Uyku Apnesi Türleri
Uyku apnesi, genel olarak iki ana tipe ayrılmaktadır:
- Tıkayıcı Uyku Apnesi: En yaygın olan bu tür, boğazdaki kasların havanın geçişini engelleyecek şekilde gevşemesi nedeniyle ortaya çıkar.
- Merkezi Uyku Apnesi: Bu tür, beynin solunumu kontrol eden kaslara sinyal göndermemesi sonucunda gerçekleşir.
Belirtiler
- Gündüz vakti aşırı uyku hali
- Şiddetli horlama
- Uyku sırasında solunum duraklamalarının başkaları tarafından gözlemlenmesi
- Solunum zorluğu ile uyanma
- Ağız kuruluğu ve boğaz ağrısı ile uyanma
- Sabahları baş ağrıları
Nedenler
Tıkayıcı uyku apnesi, boğazdaki kasların havanın geçişini engelleyecek şekilde gevşemesi sonucu meydana gelir. Bu kaslar, yumuşak damağa, küçük dile ve yutağa aittir. Gevşemiş kaslar yüzünden hava yolu daralır ve bir süreliğine solunum durur. Bu durum, gece boyunca saatte 20-30 kez tekrarlanabilir. Bu kadar sık tekrarlanan apne durumu, derin uykuya geçişi imkansız hale getirir; kişi, uykusunu sürekli solunum çabası içinde geçirir ve gündüz uyuma ihtiyacı hisseder. Uyku apnesi olan bireyler genellikle uykularının bölündüğünün farkında olmazlar ve iyi uyuduklarını düşünürler.
Merkezi uyku apnesi, beyin felci veya tümörler gibi durumlar sonucunda ortaya çıkar ve oldukça nadir görülür.
Risk Faktörleri
Tıkayıcı uyku apnesine yol açabilecek durumlar şunlardır:
- Kilo Fazlalığı: Kilo fazlası, boğazda hava yolunun daralmasına neden olur. Boyun çevresinin, erkeklerde 43 cm, kadınlarda 40 cm’den fazla olması apne riskini artırır. Ancak, zayıf bireylerde de uyku apnesi görülebilir.
- Büyümüş Bademcikler ve Geniz Eti: Özellikle çocuklarda görülen bu durum, erişkinlerde de uyku apnesine neden olabilir.
- Boğazın Dar Yapıda Olması: Bazı bireylerde doğuştan dar bir boğaz yapısı olabilir. Çene bozuklukları ve dilin normalden büyük olması da bu duruma katkıda bulunabilir.
- Yaş: Uyku apnesi, orta yaş üzerindeki bireylerde gençlere göre 2-3 kat daha sık görülmektedir.
- Alkol ve İlaç Kullanımı: Alkol, sakinleştirici ve uyku ilaçları boğaz kaslarının gevşemesine neden olarak uyku apnesini tetikleyebilir.
Merkezi uyku apnesi için risk faktörleri şunlardır:
- Beyin Felci veya Tümörler: Bu durumlar, beynin solunum ritmini ayarlama fonksiyonunu zayıflatabilir.
- Kas ve Sinir Sistemi Hastalıkları: Beyin sapı ve omurilikle ilgili hastalıklar, uyku apnesini tetikleyebilir.
- Yüksek Rakım: Alışık olunan yükseklikten daha yüksek bir rakımda uyumak, apne riskini artırabilir.
Ne Zaman Hekime Başvurmalıyız?
Aşağıdaki durumlar söz konusu ise mutlaka bir doktora başvurmalısınız:
- Şiddetli horlama varsa
- Uyku esnasında nefes alma güçlüğü yaşıyorsanız
- Uyku sırasında nefes almanın durakladığına tanık olunduysa
- Gündüzleri aşırı uyuklama hali varsa (örneğin, işte çalışma, televizyon izleme, okuma, otobüs veya araç kullanma sırasında)
Birçok kişi, horlamanın ciddi bir sorun olabileceğini bilmez. Horlama, bazı uyku apnesi vakalarında görülmeyebilir. Ancak horlama çok şiddetliyse veya horlamalar arasında sessiz dönemler varsa, özellikle sırt üstü pozisyonda uyurken, doktora başvurmanız önemlidir.
Nasıl Tanı Konur?
Kulak Burun Boğaz (KBB) uzmanı tarafından yapılan muayene ile tanı süreci başlar. Muayenede doktor, burundan nefes borusuna kadar olan alanlarda daralmaya yol açabilecek şekil değişikliklerini arar. Ardından, uyku çalışması (polisomnografi) adı verilen bir inceleme yapılması gerekir. Bu incelemede, vücudunuza bağlanan kablolar ile uyku sırasında solunum ve dolaşım faaliyetleri, beyin dalgaları, burun ve ağızdan geçen hava akımları, kol ve bacak hareketleri, kandaki oksijen düzeyi, horlama sesi ve vücut pozisyonları gibi birçok kriter sürekli kaydedilir. İnceleme sonunda elde edilen veriler bilgisayarlı sistemlerde değerlendirilir. Doktor ayrıca, hava yolunun dar bölgelerini incelemek için “sefalometri” adı verilen özel bir röntgen filmi isteyebilir.
Uyku Apnesinin Neden Olduğu Sorunlar
- Uykuda ani ölüm
- Beyin damar tıkanıklıkları ve inme
- Uykuda kalp krizi ve kalp damar hastalıkları
- Kalp yetersizliği
- Hipertansiyon
- Kalp ritim bozukluğu
- Pulmoner hipertansiyon (kalpten akciğere giden damarın hipertansiyonu)
- Diabetes Mellitus (şeker hastalığı)
- Akciğerde bronş hassasiyeti artışı ve astım
- Gastroözefajiyal reflü hastalığı
Neler Yapılabilir?
- Kilo fazlanız varsa, zayıflamaya çalışın. Zayıflama, apnenin önemli ölçüde azalmasına yardımcı olabilir.
- Alkol, sakinleştirici ve uyku ilaçlarından kaçının. Bu maddeler boğaz kaslarının gevşemesine neden olarak solunumu olumsuz etkiler.
- Yan veya yüz üstü pozisyonda uyumayı tercih edin. Sırt üstü yatmak, dilin ve yumuşak damağın geriye sarkmasına neden olarak hava yolunu daraltabilir.
- Burun tıkanıklığına yol açan sorunları tedavi ettirin. Alerjiler, burun bölmesinin eğriliği (septum deviasyonu) gibi nedenler, burundan rahat solunumu engelleyerek ağızdan solumaya ve dolayısıyla apneye yol açabilir.
