Fyodor D.’nin Deneyimleri: Uzay Araştırmalarında Gönüllü Olmak
Kendisine Fyodor D. olarak atıfta bulunulan denek, Rusya’nın başkenti Moskova’da yaşamaktadır. Uzay araştırmaları çerçevesinde Uluslararası Uzay İstasyonu’na (UUİ) gönderilecek kozmonotlar için geliştirilen teknolojilerin test edildiği bir süreçte yer aldığını ifade ediyor. Fyodor D., katıldığı bir dizi testin detaylarını, bu testlerin nerede yapıldığını ve aldığı ödemeleri Sputnik’e anlattı:
Para için katıldığınız ilk test hangisiydi?
– İlk olarak UUİ’de kullanılacak olan müştemilatı denemek üzere katıldım. Burada yaptığım şey, dört farklı insanla birlikte topluma kapalı bir ortamda bir hafta geçirmek ve UUİ’de kullanılacak özel ışıkları test etmekti. İki ay sonra, yeni ışık sistemlerini denemek amacıyla bir hafta daha geçirdik. Bu süre zarfında görme reflekslerimizin hızı ve el hareketlerimizin kabiliyeti gibi birçok faktör gözlemlendi. Bu testler, yeni ışıkların uzay mürettebatının performansını nasıl etkileyebileceğini anlamak amacıyla gerçekleştiriliyordu.
Bu iki haftalık gönüllü deneyim için size ne kadar ödeme yapıldı?
– Günlük olarak 10.000 ruble (yaklaşık 900 Türk lirası) alıyordum. Toplamda 14 gün boyunca katıldığımı düşündüğümüzde, yaklaşık 140-150 bin ruble (yaklaşık 12-13 bin Türk lirası) kazandım. Ancak bazı detayların tamamlanması iki haftadan uzun sürdü. Zira katılımcıların test öncesi normal değerleri ile izolasyon sonrası değerlerinin karşılaştırılması, deneyin ana hedeflerinden biriydi. Bu süreçte vücudumuzun sağlık taramaları yapıldı; bu da benim için oldukça dikkat çekici bir aşamaydı. Tüm bu testler, kozmonotların uçuş öncesi ve sonrası kontrollerinin yapıldığı bir klinikte gerçekleştiriliyordu. Sağlık, gönüllü katılımcılar arasında ilk ele alınan kriterdi.
‘Yabancılarla Birlikte Hayattan Soyutlanmak Zorlayıcı Olabilir’
Öyleyse, bu testlere katılmak için tamamen sağlıklı olmak mı gerekiyor?
– Evet, kesinlikle sağlıklı olmak şart. Ayrıca, psikolojik durumunuzun da yerinde olması gerekiyor. Zira dört yabancı ile birlikte hayattan soyutlanmak, herkesin kolaylıkla altından kalkabileceği bir durum değil. Bazı katılımcıların aniden stres altında tepki verdikleri durumlar yaşandı; bizim ekibimizde böyle bir şey olmadı ama duyduğuma göre bazıları zorlandılar. Kendi içimizde de bazı anlaşmazlıklar yaşadık, ama bunları büyütmeden tatlıya bağladık.
‘Bu, Sadece Denizaltı Mürettebatı ve Kozmonotların Deneyimleyebileceği Bir Süreçti’
Bu testler esnasında sakinliğinizi koruyabildiniz mi?
– Evet, gayet sakin ve ilgiliydim. Bu deneyimin günlük hayatta yaşanmayan, oldukça ilginç bir şey olduğunu düşündüm. Zira bu tür durumlar yalnızca denizaltı mürettabatı ve kozmonotların deneyimleyebileceği türden bir şeydi. Gerçekten sıra dışı bir deneyim olduğunu söyleyebilirim.
‘Bu Baya Keyifli Bir Deneyim Olabilirdi’
Söz konusu testlerde yer almak için nasıl başvuru yapılıyor?
– Bu testlere herkes başvurabilir ve kabul edilebilir. Ben şahsen tamamen şans eseri katıldım. Bir arkadaşım internet üzerinden ilanı gönderdi ve benim ilgimi çekebileceğini söyledi, haklıydı. O gün baktım ki bu oldukça keyifli bir deneyim olabilir, benim de boş vaktim var, neden yapmayayım dedim.
‘Yapmam Gereken Tek Şey Buydu ve 60 Bin Ruble Kazanacaktım’
Başka bir testte yer aldınız mı?
– İlk testten yaklaşık bir yıl sonra, bana bir nefes testi için katılmamı teklif ettiler. Madencilerin kullanacağı bir solunum cihazını test edecektik; böylece kozmonotlar acil durumlarda bu cihazı kullanabileceklerdi. Cihaz, 25-30 dakika boyunca bireyin karbondioksit solumasını önlemek üzere tasarlanmıştı. Ben de bu cihazı 30 dakika boyunca kullanacak ve yalnızca nefes alıp verecektim. Yapmam gereken tek şey buydu ve karşılığında 60 bin ruble (yaklaşık 5500 Türk lirası) kazanacaktım. Deneyin kendisi bir gün, temel değerlendirme testleri bir gün sürdü ve sağlık testleri için de iki gün harcadık.
Bu testler sonucu herhangi bir fiziksel değişime maruz kaldınız mı?
– Temel değerlendirme testleri sırasında saf oksijen tüpüne bağlanarak yarım saat boyunca soludum. Bu oldukça komik bir histi. Kan değerlerimiz sürekli ölçülüyordu; beş dakikada bir parmak izimiz alınıyordu. Saf oksijen solumanın kan değerlerim üzerinde yarattığı kimyasal değişimi gözlemlemek, en hoşuma gitmeyen durumdu.
‘Test Sonunda Parmak Uçlarımda Kan Alınacak Yer Kalmamıştı’
Kaç kez kan verdiniz?
– Net olarak hatırlamıyorum, ama belki her dakika başı kan aldılar. Her parmağımdan ayrı bir kanal açmışlardı; test sonunda parmak uçlarımda kan alınacak yer kalmamıştı. En az on kez kan alındı, ancak otuzu geçmez. Kılcal damarlarımdaki kan dolaşımı ve alyuvarların hareket hızı, mikroskop türevi bir aletle anlık olarak gözlemleniyordu. Tırnakların altında oldukça ince damarlar varmış, lazer yardımıyla bunların görünürlüğünü artırdılar. Alyuvarlar, tam olarak damarın genişliğinde arka arkaya dizilmişti; bu da onların hızlarını ve sayılarını gözlemlemeye olanak sağlıyordu.
‘İnsanın Kendi Nefesiyle Otuz Dakika Geçirebilme Fikri Gerçekten Harika’
Testler esnasında kendinizi nasıl hissettiniz?
– Temel değerlendirme testleri sırasında oldukça iyiydim, fakat ilerledikçe zorlandığım anlar oldu. Özellikle sonlara doğru karbondioksit soluduğumu hissetmeye başladım. Son 90 saniye oldukça zorluydu, ama dayanmaya kararlıydım. Boncuk boncuk terlemiştim ve hava yetersizliğini hissetmeye başladım. Tam olarak kaç dakika boyunca kaldığımı hatırlamıyorum ama son dakikalar oldukça zorlayıcıydı. Yine de deneyin kendisini ilginç buldum; insanın kendi nefesiyle otuz dakika geçirebilme fikri gerçekten muazzamdı.
Deneyin başarılı olup olmadığına nasıl karar veriliyordu?
– Her test için istatistiksel veriler toplanıyordu. Testin başarılı sayılması için 20-25 katılımcı olmalıydı. Ortalama değerler incelendikten sonra gerekli oran sağlanmışsa, cihazın kullanımına başlanabiliyordu.
‘Başka Hangi Testlerde Yer Aldınız?’
– Katıldığım üçüncü deneyde inceltici giysileri test ettik. Uçuş esnasında kozmonotların omurgalarının gerilmesini önlemek için tasarlanmış bir korse gibiydi. Yerçekimsiz ortamda ağırlık kavramı devreden çıktığında, omurlararası mesafe genişler ve bu nedenle bazı kozmonotların boyu 5 santimetreye kadar uzayabilir. Hayatım boyunca ilk defa 180 cm’den daha uzun bir boyum oldu. Beş günde üç santim boy attım. Normalde 178 cm olan boyum, testten sonra 181 cm olarak ölçüldü.
‘Beş Gün Bir Tüpün İçinde Kaldım’
Bunun herhangi bir zararı var mı?
– Bu tür kısa süreli değişimlerin insan vücuduna pek de zarar vermediği biliniyor. Ancak bu durum sürekli hale geldiğinde, örneğin bir kozmonot aylarca uzayda kaldığında geri döndürülemez sonuçlar doğurabiliyor. Bu yüzden uzayda oldukları zaman, insan omurgası üzerinde yer çekimi etkisi yaratması için tasarlanmış bu kıyafetleri giyiyorlar. Bu deney için on kişilik iki grup oluşturuldu. Her birimiz ‘kuru yüzdürme’ olarak adlandırılan insan vücudu sıcaklığına yakın tüplere geçtik. Vücudumuz ile su arasında ince bir silikon katmanı vardı; bu nedenle gerçek anlamda suyun içinde değildik. Diğer ekip korselerini giymeden yatarken, biz akşam olduğunda korselerimizi giyiyorduk. Böylece uzmanlar korsenin etkisine dair farklılıkları gözlemleyebiliyorlardı. Kan dolaşımımız ve bunun uzuvlarımıza etkisi kan testleriyle gün be gün gözlemleniyordu. Tüpün içinde 5 gün kaldım, yanımda birkaç kitap da vardı. Tüplerin içinde minimum seviyede hareket etmek mümkün oluyordu; ancak sağınıza ya da solunuza dönmekten başka yapabileceğiniz pek bir şey yoktu.
‘Beş Günün Ardından Tuvalete Gittiğimde, Hayatım Boyunca Karşılaşmadığım Bir Manzaraya Şahit Oldum’
Testler esnasında ne yediniz?
– Günde üç öğün tabldot geliyordu; rahat etmemiz için altımıza minder verilmişti. Gaz salınımını en aza indirmek amacıyla, besinlerin karbonhidrat değeri oldukça düşük tutuluyordu. Tuvalet ihtiyacımızı ufak kaplar aracılığıyla gideriyorduk; ancak bu yöntem pek de iç açıcı değildi ve mümkün mertebe kaçınıyordum. Tüm gün boyunca sırt üstü yatınca bağırsaklar normalden farklı çalışıyordu. Beş günün sonunda tuvalete gittiğimde, hayatım boyunca karşılaşmadığım anlatılması güç bir manzaraya şahit oldum.
‘Yatay Bir Pozisyonda Durmak Zorlayıcıydı’
– Her akşam tüplerden çıkartılıp yataklara geçiyorduk; ama yatay bir pozisyonda durmak oldukça zorlayıcıydı. Özellikle de yatar pozisyonda duş almak… Ancak tüpe geri döndüğümüzde temiz olmak oldukça iyi geliyordu. İlk iki saat boyunca adeta huşu dolmuştum. Geri kalan hayatımı o tüpün içinde geçirebilirmişim gibi geliyordu. Ancak zaman ilerledikçe işler zorlaştı; çünkü beş günü hiç hareket etmeden geçirmek oldukça zordu.
Peki, bu test sonucunda ne kadar bir ödeme elde ettiniz?
– Tümü için yaklaşık 70.000 ruble (yaklaşık 6300 Türk lirası) kazandım.
‘Artılarını ve Eksilerini Karşılaştırdım’
İnsanın bu testlere katılarak hayatını idame etmesi mümkün mü?
– Başka testlere de davet edildiğim oldu ama reddettim. Örneğin bir deneyde izole bir ortamda beş gün boyunca yalnızca nitrojen solunacaktı ve basınç da 120 metre derinliğe uyarlanmıştı. Bu deneyin katılımcılarına 180.000 ruble (yaklaşık 16.300 Türk lirası) öneriliyordu; ancak artılarını ve eksilerini karşılaştırdığımda buna değmeyeceğine karar kıldım. Ayrıca, 21 günlük bir tüp deneyimine de davet edilmiştim; onun ödemesi de oldukça iyiydi. Ancak insan hayatından 21 günü, hiçbir meblağ ile satın alamayacağımı düşündüm. Bana kalırsa herkesin bir sınırı var; bu nedenle bu deneyleri düzenli bir gelir aracı olarak görmek yanlıştır; zira insan kafayı sıyırabilir. Ama kafa dağıtmak ya da eğlenmek için yapılacaksa, harika bir deneyim olduğunu söyleyebilirim. Yine de her şeyden önce, bu deneylere hazır olduğunuzdan emin olmalısınız.
