Güneş Alerjisi Nedir?
Güneş alerjisi, cildin güneş ışınlarına karşı aşırı bir duyarlılık göstermesi durumudur ve genellikle cildin güneş ışığına maruz kalması sonucunda ortaya çıkar. Bu durum halk arasında güneş ürtikeri veya güneşe bağlı kurdeşen olarak da adlandırılmaktadır.
Cilt, güneşe maruz kalan bölgelerinde tekrarlayan, kaşıntılı kızarıklıklar, ödem ve kabarıklık şeklinde kurdeşen atakları ile kendini gösterir. Genellikle hafif bir alerji olarak düşünülse de, aşırı durumlarda ciddi sorunlara yol açabilir, günlük yaşam aktivitelerini kısıtlayabilir ve yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir.
Güneş Alerjisinin Özellikleri
Güneş alerjisi, nadir görülen bir kurdeşen türüdür ve tüm kurdeşen vakalarının %0,5’inden daha azını oluşturur. Bu hastalık genellikle genç bireylerde (ortalama yaş 35) başlar, ancak yenidoğanlar ve yaşlı kişilerde de görülebilir. Kadınlarda daha sık rastlanmaktadır. Alerjiye yatkın olan atopik bireylerde görülme sıklığı ise biraz daha fazladır. Güneş ürtikerinin diğer kronik ürtiker türleri ile birlikte görülme olasılığı %16’dır.
Gelişim Süreci ve Nedenleri
Güneş alerjisinin nasıl geliştiği tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak güneşe maruz kaldıktan sonra ortaya çıkan, IgE aracılı olabilen ani bir aşırı duyarlılık reaksiyonu olarak tanımlanmaktadır. Güneş ürtikerinin gelişiminde öne sürülen bir hipoteze göre, “güneş ışınları, ciltte veya serumda bulunan kromofor adı verilen endojen bir maddeyi aktive ederek onu immünolojik olarak aktif bir foto-alerjene dönüştürmektedir. Bu durum, alerjiye neden olan mast hücrelerinden kimyasal maddelerin salınımını tetikleyerek kurdeşen lezyonlarına yol açmaktadır.” Güneş alerjisi olan bir bireyin kendi serumunun ışınlanarak enjeksiyonu da bu hipotez ile tutarlıdır.
Bazen, güneş ürtikeri belirli ilaçlar tarafından da tetiklenebilmektedir. Özellikle bazı kolesterol düşürücü ilaçlar (örneğin Atorvastatin), antipsikotik ilaçlar (örneğin klorpromazin), bazı antibiyotikler (örneğin tetrasiklin) veya doğum kontrol hapları güneş alerjisini tetikleyebilir. Ayrıca, parfümler, dezenfektanlar, boyalar veya diğer kimyasal maddelerin kullanımı sonrası güneş ışığına maruz kalmak da alerjiye sebep olabilir.
Belirtiler
Güneş ışığına maruz kaldıktan birkaç dakika sonra, güneşe maruz kalan bölgelerde aşağıdaki belirtiler görülebilir:
- Kızarıklık
- Yanma hissi
- Ödemli kabarıklıklar
Güneş ışınlarının alttaki cilde ulaşmasına izin veren ince ve beyaz giysilerle kaplı alanlarda da güneş alerjisi gelişebilir. Göz etrafında veya dudaklarda da alerji belirtileri görülebilir. Kıyafet altında kalan cilt genellikle güneşe maruz kaldığında daha şiddetli bir tepki verirken, yüz ve eller sık sık güneşe maruz kaldıkları için daha toleranslıdır.
Özellikle cildin geniş alanları uzun süre güneş ışığına maruz kaldığında mide bulantısı, hırıltılı solunum, nefes darlığı veya bayılma gibi ciddi alerji belirtileri de ortaya çıkabilir. Ancak, ciddi alerjik belirtiler olsa bile alerjik şok nadiren gelişmektedir. Ciltte görülen belirtiler, vakaların %75’inde güneşe maruz kalmanın kesilmesinden sonraki bir saat içinde düzelmeye başlar ve 24 saat içinde tamamen geçer. Belirtilerin şiddeti ve süresi, ışığın yoğunluğuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Tanısı
Güneş alerjisi tanısında hastadan alınan bilgiler oldukça önemlidir. Güneş ışığına maruz kalındıktan birkaç dakika sonra ortaya çıkan geçici kurdeşen, tanı için kritik bir bulgudur. Güneşe maruz kalınmadığında muayene bulguları genellikle normaldir.
Güneş ürtikerinin teşhisinde klinik bulguların yanı sıra, tanının fototest ile doğrulanması da mümkündür. Fototest, cildin farklı dalga boylarındaki bir güneş lambasından gelen UV ışığına nasıl tepki verdiğini ve hangi dozda tepki verdiğini değerlendirir. Cildin tepki gösterdiği dalga boyu, belirli güneş alerjinizi tanımlamanıza yardımcı olabilir.
İlaca bağlı fotosensitivite veya foto kontakt dermatiti dışlamak için fotopatch testi faydalı olabilir. Bu test, cildinize alerjileri tetiklediği bilinen farklı maddeleri yerleştirmeyi, bir gün beklemeyi ve ardından cildinizi UV radyasyonuna maruz bırakmayı içerir. Eğer cildiniz belirli bir maddeye tepki verirse, bu durum güneş ürtikerini tetikleyen etken olabilir.
Tedavi Yöntemleri
Güneş ürtikerinin tedavisi için belirli bir kılavuz bulunmamaktadır. Değişken başarı ile farklı tedavi yöntemleri uygulanmaktadır. Geniş spektrumlu güneş kremleri ve koyu renkli giysilerle güneşe maruz kalmaktan kaçınmak, mantıklı bir öneridir.
İlaç tedavisi olarak antihistaminikler sıklıkla kullanılmaktadır. Çoğu zaman rahatlama sağlayabilirler, ancak genellikle daha yüksek dozlar gereklidir. Güneş ürtikerinde kızarıklığa antihistaminiklerin etkisi sınırlıdır. Kızarıklık ve yanmayı rahatlatmak için çeşitli losyonlar kullanılabilir.
Güneş ışığına toleransı artırmak amacıyla fototerapi (UVA, UVB, görünür ışık) ve fotokemoterapi (PUVA) yöntemleri uygulanabilir. Bu tolerans geliştirme süreci, etki spektrumuna ve minimum ürtiker dozuna dayalı olarak planlanmalıdır. PUVA tedavisinin, tek başına fototerapiden daha uzun süreli yanıt verme eğiliminde olduğu gözlemlenmiştir.
Güneş ürtikeri, tam olarak anlaşılamayan karmaşık bir hastalıktır. Tanısı genellikle basit olsa da, tedavisi oldukça zor olabilir. Güneş ürtikeri çoğunlukla otuzlu yaşlarda başlar ve kronik bir hale gelebilir. Tedavi ile tüm hastalar düzelmeyebilir.
Kendiliğinden düzelme olasılığı, güneş alerjisi başlangıcından sonraki 5 yılda %15, 10 yıl sonra ise %25 olarak tahmin edilmektedir. Genel olarak, şiddetli ürtikerli hastaların iyileşme olasılığı düşüktür. Birçok hasta kapalı alanlarda kısıtlanır ve bu durum yaşam kalitesini olumsuz etkiler.
Güneş ürtikerinin tip 1 aşırı duyarlılık reaksiyonundan kaynaklandığı düşünülmektedir; bu nedenle şiddetli güneş ürtikeri atakları bayılma nöbetlerine, nefes darlığına ve hatta ciddi alerji belirtilerine neden olabilir.
Koruma Yöntemleri
Güneş alerjisinden korunmak için aşağıdaki önlemler alınabilir:
- Güneşe maruz kalmayı sınırlayın ve özellikle güneşin en güçlü olduğu 10:00-16:00 saatleri arasında dışarıda bulunmaktan kaçının.
- Kızarıklığınız belirli bir ilaç ile ilişkiliyse, alerji uzmanınızla iletişime geçin.
- Uzun kollu, uzun pantolonlar veya uzun etekler gibi maksimum koruma sağlayan, sıkı dokunmuş giysiler giyin.
- UV koruma faktörünü güneş kremlerinden daha iyi engelleyen 40’ın üzerinde UPF koruma faktörüne sahip giysiler tercih edin.
- Açıkta kalan cilt alanlarına geniş spektrumlu bir güneş kremi sürün ve düzenli olarak tekrar uygulayın.
- Dışarıdayken güneş gözlüğü ve geniş kenarlı bir şapka takmayı unutmayın; gerekirse güneş şemsiyesi kullanın.
