Ergenlik Dönemi ve Özellikleri
Ergenlik, çocukluktan yetişkinliğe geçiş sürecinde cinsiyet özelliklerinin olgunlaşmasıyla tanımlanan kritik bir dönemdir. Bu süreç, kız çocuklarında genellikle 10 yaşında meme gelişimi ile başlar ve ilk menstrüasyon, genellikle 12-12.5 yaşlarında gerçekleşir. Erkek çocuklarında ise ergenlik süreci 11-11.5 yaşlarında başlamaktadır. Erken ergenlik, bu sürecin kız çocuklarında 8 yaşından, erkek çocuklarında ise 9 yaşından önce başlaması olarak tanımlanmaktadır.
Kız çocuklarında, ilk menstrüasyonun 10 yaşından önce gerçekleşmesi de erken ergenlik olarak kabul edilir. Meme gelişimi, kıllanma, sivilcelenme ve erişkin tipi vücut kokusu gibi belirtiler 8 yaşından önce görülen kız çocuklarında, çocuk endokrinolojisi uzmanına başvurulması önemlidir. Erkek çocuklarında da benzer şekilde, 9 yaşından önce cinsel organın büyümesi ve kıllanma gibi ergenlik belirtileri olan çocuklar değerlendirilmelidir.
Kız çocuklarında meme gelişimi, genellikle ergenlik döneminin en önemli belirteçlerinden biridir. Özellikle aşırı kilolu çocuklarda göğüs bölgesindeki yağlanma, yanlışlıkla meme gelişimi olarak değerlendirilebilir. Ancak, bu durumun tersi de sıkça gözlemlenmektedir. Fazla kilolu bir kız çocuğunda meme gelişimi, ergenliğin ilerleyen evrelerine kadar yağ dokusu olarak atlanabilir. Bu nedenle, meme gelişimi 8 yaşından önce başlamışsa mutlaka değerlendirilmesi gerekmektedir.
Erkeklerde ilk ergenlik belirtisi testislerin büyümesiyle ortaya çıkmaktadır. Cinsel organın boyutundaki artış ve kıllanma da ilk belirtiler arasında yer alır. Ayrıca, her iki cinsiyette de hızlı büyüme ve kilo alma, ergenliğin başlangıç işaretleri olarak değerlendirilmektedir.
Erken Ergenliğin Nedenleri
Erken ergenlik, genetik faktörler, beslenme alışkanlıkları ve obezite gibi çeşitli etkenlerden kaynaklanmaktadır. Ayrıca, östrojenik etkilere sahip lavanta gibi bitkisel aromatik yağların ve propolis gibi destek ürünlerinin yanı sıra, bıldırcın yumurtası gibi besinlerin kullanımı da erken ergenliğe yol açabilir. Bunun yanı sıra, nadiren de olsa iyi huylu tümörler veya merkezi sinir sistemi hastalıkları da erken ergenlik nedenleri arasında sayılmaktadır.
Erken Ergenlikte Tedavi Yöntemleri
Erken ergenlikte tedavi, yapılan tetkiklerde özellikle 6-7 yaşından önce ergenlik özellikleri saptandığında gündeme gelir. Eğer 7-8 yaş aralığında bu belirtiler tespit edilmişse, genellikle 3-6 ay arasında izleme yapıldıktan sonra, hızlı bir ilerleme gözlemlenirse tedaviye başlanır. Ayrıca, 8 yaşından büyük kız çocuklarında da ergenlik evresi ileri düzeydeyse tedavi ihtiyacı doğabilir.
Erken ergenlik, kemiklerin hızla olgunlaşması nedeniyle çocuğun erişkin boyunu olumsuz etkileyebilir. Örneğin, 8 yaşındaki bir çocukta kemik yaşı 11 olarak saptanabilir, bu da erişkin boyunun beklenenden daha kısa kalması anlamına gelir. Ayrıca, akranlarına göre erken başlayan davranış değişiklikleri ve erken menstrüasyona uyumda zorluklar nedeniyle psikolojik sorunlar da yaşanabilir. Tedavi sürecinde, ergenliği başlatan ve merkezi sinir sistemi tarafından salgılanan ‘GnRH’ isimli hormonun farmakolojik olarak benzerlerinin verilmesiyle yumurtalıkların hormon üretimi geciktirilmektedir.
Bu tedaviyle amaç, kemiklerin hızlı olgunlaşmasını engellemek ve kızlarda menstrüasyon yaşını ertelemektir. Böylelikle beklenen erişkin boy artırılarak çocuğun hedef boyuna ulaşması sağlanmaktadır. Tedavi, 3 aylık ve 6 aylık enjeksiyonlarla gerçekleştirilir. Tedavi süresince, çocukların büyüme ve ergenlik süreçleri 3-6 ay aralıklarla uzman hekimler tarafından değerlendirilir. Bu tedavi, yalnızca çocuk endokrinolojisi uzmanları tarafından uygulanmalıdır.
İletişimde Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar
- Kurallardan ödün vermeden, ancak çocuğunuzun kişiliğine saygılı olarak ona olan sevginizi ve desteğinizi hissettirin.
- Özellikle dış görünümüyle ilgili incitici sözlerden kaçının.
- Akranlarıyla olumlu ya da olumsuz karşılaştırmalar yapmaktan kaçının.
- Sağlıklı büyümesi için gerekli olduğunu vurgulayarak; uyku saatleri, beslenme alışkanlıkları, fiziksel aktiviteler ve ekran başında geçireceği süre konularında önerilerde bulunun.
- Sözlü önerilerden daha fazlası, davranışlarımızla onlara model olmamız önemlidir. Sağlıklı yaşam kurallarını sadece ergenlik döneminde değil, doğumdan itibaren ev yaşamına dahil etmeye özen gösterin.
