. Bu durum, aşılama başladıktan sonra bile tedbirlere devam edilmesi gerektiği anlamına gelmektedir.
Aşının etkililiği ve güvenliği, iki ayrı değerlendirme gerektirmektedir. Bu aşıyı yaptırdığımızda ciddi bir yan etki ile karşılaşmayacağımız, yapılan çalışmalarla gösterilmiştir. Ancak COVID-19’dan tam olarak koruyup korumayacağı ise henüz bilinmemektedir. Diğer yandan, salgından korunmak için toplumun büyük bir çoğunluğunun aşı olması gerekmektedir. Bu nedenle, sağlık çalışanları ve riskli hastalardan başlayarak aşılarımızı olmalı ve belirli bir süre geçene kadar maske, mesafe ve hijyen önlemlerine devam etmeliyiz.
Pandemi nedeniyle sağlık sistemi büyük bir yükle karşı karşıyadır. Sağlık sisteminin kapasitesi farklı açılardan zorlanmakta ve her gün artan vaka sayılarına, pek çok insanın yaşamını yitirmesine tanıklık etmekteyiz. Bu kadar kısa sürede aşı çalışmalarının başarıya ulaşması, bilimin hurafeler karşısında zafer kazanmak üzere olduğunun bir göstergesidir. Zaferin nihayete ermesinin önündeki temel engellerden biri ise aşı karşıtlığıdır. Bu gerçek asla göz ardı edilmemelidir; aşı konusunda sağlık otoriteleri, bilimsel kuruluşlar, sağlık meslek örgütleri ve uzmanlar dışında kimseye itibar edilmemelidir. Aşılama konusunda temel politika, aşıyı mümkün olduğunca yaygın ve ücretsiz şekilde uygulayarak salgının önüne geçmektir.
