Kenevir bitkisinin uyuşturucu etkisinin ne zaman keşfedildiği, tarih boyunca belirsizliğini korumuştur. Bu konuyla ilgili önemli bilgiler, eski Yunan tarihçisi Herodot’un eserlerinde yer almaktadır. Herodot, “Herodot Tarihi” adlı kitabında İskitlerin, ısıtılmış kenevirin buharını soluyarak kendilerinden geçtiklerine dair bilgiler vermektedir.
Uyuşturucu etkisinin kaynağı, kurutulmuş kenevir yaprakları, çiçekleri ve saplarında bulunan tetrahidrokannabinol (THC) bileşenidir. Tarihsel olarak, kenevirin ilk dönemlerde kültüre alınan türleri ve yabani varyantlarının çoğunda THC oranı oldukça düşüktü. Ancak, özel olarak haşhaş veya marihuana üretimi için yetiştirilen kenevir türlerinde THC oranı zamanla artış göstermiştir.
THC Oranının Artışı
Yapılan araştırmalar, THC içeriğinin 2500 yıl önce de önemli bir etken olduğunu ortaya koymaktadır. Çin’in Pamir Dağları’nın doğusunda bulunan 10 adet ahşap tütsü kabı üzerinde yapılan incelemelerde, bu kapların içeriğinde kenevirle örtüşen kimyasal izler tespit edilmiştir. Bu durum, o dönemde insanların yüksek THC içeriğine sahip kenevir türlerini kullanmış olduklarını göstermektedir. Ancak, bu türlerin insanlar tarafından mı yetiştirildiği yoksa bilinçli olarak mı toplandığı, ayrıca dumanın nasıl içlerine çekildiği gibi sorular hâlâ cevapsız kalmaktadır.
İpek Yolu Etkisi
İncelenen tütsü kapları, Jirzankal’daki mezarlara aittir. Araştırmacılar, “Eski İpek Yolu’nun takas rotası, bir arabanın tekerlek parmakları gibi işlev görmüş ve Orta Asya’yı o dönemin merkezi haline taşımıştır” şeklinde yorum yapmaktadır. Bu araştırma, kenevir içiminin ve yüksek etki maddesine sahip kenevir türlerinin bu rota üzerinde yayılan kültürel geleneklere entegre olduğunu göstermektedir.
Tahminlere göre, Jirzankal halkı keneviri, ölülerini anmak amacıyla daire biçimindeki taş dizileri içerisinde yakıyorlardı. Günümüzde ise kenevir, hem uyuşturucu olarak hem de tıbbi amaçlarla kullanılmaktadır.
Kaynak: The origins of cannabis smoking: Chemical residue evidence from the first millennium BC in the Pamirs, Science Advances, 12.06.2019.
