Sepsis: Gizli Tehdit ve Küresel Etkileri
Yapılan kapsamlı bir araştırma, sepsis hastalığının, diğer bir adıyla kan dolaşımı enfeksiyonunun, dünya genelinde her beş ölümden birine sebep olduğunu ortaya koydu. Amerika’nın Seattle eyaletinde bulunan Washington Üniversitesi’nin gerçekleştirdiği bu araştırmaya göre, her yıl 11 milyon insan sepsisten dolayı hayatını kaybediyor. Bu rakam, Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2018 yılında rapor edilen kanser kaynaklı ölümlerden daha yüksek bir sayı.
Washington Üniversitesi, elde edilen yeni bulguların önceki tahminlerin iki katı üzerinde olduğunu ve bunun son derece “korkutucu” bir durum olduğunu vurguladı. Sepsis vakalarının büyük bir kısmı yoksul veya orta gelirli ülkelerde görülse de, zengin ülkeler de bu ciddi sağlık sorunu ile mücadele etmektedir.
Sepsis Nedir?
Enfeksiyonla tetiklenen sepsis, bağışıklık sisteminin aşırı yüklenmesine yol açan bir hastalıktır. Sepsis, herhangi bir enfeksiyonun sonucunda başlayabilir; örneğin bir kesik veya böcek ısırığı gibi basit durumlar bile bu hastalığın tetikleyicisi olabilir. Normalde, bu tür durumlar karşısında bağışıklık sistemi devreye girerek enfeksiyonun yayılmasını engeller ve enfeksiyonu ortadan kaldırır. Ancak, enfeksiyon vücutta hızla yayılmayı başarırsa, bağışıklık sistemi buna aşırı bir tepki gösterir. Bu tepki, vücutta yıkıcı sorunlar yaratabilir ve septik şok, organ yetmezliği hatta ölüme neden olabilir. Örneğin, İngiltere’de her yıl yaklaşık 44 bin kişi bu nedenle hayatını kaybetmektedir.
Neden Vakalarda Artış Var?
Daha önce yapılan küresel tahminler, sepsis vakalarının yaklaşık 19 milyon olduğunu ve bu duruma bağlı ölümlerin 5 milyon civarında olduğunu göstermişti. Ancak bu sayılar yalnızca birkaç Batı ülkesini kapsıyordu. Washington Üniversitesi’nin gerçekleştirdiği yeni analiz, Lancet tıp dergisi ve 195 ülkedeki tıbbi vakalara dayanmaktadır. Sonuç, yılda 49 milyon sepsis vakasının olduğunu gösterdi. Ayrıca, 11 milyon sepsis kaynaklı ölüm, her beş ölümden birinin bu enfeksiyondan kaynaklandığını ortaya koyuyor.
Uganda’nın kırsal kesimlerinde çalışan Washington Üniversitesi’nden Asistan Profesör Kristina Rudd, bu sonuç hakkında şunları ifade etti: “Düşük ve orta gelirli ülkelerdeki hastaları tedavi eden meslektaşlarım, sepsisin büyük bir sorun olduğunu yıllardır vurguluyordu. Bu sonuç beni aslında çok şaşırtmadı, ancak önceki tahminlerin iki katı çıkacağını beklemiyordum.” Gerçekten de enfeksiyon vakaları ve ölümleri 1990’dan beri düşüşte. Araştırmacılar, sorunun gerçek boyutunu anlayarak farkındalığı artırmayı ve daha fazla hayat kurtarmayı umuyorlar.
Kimleri Etkiliyor?
Sepsis vakalarının büyük çoğunluğu, yani yüzde 85’i, düşük ve orta gelirli ülkelerde görülmektedir. En fazla risk altında olan gruplar ise çocuklar; her 10 vakadan 4’ü, 5-6 yaş arası çocuklarda ortaya çıkmaktadır. Ayrıca, İngiltere’deki sepsis ile bağlantılı ölüm oranı, İspanya, Fransa ve Kanada gibi diğer ülkelerdekinden daha yüksektir.
Sepsis ile İlgili Ne Yapılabilir?
Enfeksiyon sayılarını azaltmak, sepsis vakalarının sayısını da düşürecektir. Birçok ülke için bu, iyi hijyen, temiz su ve aşılara erişim anlamına gelmektedir. Bir diğer zorluk ise, hastalarda enfeksiyon tanısını erken koyabilmektir. Erken teşhis, antibiyotikler ve virüs önleyiciler kullanımı, hayati bir fark yaratabilir.
Semptomları Neler?
İngiltere Sepsis Vakfı’na göre sepsisin altı temel belirtisi vardır:
- Geveleyerek konuşma
- Aşırı titreme veya kas ağrısı
- İdrar çıkarmadan bir gün geçirmek
- Ciddi nefessizlik hissi
- Ölecekmiş gibi hissetmek
- Deride renk kaybı veya beneklenme
Çocuklardaki belirtiler ise şunlardır:
- Deride beneklenme, solgunluk veya mavilik
- Uyuşukluk ve uyanmakta zorlanma
- Ciltte aşırı soğukluk
- Çok hızlı nefes alma
- Bastırınca rengi açılmayan döküntü
- Kasılma veya nöbet
Patrick, sepsisi ele veren tek bir sihirli semptom olmadığını, fakat insanların kendilerine “Acaba bu sepsis olabilir mi?” diye sorması gerektiğini vurguluyor.
