Diyetisyen Gizem Gençyürek, iyot eksikliğinin pek çok sağlık sorununa yol açabileceği gibi, kansere de zemin hazırlayabileceği konusunda uyarılarda bulundu. İyotun vücudun işleyişinde kritik bir rol oynadığını belirten Gençyürek, “İyot eksikliği, birçok hastalığın tetikleyicisi olabiliyor. Özellikle guatr ve hipotiroidizm, doğrudan iyot eksikliği ile ilişkilidir. Bunun yanı sıra, iyot eksikliği çeken bireyler, tiroid, meme, yumurtalık ve prostat kanseri gibi ciddi hastalıklar açısından da risk altındadır” şeklinde konuştu.
Vejetaryen ve Veganların Dikkat Etmesi Gerekenler
Türkiye’nin iyot eksikliği açısından riskli ülkelerden biri olduğunu vurgulayan Gençyürek, “İyot eksikliği riski taşıyan gruplar arasında; topraklarında iyot az olan bölgelerde yaşayanlar, vejetaryen ve vegan bireyler, iyotlu tuz kullanmayanlar ve hamile kadınlar bulunuyor” ifadelerini kullandı. Gençyürek, “İyot, tiroid hormonlarının yapısında yer alan ve bunların sentezi için gereken temel bir elementtir. T3 ve T4 adlı tiroid hormonlarının bileşenini oluşturan iyot, büyüme, gelişme, zihinsel sağlık ve vücudun günlük işlevlerini yerine getirmesi için yeterli seviyede alınmalıdır. İyot, vücuda gıda ve su yoluyla alınır. Diyetle ilgili iyot eksikliği, iyot içeriği düşük olan toprak ve suya sahip bölgelerde yaşayan bireylerde sık görülmektedir. Günlük iyot ihtiyacı ortalama 150 mikrogramdır (mcg). Hamilelik ve emzirme dönemlerinde bu ihtiyaç 200-300 mcg’ye kadar çıkmaktadır. Günlük iyot alımı 50 mcg’nin altında kaldığında, tiroid bezi gerekli fonksiyonları yerine getiremeyerek büyümeye başlar ve bu duruma guatr denir. İyotun yeterince alınmadığı durumlarda, tiroid hormonlarının sentezinde bozulmalar meydana gelir ve bu da çeşitli sağlık sorunlarını beraberinde getirir. İyot eksikliği, dünya genelinde yaygın bir halk sağlığı sorunu olarak öne çıkmaktadır. Bu nedenle, iyotlu tuz kullanımını teşvik eden kampanyalar da bulunmaktadır. İyot eksikliği, hipotiroidizmin en önemli nedenlerinden biri olarak kabul edilmektedir” dedi.
Hamilelik Döneminde Önemli Uyarılar
İyot eksikliğinin sağlık sorunlarına yol açabileceğini belirten Gençyürek, “Guatr ve hipotiroidizm, iyot eksikliğiyle en çok ilişkili hastalıklardır. Guatr, boynun ön kısmında belirgin bir şişlik ile kendini gösterir ve tiroid bezinin büyümesiyle ortaya çıkar. Tiroid bezi, tiroid uyarıcı hormon (TSH) tarafından sinyal alarak tiroid hormonlarını salgılar. Ancak vücutta yeterli iyot yoksa, bu hormonların üretiminde yetersizlik olur ve tiroid bezi daha fazla çalışmaya başlar, bu da hücrelerin büyümesine neden olarak guatra yol açar. Guatr rahatsızlığı yaşayan kişiler, yutma ve nefes alma güçlükleri yaşayabilir ve bu durum onları boğulma riskiyle karşı karşıya bırakabilir. Genellikle yeterli düzeyde iyot alımı ile tedavi edilebilmektedir” şeklinde bilgi verdi.
İyot Eksikliği Hangi Hastalıklara Sebep Olabilir?
İyot eksikliği yaşayan bireylerin maruz kaldığı riskleri sıralayan Gençyürek, “Bu kişiler; tiroid kanseri, meme kanseri, yumurtalık kanseri ve prostat kanseri gibi hastalıklar açısından tehlikededir. Kadınlarda kısırlık, gebelerde düşük, erken doğum, ölü doğum ve konjenital anomalilere neden olabilir. Ayrıca, çeşitli otoimmün hastalıklar ve zihinsel rahatsızlıklar da ortaya çıkabilir. Gelişim çağındaki çocuk ve bebeklerdeki iyot eksikliği, fiziksel ve zihinsel geriliklere yol açabilmektedir” dedi.
Tuz Kullanımı ve İyot Kaynağı Besinler
Türkiye’nin iyot eksikliği açısından risk taşıdığını hatırlatan Gençyürek, iyotlu tuz kullanımına dikkat edilmesi gerektiğini vurguladı ve şunları ekledi: “Tuzun içindeki iyot kaybını en aza indirmek için; iyotlu tuz serin, kuru ve ışık almayan ortamda, koyu renkli cam kavanozlarda saklanmalıdır. Pişirme aşamasında ise, tuz yemeklere pişirme sonrasında eklenmelidir.”
İyotun En Zengin Kaynağı: Deniz Ürünleri
Deniz ürünlerinin, iyot açısından en zengin kaynaklardan biri olduğunu belirten Gençyürek, bu besinleri şu şekilde sıraladı:
- Ton balığı
- Morina balığı
- Mezgit balığı
- Deniz börülcesi
- Karides ve ıstakoz
- Yumurta
- Patates
- Süt ve süt ürünleri
- Kuru erik
- Kızılcık
- İyotlu tuz
İyot eksikliği veya iyotla ilişkili sağlık sorunları yaşayan bireylerin günlük iyot alım miktarları, bireyin ihtiyaçlarına ve varsa eşlik eden hastalıklarına göre dengeli bir şekilde bir beslenme uzmanı tarafından ayarlanmalıdır.
Kimin Ne Kadar İyot Alması Gerekir?
Son olarak, iyot gereksinimlerine dair bilgi veren Gençyürek, “Yetişkin erkek ve kadınların günlük iyot ihtiyacı 150 mcg; gebe ve emzikli kadınlar için ortalama 250 mcg; 5 yaşına kadar olan bebek ve çocuklar için yaklaşık 100 mcg; 6-12 yaş arası çocuklar için 120 mcg ve 12 yaş üstü çocuklar için 150 mcg olarak belirlenmiştir. İyotlu tuzun 1 gramında yaklaşık 70 mcg iyot bulunmaktadır. Dolayısıyla, günlük 2 gram iyotlu tuz kullanımı, neredeyse yetişkin bireylerin günlük iyot ihtiyacını karşılamaktadır.”
